شرکت روغن مارگارین فعالیت خود را از سال ۱۳۳۲ یعنی ۶۷ سال پیش با تولید روزانه ۸ تن روغن نباتی آغاز کرد و امروز ظرفیتی بالغ‌بر هزار تن روغن در روز را داراست. این شرکت که درگذشته روغن‌کشی انجام می‌داد، در حال حاضر به دلیل مسائل زیست‌محیطی تنها عملیات تصفیه روغن را در سه گروه صنف، صنعت و خانوار انجام می‌دهد و باتولید حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ تن، روغن روزانه موردنیاز را در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌دهد.
مارگارین حدود ۵۰ نوع روغن تولید می‌کند که ۳۰ درصد کل تولید آن در گروه خانوار در وزن‌های مختلف در قالب روغن‌های جامد و مایع تولید و روانه بازار می‌شود. در بخش اصناف این شرکت روغن موردنیاز کترینگ‌ها و قنادی‌ها و... را که ۲۰ درصد از تقاضای بازار را تشکیل می‌دهند، تامین می‌کند. ۵۰ درصد باقیمانده نیز در بخش صنعت شامل انواع صنایع مانند شیرینی و شکلات، چیپس و پفک و ... توزیع می‌شود.
این شرکت دارای سرمایه ثبتی ۸۴ میلیارد تومان است که با توجه به افزایش سرمایه‌ای که قرار است از سه محل تجدید ارزیابی زمین، آورده نقدی سهامداران و سود انباشته صورت پذیرد این سرمایه به‌زودی افزایش خواهد یافت. مارگارین اکنون ۸۰۰ نیروی مستقیم را در اختیار دارد و بیش از ۳ هزار نفر نیز به‌صورت غیرمستقیم با آن همکاری می‌کنند.
دلیل اصلی توقف رشد
مارگارین در سال ۹۸ حدود ۱۸۰ هزار تن محصول تولید کرده و در بودجه سال‌جاری همین میزان تولید دیده شده است؛ به گفته مدیرعامل مارگارین، دلیل عدم رشد جدی در تولیدمشکلات اقتصادی کشور به‌خصوص در حوزه ارزی است زیرا درصد قابل‌توجهی از مواد اولیه تولید روغن از خارج وارد می‌شود.
حسن خلخالی با اشاره به اینکه مصرف سالانه روغن در سال ۹۷ یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار تن بوده می‌گوید: این رقم در سال ۹۸ به ۲میلیون و ۱۰۰ هزار تن رسید، ولی امسال انتظار می‌رود به یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار تن برگردد. وی می‌گوید: ارزهایی که برای روغن تخصیص داده می‌شوند، قابل‌انتقال نیستند و در تلاش هستیم تا با همراهی و همکاری وزارت صنعت و بانک مرکزی این مشکل را هم برطرف کرده و با تخصیص ارزهای مناسب‌تر مانند یورو بتوان نیاز بازار و صنعت را تامین کرد.
وی با اشاره به اینکه همه کالاهایی که در بنادر دپو شده‌اند به دلیل عدم پرداخت پول فروشنده محصول بوده و خریدار نیز از ترخیص روغنی که در بنادر است سر باز می‌زند، می‌گوید: با تعاملی که بین صمت، گمرک و بانک مرکزی شکل‌گرفته کما اینکه بانک مرکزی در ۲۰ روز اخیر با تصمیماتی که گرفته در تلاش است تا هماهنگی لازم را برای ترخیص برخی محصولات ایجاد کند؛ بنابراین ممکن است در آینده خیلی نزدیک ارز موردنیاز برای ترخیص توسط بانک مرکزی تامین شود.
حرکت به سمت رشد ارزش سهام در بورس
به گفته مدیرعامل مارگارین، مشکل اساسی محصولات درگذشته کامل نبود و تنوع محصولات سبد این محصولات بود، اما در ۵ ماه اخیر واحد تحقیق و توسعه روی انواع روغن‌ها برای حضور در بازار بررسی‌هایی به عمل‌آورده تا با تولید روغن‌های زیتون، سبوس برنج، کنجد کانولا و خود کنجد محصولات متنوعی را برای مصرف‌کننده تعریف کند که انتظار می‌رود تا یک ماه آینده محصولات متنوعی به بازار عرضه شود.
وی می‌گوید: این شرکت با همکاری شرکت به پخش که یک شرکت توزیعی است هماهنگی‌هایی را به عمل‌آورده تا هم در بحث توزیع فروشگاهی و هم در موضوع نمایشگاه‌های تخصصی غذا همکاری‌های لازم را انجام دهد و موضوع تبلیغات نیز به جد پیگیری شود. به همین دلیل احتمالا بازار از محصولات جدید به‌خوبی استقبال خواهد کرد.
وی در ادامه می‌افزاید: صنایع غذایی اغلب با اقبال عمومی در بورس روبه‌رو هستند و سهام این شرکت هرچند نوساناتی را در ماه‌های اخیر تجربه کرده که البته این نوسانات متناسب با روند عمومی حاکم بر بازار بوده است، با این حال از آنجا که مولفه‌های مهمی در حوزه مارگارین وجود دارد باعث شده تا ارزش این سهام به‌صورت ذاتی بالا باشد.
به گفته خلخالی به‌عنوان‌مثال مارگارین در تلاش است با افزایش سرمایه مقدمات رشد و واقعی سازی سرمایه این شرکت را فراهم کند یا ارزش ذاتی شرکت بر اساس برآوردها از ارزش بازار آن بالاتر است که نشان‌دهنده پتانسیل‌های رشد سهام این شرکت است و همه این موضوعات برای جایگاه این شرکت در بازار سهام بسیار مثبت تلقی می‌شود.
مدیرعامل مارگارین با اشاره به اینکه تامین نیازها برای رشد ضروری است، می‌گوید: دو نوع فعالیت را در حوزه روغن و تجارت آن باید تفکیک کرد؛ یکی واردات روغن و دیگری واردات دانه‌های روغنی؛ چراکه علاوه بر واردات دانه‌های روغنی که در شرکت‌هایی در داخل عملیات تصفیه و روغن‌کشی روی آنها صورت می‌گیرد، مقادیری نیز روغن وارد کشور می‌شود. موضوع تحریم‌ها همواره در حوزه بازرگانی مواد اولیه مشکلات متعددی را ایجاد کرده است که موضوع ارز یکی از مهم‌ترین موضوعات در این زمینه بوده است. اینکه ما محصولی را از کشوری وارد می‌کنیم باید لااقل ارز آن کشور را تأمین و در اختیار فروشنده قرار دهیم. بنابراین ایجاد کنسرسیوم‌هایی در حوزه واردات یا تامین ارزهای موردنیاز از محل تصمیمات جدید دولت از محل تهاتر با شرکت‌هایی که کالا صادر می‌کنند اما قادر به بازگشت ارز نیستند (بانک مرکزی مابه‌التفاوت قیمت ارز با قیمت ۴۲۰۰ تومانی را تقبل می‌کند) از جمله ظرفیت‌هایی است که می‌توانیم از این مسیرها مشکلات را برطرف کنیم.
چالشی به نام بهای تمام‌شده
مدیرعامل مارگارین با اشاره به اینکه ما تابع شرایط اقتصادی هستیم، اظهار می‌کند: زمانی که قیمت ارز، دستمزد، مواد اولیه و... افزایش می‌یابد بنابراین بهای تمام‌شده نیز افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر ۹۰درصد از قیمت تمام‌شده را قیمت روغن خام تشکیل می‌دهد. دولت و ستاد تنظیم بازار نیز روی قیمت‌های بازاری کنترل دارند و به همین دلایل مارگارین برای تامین هزینه‌ها و ایجاد پتانسیل‌های رشد در بازار و حضور در صنعت به سراغ تولید روغن‌های تخصصی رفته است. این محصولات که گران‌تر هستند می‌توانند هزینه‌های تولید را جبران کنند و بنابراین محصولاتی با ارزش افزوده بالاتری تولید می‌کنند.
وی در ادامه عنوان می‌کند: مارگارین جزو شرکت‌های کیفی و سلامت‌محور است، بنابراین زمانی که قیمت‌ها دستوری است کیفیت اولین چیزی است که تحت تاثیر قرار می‌گیرد و دلیل آن نیز این است که این شرکت ناچار به تولید محصولی کاملا کیفی است که نسبت به تولیدات باکیفیت پایین‌تر دارای قیمت تمام‌شده بیشتری است؛ این در حالی است که دولت برای همه محصولات بازار قیمت واحدی را تعیین می‌کند که این عادلانه نیست. خلخالی معتقد است: این موضوعات در صنف و صنعت مشکل زیادی ندارد زیرا این دو بخش مشتری ثابت روغن مارگارین هستند و حتی باقیمت‌های بالاتر نیز حاضر به خرید این محصول هستند اما در مصرف خانوار افزایش قیمت می‌تواند روی مصرف اثر منفی بر جای بگذارد. بااین‌حال مارگارین نزدیک به ۷دهه فعالیت کرده و دارای تیم تخصصی باسابقه بسیار بالای نیروی انسانی و خطوط تولیدی مناسب است که توانایی تولید مناسبی را ایجاد کرده است. این موضوع باعث شده که مارگارین در صنعتی که رقبای جدی نیز دارد قدرتمند ظاهر شود. این شرکت از سال ۹۲ که از بهشهر جدا شد بسیاری از تجهیزات خود را از دست داد اما از آن زمان نوسازی ماشین‌آلات در دستور قرار گرفت و همین موضوع باعث شد که این شرکت امروزه دارای دستگاه‌های جدید و مدرنی باشد.
باثبات‌ترین بازار
وی می‌گوید: بازار روغن یکی از باثبات‌ترین بازارها بوده که نه با کمبود جدی روبه‌رو شده و نه قیمت آن چندان جهش داشته است که یکی از دلایل آن نبود صادرات روغن بوده است؛ این شرکت نیز در حوزه صادرات فعالیت خاصی ندارد، اما یکی از قوانینی که در کشور وجود دارد با عنوان استفاده از ورود موقت کالا باعث می‌شود کالاهایی که با دلار وارد می‌شدند پس از ترخیص به همان میزان نیز صادر می‌شوند. امسال یک هزار و ۳۰۰ تن محصول به افغانستان با همین روش صادر شده است و همه عملیات آن نیز به‌صورت ارزی صورت می‌گیرد؛ بنابراین این روش همچنان در برنامه‌های شرکت قرار دارد، اما موضوع صادرات در دستور کار نیست.
وی با این پیش‌بینی که اگر اتفاق خاصی نیفتد بازار فعلا در حوزه روغن باثبات باشد و با کمبود خاصی در این محصول روبه‌رو نشویم، می‌افزاید: وزارت صمت در تلاش است تا بازار را متعادل نگه دارد، بنابراین ارزهای مرغوب در اختیار تولیدکننده قرار می‌گیرد یا بازرگانی دولتی با واردات ارقام مناسب روغن خام در تلاش است مانع از بروز نوسان در این بازار شود. نسبت به یک ماه قبل نیز از منظر ذخایر استراتژیک در وضعیت مناسبی قرار داریم و به همین دلیل انتظار نمی‌رود مشکل خاصی در تولید روغن وجود داشته باشد. از سوی دیگر در گمرک نیز ذخایر مناسبی وجود دارد که با یک اراده قوی در حوزه ارز می‌توان آن را آزاد و به چرخه وارد کرد.
به گفته وی با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد کشور امکان پیش‌بینی بلندمدت در هیچ صنعتی وجود ندارد و هر نوع برنامه‌ریزی بلندمدت در حوزه روغن نیز عملی نیست، ولی در حال‌حاضر در ماه‌های آینده وضعیت بازار متعادل خواهد شد.
خلخالی می‌گوید: سیاست‌گذاری در این حوزه باید با دقت تمام‌صورت گیرد، زیرا در بخش‌های مختلف نیروی انسانی متعددی مشغول فعالیت هستند و عدم رعایت وضعیت اشتغال در این صنایع خطرناک است. به‌عنوان مثال ممنوعیت واردات روغن پالم که در دوره‌ای مطرح بود می‌تواند ۲۵ هزار نیروی انسانی فعال در این حوزه را بیکار کند و این در حالی است که این محصول نیاز سایر صنایع را در تولید تامین می‌کند. همین‌طور در حوزه سیاست‌گذاری‌های ارزی هر تصمیمی می‌تواند اثرات گسترده‌ای روی صنایع ایجاد کند که همه این موضوعات ضرورت دقت‌نظر بیشتر دولت را گوشزد می‌کند.
۳ چالش اصلی تولید روغن
وی در ادامه می‌افزاید: دولت باید به چند موضوع در صنعت روغن اهمیت دهد؛ نخست آنکه ارز موردنیاز برای واردات روغن خام برای تولید در این صنعت باید به‌موقع و به میزان کافی در اختیار تولیدکننده قرار بگیرد. نکته دوم اینکه در حال حاضر ظرفیت نصب‌شده در صنایع روغن‌نباتی بیش از میزان تولید در این صنایع است و به عبارتی با ظرفیت مازاد روبه‌رو هستیم. این صنعت اکنون می‌تواند حدود ۵/ ۵ میلیون تن در سال روغن تولید کند و این در حالی است که کل ظرفیت مصرف نصف این رقم هم نیست. بنابراین، دولت باید در سیاست‌گذاری‌های خود توجه کند و از صدور مجوزهای متعدد برای ورود به این صنعت خودداری کند، زیرا این موضوع باعث می‌شود بخشی از سرمایه ملی هدر رود و موضوع کیفیت نیز تحت‌الشعاع قرار بگیرد.
به گفته خلخالی، در حوزه روغن، چندان کار علمی و به‌خصوص در حوزه دانش‌بنیان صورت نگرفته و به نظر می‌رسد باید تحقیقات اساسی در این حوزه با نظارت معاونت علمی رئیس‌جمهور آغاز شود. نکته دیگر آنکه تولیدکننده‌ها از بستر الکترونیک نه در تامین، نه تولید و نه توزیع استفاده نمی‌کنند و این در حالی است که زیرساخت‌های امروزی در حوزه الکترونیک ایجاب می‌کند بسیاری از فعالیت‌ها بر اساس این ظرفیت‌ها تعریف شوند، درحالی‌که این بستر می‌توانست هم شفافیت را ارتقا دهد و هم کاهش هزینه و هم سرعت فعالیت را با بهبود روبه‌رو سازد.
کلیدواژه‌ای به نام شفافیت
مدیرعامل مارگارین با اشاره به اینکه ما از دولت خواستار شفافیت هستیم و دولت باید این شفافیت را برای ارتقای رقابت سالم ایجاد کند، تاکید می‌کند: این شفافیت باعث می‌شود هر تولیدکننده‌ای برمبنای مزیت‌های رقابتی خود فعالیت کند و از سوی دیگر بسترهای رانتی از اقتصاد کشور رخت بربندند. در این حوزه نیز مانند صنایع دیگر هنوز در باب ایجاد شفافیت جای کار وجود دارد و در حال حاضر نه در تامین، نه تخصیص ارز و نه در حوزه توزیع روغن به معنای واقعی کلمه این موضوع را نمی‌توان مشاهده کرد، اما قابل‌ذکر است در سال‌های گذشته کارهای خوبی در این خصوص صورت گرفته است و امیدواریم که ادامه یابد.
ظرفیت گسترده کلزا
به گفته وی محصول کلزا در حال حاضر از محصولاتی است که کشت آن در ایران جواب داده و از جنوب کشور تا غرب برای کشت این محصول مناسب هستند. این محصول از مزیت‌های زیادی برخوردار است و حتی نسبت به روغن نباتی نیز مزیت‌هایی دارد؛ بنابراین دولت باید با تغییر سیاست‌ها و حرکت به سمت حمایت و تشویق از تولیدکننده به سمت تولید بیشتر این محصول حرکت کند تا از نگرانی وابستگی به روغن وارداتی دور شویم. مارگارین نیز در یک توافق سه‌جانبه با شرکت بهپاک و گروه کشت و صنعت بانک ملی در تلاش است تا هم به روش خرید تضمینی و سایر روش‌ها در موضوع کشت این محصول حمایت‌هایی انجام دهد با این حال دولت هم باید از این موضوع حمایت کند.
مدیرعامل مارگارین همچنین با اشاره به دو طرح توسعه‌ای این شرکت که در هیات‌مدیره تصویب شده است، می‌گوید: اول یک طرح هیدروژناسیون و دیگری طرح پالایشگاه روغن است که هیدروژناسیون می‌تواند در صنایع دیگر نیز استفاده شود. طرح دوم یک پالایشگاه روغن است که تقریبا کارهای آن انجام شده و موضوع تامین منابع آن نیز انجام‌شده و تا یک سال آینده عملی خواهد شد که در خاورمیانه همتا ندارد و سومین یا چهارمین طرح در دنیا است که در سنگاپور و مالزی و کانادا نیز نمونه‌های آن وجود دارد؛ با عملیاتی شدن این موضوع شرکت مارگارین یک گام بلند در پیشی گرفتن از رقبا بر خواهد داشت. این در حالی است که موضوع رشد ظرفیت تولید نیز از اهمیت زیادی برخوردار است که در دستور کار این شرکت قرار دارد.