با نگاهی به زنجیره تولید محصولات کشاورزی و صنعتی درخواهیم یافت که حجم قابل‌توجهی از سودآوری در این بخش‌ها متأثر از ایجاد ارزش‌افزوده است و بنگاه‌های اقتصادی که در حوزه ایجاد ارزش‌افزوده در حال فعالیت هستند نیز توانسته‌اند سودآوری مناسبی داشته باشند.
در استان فارس اما قاعده بازی برخلاف تمامی تئوری‌های موجود در علوم مبتنی بر اقتصاد است و واحدهای فرآوری و تولیدکننده ارزش‌افزوده سهم مناسبی با توجه به ظرفیت‌های موجود در استان فارس در چرخه اقتصاد ندارند و نتوانسته‌اند جایگاه مناسبی در خلق ثروت داشته باشند.
با نگاهی اجمالی به چرخه اقتصاد و سهم هر بخش از اقتصاد در خواهیم یافت که بخش کشاورزی حجم قابل‌توجهی را به خود اختصاص داده و پس‌ازآن بخش‌های خدماتی و صنعتی در اقتصاد تأثیرگذار هستند.
این در حالی است که صنایع تبدیلی و تکمیلی اگر زیرمجموعه بخش کشاورزی در نظر گرفته شود در اقتصاد نقش چشمگیری دارد اما این بخش هنوز نتوانسته در چرخه اقتصاد جایگاه پیشرویی داشته باشد.
اقتصاد نیازمند به صنایع تبدیلی و تکمیلی است
محسن اسلامی کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه در خصوص الزام وجود صنایع تبدیلی و تکمیلی در چرخه اقتصاد گفت: صنایع تبدیلی و تکمیلی ازجمله صنایعی است که نقش مهمی در چرخه اقتصاد داشته و به‌عنوان حلقه واسطه میان تولیدکننده و مصرف‌کننده نهایی قرار می‌گیرند.
اسلامی افزود: صنایع تبدیلی و تکمیلی با ایجاد ارزش‌افزوده در حوزه‌های مختلف می‌توانند حجم قابل‌توجهی سودآوری و در صورت صادرات، ارزآوری به کشور داشته باشند که یکی از روش‌های مهم جهش تولید در میان واحدهای صنعتی و کشاورزی استفاده از واحدهای تبدیلی و تکمیلی است.
این استاد اقتصاد تصریح کرد: عدم فعالیت بنگاه‌های اقتصادی تولیدکننده ارزش‌افزوده که می‌توان این بنگاه‌ها را صنایع تبدیلی و تکمیلی عنوان کرد موجب شده تا شاهد خام‌فروشی در بسیاری از محصولات تولیدی باشیم و خام فروشی نیز مشکلات و معضلات مختلفی را به چرخه اقتصاد تزریق می‌کند.
وی افزود: صنایع تولیدکننده در بخش‌های مختلف می‌توانند نسبت به تولید محصول اقدام کنند اما صنایعی که می‌توانند زمینه ایجاد ارزش‌افزوده را فراهم کنند صنایع تبدیلی و تکمیلی است ازاین‌رو اگر برنامه‌ریزی برای حمایت از این واحدها در چرخه اقتصاد وجود نداشته باشد دیری نمی‌پاید که واحدهای تبدیلی و تکمیلی از میان خواهند رفت و تمامی عرصه اقتصاد مملو از واسطه‌هایی خواهد شد که به دلالی و خام فروشی می‌پردازند.
معاون مدیریت صنایع تبدیلی و تکمیلی جهاد کشاورزی فارس اما از آماری خبر می‌دهد که نمود بیرونی ندارد.
لیلا حقیقت ثنائی گفت: بالغ‌بر ١١ هزار و ۵٩ نفر از شاغلان در استان فارس در صنایع تبدیلی و تکمیلی استان در حال فعالیت‌اند.
وی تصریح کرد: در استان فارس بالغ‌بر ٨٢۶ واحد بهره‌برداری شده در حوزه صنایع تبدیلی و تکمیلی در حال فعالیت هستند که این واحدهای اقتصادی در حوزه‌های مختلف صنایع غذایی، کشتارگاه، خوراک دام و طیور و کمپوست فعالیت دارند.
حقیقت در ادامه یادآور شد: یکی از چالش‌هایی که واحدهای تبدیلی و تکمیلی با آن‌ها مواجه هستند عدم ارائه تسهیلات با سود تک‌رقمی است، تسهیلاتی که به واحدهای صنایع تبدیلی و تکمیلی در حال حاضر ارائه می‌شود سود میانگین بازپرداخت ۱۵ تا ۱۸ درصد دارد که این میزان بازپرداخت تسهیلات باعث شده تا طرح‌های اقتصادی در حوزه صنایع تبدیلی و تکمیلی توجیه‌پذیر نباشد.
او ادامه داد: بالا بودن میزان بازپرداخت تسهیلات باعث شده تا سرمایه‌گذاری در واحدهای صنایع تبدیلی و تکمیلی استان فارس کاهش یابد البته علاوه بر این چالش عدم ثبات در قیمت ارز نیز باعث شده تا این واحدها در تأمین مواد اولیه با مشکلات ارزی مواجه شوند.
وی در خصوص سایر چالش‌های بنگاه‌های صنایع تبدیلی و تکمیلی فارس هم یادآور شد: یکی دیگر از مشکلاتی که واحدهای صنایع تبدیلی و تکمیلی با آن مواجه هستند عدم قیمت‌گذاری مناسب در تعرفه‌های استفاده از منابع انرژی است اکنون دولت در راستای محاسبه هزینه کرد مصرف بنگاه‌های اقتصادی تبدیلی و تکمیلی از تعرفه برق صنعتی استفاده می‌کند.
حقیقت افزود: صنعتگران فعال در حوزه صنایع تبدیلی و تکمیلی انتظار دارند دولت در راستای حمایت ازاین‌گونه واحدها که نقش ویژه‌ای در ایجاد ارزش‌افزوده دارند نسبت به ارائه تعرفه برق کشاورزی برای این واحدها اقدام کند زیرا با استفاده از این تعرفه‌ها قیمت نهایی کالای تولیدشده کاهش چشمگیری خواهد داشت.
این آمار در حالی مطرح می‌شود که اغلب محصولات استان در حال خام فروشی است یا محصولات فرآوری شده از سایر نقاط کشور به فارس منتقل می‌شود.
صنایع تبدیلی و تکمیلی مملو از چالش است
تولیدکنندگان و فعالان صنایع تبدیلی و تکمیلی با مشکلاتی مواجه هستند که در هیچ‌یک از قوانین موجود در کشور لحاظ نشده ازاین‌رو برای افزایش آگاهی از مشکلات حوزه‌های صنایع تبدیلی و تکمیلی به سراغ تنی چند از فعالین در استان فارس رفتیم.
مدیرعامل یکی از واحدهای صنایع تبدیلی و تکمیلی استان فارس گفت: صنایع تبدیلی و تکمیلی مملو از چالش و مشکل است این در حالی است که اعمال تبعیض نیز باعث شده تا بسیاری از واحدهای فعال در این حوزه به سمت تعطیلی حرکت کنند.
فارسان رئیس زاده اضافه کرد: یکی از مشکلاتی که واحدهای صنایع تبدیلی و تکمیلی با آن مواجه هستند بی‌ثباتی وضعیت اقتصادی است این موضوع باعث شده تا شاهد بی‌ثباتی در قیمت‌های کالاهای اولیه و عدم دسترسی به برخی از کالاهای اساسی در راستای تولید و ایجاد ارزش‌افزوده باشیم.
رئیس زاده یادآور شد: بروکراسی اداری و وجود قوانین دست و پاگیر در سازمان‌ها و دستگاه‌های خدماتی نیز ازجمله چالش‌هایی است که واحدهای صنایع تبدیلی و تکمیلی با آن مواجه‌اند البته وجود رانت در تهیه ملزومات موردنیاز این واحدها نیز باعث شده تا برخی از واحدهای صنایع تبدیلی و تکمیلی در تهیه مواد اولیه با مشکل مواجه شوند.
وی افزود: یکی از سیاست‌هایی که در قانون وجود دارد اما به‌درستی توسط برخی از دستگاه‌های اجرایی انجام نمی‌شود موضوع حمایت است که تاکنون هیچ‌گونه حمایتی از واحدهای صنایع تبدیلی و تکمیلی صورت نگرفته است.
رئیس زاده در خصوص حوزه فعالیت این بنگاه صنعتی هم بیان کرد: ایجاد ۳۸ شغل و تهیه غذای آماده و نیمه آماده ازجمله فعالیت‌هایی بوده که این بنگاه اقتصادی در حال انجام است.
وی ادامه داد: لازم به یادآوری است که تسهیلات بانکی با نرخ ۱۸ درصد نمی‌تواند عاملی برای افزایش فعالیت‌های بنگاه‌های اقتصادی باشد ازاین‌رو باید تسهیلاتی که به فعال صنعتی ارائه می‌شود با نرخ سود بازپرداخت کمتری باشد.
او در خصوص وضعیت بازار و استقبال مردم از محصولات صنایع تبدیلی و تکمیلی فارس نیز متذکر شد: استقبال مردم از محصولات صنایع تبدیلی و تکمیلی قابل‌قبول بوده است این در حالی است که در بازارهای رقابتی شاهد رقابت نابرابر با واحدهای صنعتی مشابه هستیم به‌طوری‌که بسیاری از شرکت‌های رقیب با سرمایه‌گذاری در حوزه تبلیغات گوی رقابت را از واحدهای درون استانی ربودند.
این در حالی است که پیش‌ازاین نماینده مردم شیراز و زرقان در مجلس شورای اسلامی از خام فروشی در استان فارس انتقاد کرده بود.
ابراهیم عزیزی گفته بود که صنایع تبدیلی، گلخانه و پرورش صنعتی دام ازجمله مؤلفه‌هایی است که می‌تواند سیمای اقتصاد کشاورزی استان فارس را دگرگون کرده و سبب تغییرات شگرفی در اقتصاد فارس شود.
رئیس جهاد کشاورزی فارس اخیراً آمار داده که بیش از ۱۱ میلیون و ۱۹۲ هزار تن محصول کشاورزی در استان فارس تولید می‌شود اما اینکه چه میزان از این محصولات به‌صورت خام مصرف یا صادر می‌شود، به‌صورت شفاف اعلام‌نشده تا هنوز صنایع تبدیلی حوزه کشاورزی در ابهام فعالیت کنند.
بروکراسی و طولانی شدن مجوزها مشکل مشترک صنایع تبدیلی
محمدحسن سمیع پور مدیرعامل یکی از واحدهای صنعتی تبدیلی و تکمیلی استان فارس گفت: مشکل مشترک فعالین اقتصادی در حوزه ایجاد ارزش‌افزوده و صنایع تبدیلی و تکمیلی اخذ مجوز و بروکراسی اداری است.
وی افزود: افرادی که در صنایع تبدیلی و تکمیلی در حال فعالیت هستند مشکلات موجود را با مشکل جدیدی جایگزین می‌کنند و این امکان برای آنان فراهم نیست که بتوانند مشکلات را از سد راه بردارند.
سمیع پور افزود: سرمایه‌گذاران در ابتدای ورود به این صنعت با مشکلات متعددی مواجه می‌شوند ازجمله این مشکلات می‌توان به بروکراسی دستگاه‌های اجرایی اشاره کرد؛ این در حالی است که علاوه بر بروکراسی شاهد چالش‌های متعدد در اخذ مجوزهای اولیه برای ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی هستیم.
بر اساس نظریه‌های موجود در علم اقتصاد زنجیره تولید زنجیره‌ای وابسته و بر هم تنیده است ازاین‌رو اگر بخشی از اقتصاد مورد غفلت واقع شود نمی‌توان انتظار داشت که موتور اقتصاد حرکت مناسبی داشته باشد.
صنایع تبدیلی و تکمیلی به‌عنوان بخشی از چرخه اقتصادی، می‌توانند در راستای کنترل و افزایش سرعت توسعه اقتصاد نقش مؤثری داشته باشد ازاین‌رو اگر این صنایع مورد غفلت واقع شود نباید انتظار داشت که اقتصاد فارس به سمت تعالی حرکت کنند.