جهش تولید مرکبات مازندران و لزوم تامین بازار داخلی و خارجی

کارشناسان اقتصادی بخش کشاورزی و صاحبان باغ های تجاری مرکبات مازندران معتقدند که پشت گرمی باغداران به سیاست های حمایتی دولتی در کنار گسترش آشنایی باغداران با مدیریت محصولات باغی در انبارداری فنی ، مقابله بموقع با آفات و کاهش ضایعات سبب شده است تا این روزها دست افراد سود جو از محل تولید تا بازار مصرف بشدت کوتاه شود ، اما لازمه دوام این وضعیت توسعه بازارهای داخلی و خارجی این محصول است که باید به صورت جدی دنبال شود.
اگرچه چرخ کشاورزی مدرن و پیشرفته در مازندران طی یک دهه اخیر سرعت بیشتری به خود گرفته است ، اما به دلیل شکل نگرفتن زنجیره تولید همواره دلالی و واسطه بازی در بازار انواع محصولات کشاورزی مورد اعتراض همه از جمله تولید کنندگان، مسئولان و مصرف کنندگان است .هرچند طی چند سال اخیر باغداری مرکبات مازندران به نسبت در همه فرایند های تولید تا بازار مصرف از موفقیت چشمگیری برخوردار شده است ، اما قرار گرفتن به مرز تولید سه میلیون تن مرکبات در این خطه شمالی به برنامه ریزی جدی نیاز دارد.
بررسی ها نشان می دهد که در یک دهه اخیر اجرای طرح هایی نظیر اصلاح و احیاء باغ مرکبات مازندران مورد توجه جدی قرار گرفت یعنی توسعه سیستم آبیاری تحت فشار، توسعه سیستم کود آبیاری و محلولپاشی عناصر غذایی، احداث باغ به شیوه جوی پشته ای، توسعه ارقام جدید با عملکرد بالا و پیش ‌رس، تولید نهال های استاندارد و گواهی شده، مدیریت کنترل آفات و بیماری های گیاه و از همه مهمتر ذخیره سازی مناسب و کاهش ضایعات سبب شد تا  متوسط عملکرد تولید مرکبات درهکتار ارتقا بیابد و عرضه آن نیز مدیریت شود.
طبق آمار رسمی مدیریت باغبانی جهاد کشاورزی مازندران متوسط تولید مرکبات از حدود ۱۸ تن در هکتار سال ۹۰ اکنون به ۲۵تا ۲۷ تن افزایش یافت .البته ذکر این نکته نیز ضروری است که باغداران پیشرو استان نیز تولید ۹۰ تن در هکتار را نیز در کارنامه باغداری استان به ثبت رسانده اند.
مازندران ۱۱۲ هزار هکتار باغ مرکبات دارد که از این میزان ۱۱۰ هزار هکتار ارقام بارده است. همچنین از مجموع باغات مرکبات مازندران ۸۰ هزار هکتار زیر کشت ارقام مختلف پرتقال ، ۳۰ هزار هکتار ارقام مختلف نارنگی و بقیه زیر کشت محصولاتی از جمله نارنج و لیمو قرار دارند.
کارشناسان باغبانی معتقدند که به طور یقین با اجرای کامل همه مسایل فنی و البته همراهی و ثبات اقلیمی متوسط تولید مرکبات استان طی ۲ سال آینده تا ۵۰ تن درهکتار می رسد و این مقدار تولید به بازار مصرف بالایی نیاز دارد.
برداشت مرکبات مازندران با  ارقام زودرس نارنگی از ۱۵ شهریور آغاز شد و اکنون باغداران مشغول برداشت پرتقال هستند که ۷۰ درصد سطح باغات مرکبات استان را تشکیل می دهد. جهاد کشاورزی مازندران پیش بینی کرد که امسال در مجموع بیش از ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تن مرکبات در استان برداشت شود.
به اعتقاد کارشناسان ،باغداران مرکبات مازندران امسال بر خلاف سال های گذشته نگرانی بابت مدیریت باغ ندارند و انبار داری میوه ها را نیز به درستی انجام می دهند و به عبارتی می توان به جرات گفت که امسال علاوه بر جهش تولید ،نبض بازار در اختیار باغداران قرار گرفته است و حضور خریداران داخلی و خارجی به هر عنوانی سر باغ اصلا جای نگرانی نیست .
از آن جایی که  گردش مالی این بخش محصولات باغی به ویژه مرکبات نقش مهمی در معیشت و چرخه اقتصادی خانوارها اعم از کشاورزان و دیگر شهروندان استان مانند کارگران روزمزد ، بخش حمل و نقل و بازار دارد با این وصف یکی از ویژگی های مرکبات ، تازه خوری و ضرورت ذخیره سازی آن برای ورود تدریجی به بازار است که این مشکلات امسال با تدابیر کشاورزان و مسئولان به حداقل ممکن رسیده است.
نکته قابل تامل در تولید و عرضه  مرکبات به عنوان یک میوه پائیزی مازندران این است که تا ۷۰ درصد آن را پرتقال تشکیل می دهد و بیش از ۸۵درصد از آن به دلیل نبود صنایع فرآوری تازه خوری می شود. در چنین وضعیتی باغدار امسال با قیمتی که بر اساس هزینه تولید و اندکی سود محاسبه می کند ،محصولش را وارد بازار می کند، موضوعی که دلالان داخلی را به شدت غافلگیر کرده و حتی آنان را وادار به عکس العمل کرده است.
این ادعا که امسال دلال خارجی بر سر باغ مرکبات مازندران حاضر می شود و میوه را به ریال از کشاورز خریداری می‌کند و بیشترین سود را می‌برد ؛ اظهارات غیر کارشناسی و با هدف ایجاد اختلاف در فرایند تولید و بازار مصرف است، زیرا همان طوری که اصلاح و احیاء باغ مرکبات به درستی گسترش چشمگیری یافته است ، واحد های فرآوری به ویژه سورتینگ ، بسته بندی و حمل و نقل مرکبات نیز در استان مورد توجه قرار گرفته است.
افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی محصولات باغی استان به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن ، فعالیت حدود ۵۰۰واحد درجه بندی و بسته بندی محصولات باغی در قالب سورتینگ ، اجرای خرید تضمینی میوه پرتقال شمال برای تنظیم میوه شب عید و این که تا ۷۰ درصد مرکبات مازندران به دلیل اصلاح باغ با کاشت گونه های مرغوب قابلیت صادرات دارد به عنوان حمایت و پشتیبانی دولت از باغداران است ،به گونه ای که امروز شاهد ساماندهی تولید و بازرگانی این میوه ها هستیم.
رضایت باغداران
یکی از باغداران بخش گتاب بابل وضعیت تولید و بازار مرکبات  را رضایت بخش توصیف کرد و گفت : امسال قیمت محصول بر اساس هزینه تولید به ویژه هزینه کود و سموم که به مراتب بالاتر از سال های گذشته بوده است ، توسط خود باغدار تعیین می شود.
داود محمودیان با ذکر این نکته که امروز  باغداران مشکلی در فروش ندارند چراکه علاوه داشتن محصول سالم نسبت به برداشت بموقع و ذخیره سازی آن نیز نگرانی ندارند، گفت: همدست شدن باغداران در اجرای همه مقولات فنی سبب شد تا ضایعات مرکبات به صورت چشم گیری کاهش بیابد و وقتی محصول سالم  سر باغ داشته باشی ، مشتری آن همواره با قیمت مناسب وجود دارد.
وی با بیان این که در حال حاضر پرتقال آماده تحویل سر باغ در هر کیلو گرم حدود هفت هزار تومان خریدار دارد که این قیمت مناسب است ، گفت : از سوی دیگر به دلیل کاهش خطر پوسیدگی و آشنایی و وجود انبارداری فنی ،به هیچ عنوان محصول را به صورت یکجا به فروش نمی رسانیم.
این باغدار بابلی با بیان این که عمده باغداران برای چیدن مرکبات از اعضای خانواده خود استفاده می کنند ، چرا که درختان پرتقال تامسون کوتاه قد و برداشت نیز به مراتب بسیار آسان است، گفت : البته  کارگران روزمزد برای چیدن مرکبات نیز هستند و بیشتر صاحبان باغ های تجاری از آنان استفاده می کنند.
وی عمده خریداران امسال مرکبات را سورتینگ داران دانست و گفت : این افراد خبره باغبانی هستند و کاملا به شرایط تولید ، نحوه برداشت و فروش آشنایی دارند  و به مراتب بر خلاف دلالان و واسطه ها باغداران را نسبت به  زمان و چگونگی برداشت مشاوره نیز می دهند.
او دستمزد کارگران روزمزد را ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار تومان اعلام کرد و ادامه داد: معمولا هر کارگر در باغ های تجاری حدود ۲۰۰کیلو محصول برداشت می کند و سبد های مخصوص برای بسته بندی در اندازه های مختلف به وفور در استان وجود دارد و باغداران مشکلی در تهیه این ملزومات نیز ندارد.
تکمیل زنجیره تولید
مدیر عامل اتحادیه سورتینگ داران مازندران هم به وجود ۵۰۰ واحد درجه بندی و بسته بندی محصولات باغی با اشتغال حدود ۱۰۰هزار نفر در استان اشاره کرد و گفت که سورتینگ داران با انجام عملیات مختلف روی مرکبات از طریق ارزش افزوده میوه ها کسب درآمد می کنند و از طرفی دیگر به طور یقین همواره محصول کیفی و در بستبه بندی استاندارد ،وارد بازار مصرف می کنند.
محمد محمد زاده با ذکر این نکته که در چند سال اخیر همسو با احیا و اصلاح باغ های استان و در نتیجه افزایش تولیدات محصولات باغی واحدهای سورتینگ و سردخانه های استان نیز گسترش یافته است، ، ادامه داد: امروز این آمادگی وجود دارد تا با همه تولید کنندگان خرد و بزرگ استان محصولات مرکبات سورتینگ و بسته بندی شود.
محمد زاده خطاب به باغداران مازندران سورتینگ داران را تکمیل کننده زنجیره تولید توصیف کرد و گفت : این که امروز باغداران به درجه ای از آشنایی در تولید کیفی و ذخیره سازی فنی رسیده اند نشانه حذف شدن دست واسطه ها است ، و انتظار داریم با توجه به روند افزایشی تولید و رسیدن به منافع که همه در آن مشترک هستیم باید موضوع سورتینگ و بسته بندی محصولات باغی را به صورت جدی عملیاتی کنیم.
وی توضیح داد : سورتینگ داران بر خلاف واسطه ها در استان مازندران دارای جایگاه و پایگاه قانونی و دولتی هستند و همه فرایند ها را نیز طبق مقررات و با نظارت دستگاه های دولتی انجام می شود.
محمدزاده با اظهار این نکته که در چند سال اخیر بسیاری از دلالان خارجی با نحوه خرید و بسته بندی مرکبات آشنا شدند و حتی مکان یابی باغ های مرکبات صادراتی را انجام داده اند، گفت : اگر چه حضور دلال خارجی به صورت مستقیم بر سر باغ مرکبات در کوتاه مدت به نفع باغداران است ، اما این فرایند معامله هم برای صنایع و هم برای محصول کیفی استان یک خطر جدی محسوب می شود.
محمد زاده  نسبت به حضور برخی از دلالان خارجی به باغداران استان هشدار و توضیح داد: برخی از دلالان خارجی با چمدان ارزی وارد کشور می شوند و با تبدیل آن به ریال با قیمت مناسب تر به نفع  باغدار وارد معامله می شوند و برخی ها نیز از طریق ارتباط بین دو صراف داخل کشور ایران و کشور مقصد ، تبادل پولی را انجام می دهند اما در هر صورت این که ارز ناشی از صادرات مرکبات وارد کشور می شود ،شکی نیست اما مهمترین مشکل این است که فرایند برداشت ، بسته بندی و حمل و نقل که از طریق دلالان خارجی که مستقیم با باغدار وارد معامله می شوند ، اصلا رعایت نشده و این مقوله بسیار خطرناک برای صنایع است که باید مورد توجه مسئولان قرار بگیرد.
افزایش تولید
یکی از کارشناسان مدیریت باغبانی جهاد کشاورزی مازندران هم گفت: باغداری مرکبات از انتخاب نهال سالم و استاندارد گرفته تا ، نحوه کاشت ، تغذیه مناسب  با دستوالعمل های فنی به ویژه محلول پاشی عناصر غذایی ، مقابله فنی با آفات ، برداشت اصولی و در نهایت ذخیره سازی و انبارداری بر اساس  درجه بندی به صورت گسترده مورد توجه قرار گرفته است.
حسین ملایی با اظهار این نکته که باغداران مازندران حتی صاحبان باغ های خرد کاملا به زمان برداشت و انبار داری فنی واقف شدند، ادامه داد: از طرفی به دلیل رقابت پذیر شدن سورتینگ داران ، زمینه درجه بندی ، بسته بندی و انبار داری همه مرکبات بیش از پیش فراهم شده است.
وی توضیح داد که علاوه بر رعایت مسایل فنی و علمی باغداری و تولید محصول کیفی مرکبات ، حمایت های دولت نیز سبب شده است تا امروز دغدغه تولید مازاد بر مصرف پرتقال ، نارنگی و لیمو که تا ۸۵درصد آن باید تازه خوری شود، تا حدود زیادی از بین برود.
کارشناس اقتصادی باغبانی مازندران گفت: این که مرکبات از زمان شکوفه دهی تا رسیدن به قند کامل میوه باید با طبق دستوالعمل های فنی عملیاتی شود و محصول حتما باید با قیچی چیده شود ، سبب شد تا علاوه بر کاهش ۸۵درصدی ضایعات ،زمان نگهداری از ۲ ماه تا ۶ ماه افزایش بیابد.
ملایی با ذکر این نکته که هر ساله با گسترش دستورالعمل های فنی و علمی و افزایش باغات بارده متوسط تولید مرکبات در هکتار به صورت چشم گیری بیشتر می شود، گفت: در حال حاضر متوسط تولید مرکبات درهکتار به ۲۷تن رسیده است ولی ذکر این نکته مهم است که کشاورزان پیشرو  ۹۰ تن در هکتار را نیز تولید کرده اند.
وی بیان داشت: به طور یقین با اجرای کامل همه مسایل فنی و البته همراهی و ثبات اقلیمی ، متوسط تولید مرکبات استان تا ۵۰ تن درهکتار می رسد و این مقدار تولید نیاز به بازار مصرف بالایی دارد.
جهش تولید
وی از اجرای طرح جهش تولید مرکبات در سطح ۹هزار هکتار از باغ های اصلاح شده با به کار گیری کارشناسان باغبانی خبر داد و گفت: این طرح امسال پس از برداشت محصول با هرس کردن باغ ها شروع می شود.
کارشناس باغبانی جهاد کشاورزی مازندران با بیان این که سطح این باغ ها از طریق مراکز خدمات کشاورزی شهرستان‌های استان مشخص شده است، ادامه داد : با اجرایی شدن این  طرح در بازه زمانی ۲ ساله متوسط تولید به ۵۰ تن در هکتار خواهد رسید.  
کارشناس باغبانی مازندران همچنین بر لزوم توسعه بیش از پیش صادرات مرکبات تاکید کرد و گفت: خوشبختانه شرایط برای صادرات مرکبات مهیا تر شده است و روسیه و کشورهای حاشیه دریای خزر بازار مناسبی برای مرکبات استان هستند.
ملایی با اظهار این که پایانه صادراتی محصولات کشاورزی مازندران در جویبار یک گام بزرگ در اقتصاد کشاورزی استان محسوب می شود ، گفت: اگر همه زمینه ها برای بازار مصرف محصولات مرکبات فراهم نشود ، به طور یقین با بحران تولید مواجه می شویم.
وی گفت: باغداران مرکبات مازندران از  قیمت فروش پرتقال  سر درخت کیلویی ۶ تا هفت هزار تومان به صورت یکجا  راضی هستند و گفت : این که پرتقال در بازار مختلف استان پس از هزینه کارگری چیدن ، بسته بندی و حمل و نقل در داخل استان ۹ تا ۱۱ هزار تومان و در خارج از استان  ۱۶تا ۱۸هزار تومان عرضه شد ،منطقی به نظر می رسد.
هدف گذاری صادراتی
رییس سازمان جهادکشاورزی مازندران با بیان اینکه هدف گذاری امسال صادرات مرکبات این استان ۳۰۰ هزار تن است، گفت: پارسال حدود ۲۰۰ هزار تن محصول مرکبات شامل نارنگی و پرتقال به کشورهای هدف صادراتی از جمله عراق، پاکستان و حاشیه دریای خزر به ویژه روسیه صادر شد.
عزیزالله شهیدی فر افزود: با راه اندازی سرای تجاری مازندران در ولگاگراد روسیه در اوایل مهر ماه سال گذشته پیش بینی می‌شود که امسال میزان صادرات ما به کشور روسیه افزایش چشمگیری نسبت به سال‌های گذشته داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه رقم نارنگی پیش رس " ایواساکی" و پرتقال " تامسون " و " توسرخ " از ارقام صادراتی مرکبات استان مازندران است که در سال های اخیر به کشت این ارقام توجه جدی شده است، بیان داشت: هر ساله علاوه بر افزایش تولید ، مشکلات کیفیت محصول پرتقال و بسته بندی آن رفع می شود و تجهیزات زیر ساختی صادرات در استان نیز گسترش می یابد.
رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران  با اظهار این که  ضایعات مرکبات طی یک دهه اخیر  از ۸۰ درصدی امسال به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است ، گفت : اما تولید مرکبات کیفی هر ساله صعودی است.
وی به پیگیری شخص استاندار برای خرید میوه شب عید و ذخیره سازی و عرضه آن در پایان سال از سوی دولت اشاره کرد و افزود : پیش بینی می شود امسال نیز حدود ۴۰ هزار تن پرتقال مازندران برای تنظیم بازار شب عید به صورت تضمینی خریداری شود.
مجموع باغ های مرکبات مازندران ۱۱۲ هزار هکتار است که از این میزان ۱۱۰ هزار هکتار ارقام بارده هستند. همچنین از مجموع باغات مرکبات مازندران ۸۰ هزار هکتار زیر کشت ارقام مختلف پرتقال ، ۳۰ هزار هکتار ارقام مختلف نارنگی و بقیه زیر کشت محصولاتی از جمله نارنج و لیمو قرار دارند.
برداشت مرکبات مازندران با  ارقام زودرس نارنگی از ۱۵ شهریور آغاز شده است  و اکنون باغداران مشغول برداشت پرتقال هستند که ۷۰ درصد سطح باغات مرکبات استان را تشکیل می دهد.
مازندران با دارا بودن ۱/۵ درصد از اراضی کشور و ۲/۵ درصد اراضی کشاورزی کشور سالانه بیش از هفت میلیون تن محصولات کشاورزی تولید می کند که  ۱۰ درصد ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده است .