آلودگی گوشت‌های گوساله و مرغ به باکتری‌های مقاوم

باکتری «استافیلوکوکوس اورئوس»؛ یکی از پاتوژن‌های مهم منتقله از غذا است و از شایع‌ترین علت‌های مسمومیت غذایی به شمار می‌آید. این باکتری در بسیاری از کشورها به عنوان سومین عامل بروز بیماری‌های غذایی شناخته شده است. شیر، فرآورده‌های شیری و گوشت از جمله غذاهایی هستند که می‌توانند با آلوده شدن به باکتری استافیلوکوکوس اورئوس باعث مسمومیت شوند. این باکتری در دمای اتاق به سرعت تکثیر می‌شود و نوعی سم ترشح می‌کند که به حرارت مقاوم است. مصرف غذاهای آلوده به این سم (توکسین) باعث ایجاد مسمومیت غذایی می‌شود.

در دهه‌های اخیر استفاده گسترده از آنتی‌بیوتیک‌ها، باعث به وجود آمدن سویه‌هایی از  باکتری‌ شده که نسبت به داروها مقاوم هستند. باکتری استافیلوکوکوس اورئوس می‌تواند در شرایط محیطی مختلف تطابق پیدا کند و به سرعت به تقریبا تمام آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم می‌شود.

شناسایی سویه‌های باکتری‌ها برای پیدا کردن نحوه انتشار آن‌ها، یافتن منبع احتمالی عفونت‌ها و شناسایی تیپ‌های غالب موجود، اهمیت زیادی دارد. با توجه به این‌که گوشت و محصولات گوشتی به عنوان مخازن مهم استافیلوکوکوس اورئوس شناخته می‌شوند و در گسترش شیوع این باکتری دخیل هستند، پژوهشگران به بررسی میزان آلودگی نمونه‌های گوشت به این باکتری پرداختند و الگوی مقاومت آنتی‌بیوتیکی آن را تعیین کردند.

«سمانه فرهمند»، «مهری هائیلی» ؛ پژوهشگران زیست‌شناسی جانوری دانشکده علوم طبیعی دانشگاه تبریز، به همراه «داوود دربان ساروخیل» از گروه میکروب‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی ایران در این مطالعه مشارکت داشتند.

برای انجام این پژوهش، در یک بازه زمانی هفت‌ماهه ۶۰ نمونه گوشت گوساله و مرغ خام از فروشگاه‌های گوشت سطح شهر تبریز جمع‌آوری شده و به آزمایشگاه منتقل شدند. این نمونه‌ها از نظر آلودگی به باکتری استافیلوکوکوس اورئوس بررسی شد، سپس سویه‌های مختلف باکتری مقاوم به آنتی‌بیوتیک متی‌سیلین شناسایی شد و تیپ‌های مختلف این باکتری از طریق تست PCR مورد بررسی قرار گرفت.

با بررسی میکروسکوپی و تست‌های مختلف، ۱۵ جدایه باکتری استافیلوکوکوس اورئوس شناسایی شد. نزدیک به ۲۸ درصد از نمونه‌های گوشت مرغ و حدود ۲۴ درصد نمونه‌های گوشت گوساله به این باکتری آلوده بودند.

آزمایش تعیین حساسیت آنتی‌بیوتیکی این باکتری‌های جداشده نشان داد که تمامی آن‌ها به آنتی‌بیوتیک‌های «ایمی‌پتم»، «تایگی سایکلین» و «سفتارولین» حساس بودند و در مقابل همه آن‌ها نسبت به «آمپی‌سیلین» مقاوم بودند. همچنین این باکتری‌ها نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های «سفوکسیتین»، «کوئینولون‌ها» و «سولفامتوکسازول-تری منوپریم» به میزان‌های مختلف مقاوم بودند.

بررسی‌های این مطالعه نشان داد که ۱۰ درصد از باکتری‌های گوشت گوساله و ۲۰ درصد از نمونه‌های گوشت مرغ، نسبت به آنتی‌بیوتیک «متی‌سیلین» مقاوم هستند. این آنتی‌بیوتیک در گذشته در عفونت‌های ناشی از باکتری‌های استافیلوکوک که به پنی‌سیلین مقاوم بودند، به کار می‌رفته ولی در حال حاضر برای تعیین حساسیت آنتی‌بیوتیکی باکتری‌ها استفاده می‌شود.

آلودگی باکتریایی گوشت‌ها می‌تواند درون‌زاد و از باکتری‌های فلور نرمال خود حیوان باشند و یا این‌که از طریق محیط و افرادی که در فرآوری و حمل گوشت از کشتارگاه تا مراکز فروش نقش دارند، مرتبط باشد. با بررسی تیپ‌های مولکولی مشاهده شده در این نمونه‌ها مشخص شد، غالب تیپ‌های مولکولی شناسایی شده با عفونت‌های انسانی مرتبط است. این موضوع نشان می‌دهد که آلودگی‌ها احتمالا منشا انسانی داشته و در نتیجه پتانسیل بیماری‌زایی برای انسان را دارد.

پژوهشگران این مطالعه در خصوص نتایج به‌دست‌آمده می‌گویند: «باید کنترل مناسبی بر میزان مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در حیوانات با کاربرد غذایی و بهداشت مواد غذایی در مراحل مختلف تهیه آن‌ها از پرورش دام، کشتارگاه، بسته‌بندی و ... صورت گیرد تا از پیدایش و انتقال باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها جلوگیری شود».

نتایج این مطالعه مهرماه ۱۳۹۹ به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «تعیین تیپ‌های مولکولی و الگوهای مقاومت آنتی‌بیوتیکی سویه‌های استافیلوکوکوس اورئوس جدا شده از نمونه‌های گوشت گوساله و مرغ خام» در مجله میکروب‌شناسی پزشکی ایران منتشر شده است.