روستاها کانون تولید هستند، که متناسب با نیازها و توانمندی اقتصادی می‌توان، به ایجاد سایر صنایع و خدمات مرتبط با اقتصاد روستا برای استفاده حداکثری از ظرفیت تولیدی و اشتغالزایی روستایی در آنها پرداخت، روستا موتور محرکه سایر صنایع و جریان اقتصادی است که می تواند علاوه بر توانمندکردن بخش خصوصی به تحول آفرینی در حوزه تولید و اشتغالزایی با استفاده از ظرفیت‌های موجود منجر شود.
راهکارهای توانمندکردن روستاها در تقویت تولید و ایجاد اشتغال تقویت مشاغل خانگی در حوزه‌های مختلف صنایع دستی، فرآوری محصولات کشاورزی و باغی، ایجاد و تقویت صنایع تبدیلی و تکمیلی در مناطق روستایی، توجه به گردشگری و کشاورزی با همکاری نهادهای ذیربط از جمله وزارت جهاد کشاورزی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برای ایجاد اشتغال پایدار و رونق تولید است که باید مورد توجه قرار گیرد.
اشتغال روستایی با بهره گرفتن از ظرفیت های بومی و محلی روستاها یکی از راهکارهای دولت یازدهم و دوازدهم بوده تا بتوان روستاها را به ماهیت واقعی خود یعنی تولید بازگرداند در همین راستا پرداخت تسهیلات اشتغال روستایی و عشایری رشد داشته است.
برخی کاستی‌ها، نارسایی‌ها و ظرفیت‌های بالقوه موجود رها شده موجب شده تا بسیاری از ساکنان آن نیز در فقر، تنگدستی و محرومیت به سر ببرند اما تقویت ظرفیت‌های تولیدی و کمک به فعالیت روستایی آنها را به رفاه و درآمد بالا خواهد رساند.
راه‌اندازی و توسعه مراکز و کارگاه‌هایی که در قالب صنایع تبدیلی و تکمیلی قابل تعریف هستند می‌توان به رشد در تولیدات متنوع دست پیدا کرد و بدون تردید از منافع و مزایای چنین موفقیتی، کلیت اقتصاد کشور و تمامی آحاد جامعه (به صورت مستقیم و غیر مستقیم) منتفع خواهند شد.
واسطه ها عامل اختلاف فاحش قیمت محصولات کشاورزی از مزرعه تا مغازه هاست که این اختلاف قیمت سبب ضرر و زیان کشاورزان و تولیدکنندگان و سودجویی برخی از دلالان را در پی دارد.
نظام توزیع عمده فروشی و خرده فروشی در اختیار تولیدکنندگان نیست و نبود توان مالی کشاورزان و نیاز مالی در فصل برداشت با توجه به هزینه های انجام گرفته در طول سال برای فرد کشاورز موجب می شود تا در فصل برداشت کشاورزان محصول را به اجبار به قیمتی که واسطه ارایه می دهد، به فروش برسانند.
با حذف واسطه‌ها و عرضه تولیدات و محصولات کشاورزی، باغی، دامپروری، صنایع دستی در روستاها به طور مستقیم به شهرها در قالب بازارهای محلی و خاص این بخش، هزینه های زیاد را حذف و رفاه را برای مصرف کنندگان افزایش می دهند.
تعاونی ها با توجه به اساسنامه بسیار قوی که دارند باید از جنبه قدرت وارد شده و از خرد جمعی بهره بگیرند و به حوزه های زنجیره ارزش وارد شوند که این نهادها نقش مهم و اصلی را در عرضه تولیدات محصولات کشاورزی اجرا خواهند کرد که استفاده از زیرساخت های خوب شبکه از مسیر اصلی تعاون منحرف شده و این خدمات نباید فقط در حوزه مبادلات و توزیع نهاده ها و سوخت باشد بلکه در حوزه خدمات فنی، واحدهای تولیدی و کشاورزان و در قالب زنجیره ارزش با توجه به قابلیت زیرساختی تعاونی ها، موجب افزایش بهره وری و در نهایت سود کشاورزان شود.
خبرگزاری جمهوری اسلامی استان اصفهان در همین ارتباط میزگردی با عنوان "روستابازار نیاز ضروری بخش کشاورزی" را با حضور محسن حاج عابدی رئیس سازمان تعاون روستایی استان اصفهان، مظفر نجفی مدیرعامل اتحادیه تعاونی های روستایی استان اصفهان، علی رحمانی مدیرکل دفتر امور شوراها و روستاهای استانداری اصفهان و محبوبه توکلی نجف آبادی سرپرست واحد بازرگانی معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان برگزار کرد.
کم توجهی به فرآیندهای پس از تولید
رئیس سازمان تعاون روستایی استان اصفهان گفت: فرآیند بعد از تولید در حوزه کشاورزی و دامپروری به نسبت مراحل تولید کمتر مورد توجه بوده است.
محسن حاج عابدی در این میزگرد اقتصادی ایرنا با اشاره به نظام تولید در حوزه‌های مختلف که روند روبه رشد کمی و کیفی را داشته است، افزود: این میزان توجه در فرآیندهای پس از تولید و عرضه مورد برنامه ریزی قرار نگرفته و این غفلت به سودآوری، تجارت و منفعت تولیدکننده صدمه زده است.
وی فاصله بین تولید و مصرف را موجب افزایش هزینه ها بیان کرد و اظهارداشت: تنها منتفع این خلاء واسطه ها هستند چراکه این افزایش هزینه به نفع بخش تولید نبوده و عموم مردم ملزم به پرداخت آن هستند و درصورت تدبیر و برنامه ریزی در این امر علاوه بر کاهش هزینه ها، به سود بخش تولید خواهد بود.
وی ادامه داد: بخش زیادی از مواد مصرفی کشور در روستاها تولید و در شهرها مصرف می شود، بنابراین ایجاد زمینه برای رقابت در بازارها و عرضه مستقیم از طریق تعامل بین بخشی و فعال‌سازی تشکل های اقتصادی مانند اتحادیه ها و شرکت تعاونی ها فراهم شود.
رئیس سازمان تعاون روستایی استان اصفهان اضافه کرد: تشکیل شبکه تعاملی و زنجیره‌ای در عرضه محصولات کشاورزی و دامی، زمینه کاهش واسطه‌ها و کنترل قیمت را فراهم کرده و منفعت آن به مردم و تولیدکنندگان خواهد رسید.
وی با بیان اینکه در ۱۲۸ فروشگاه زنجیره‌ای استان عرضه محصولات کشاورزی فعال شده است، خاطرنشان کرد: برای اجرای طرح روستا بازار ۳۴ پایگاه فعال و در چهار روستای استان اصفهان نیز بازارهای محلی تا پایان امسال راه اندازی و اجرایی می‌شود.
وی یادآور شد: در این بازارهای محلی یا غرفه های فروش، محصولات کشاورزی، دامی، طیور و عسل عرضه می‌شود و واسطه گری به صورت کامل حذف شده که قیمت تولید و عرضه تفاوت چندانی با هم ندارد.
وی از تشکیل کمیته فرعی تعیین قیمت میوه و تره بار خبر داد و گفت: بررسی های میدانی برای تصمیم گیری بهتر قیمت ها انجام شده تا اینکه فرصت ها کسب و زمینه حضور فعال اتحادیه ها و تعاون های روستایی فراهم شود.
به گفته حاج عابدی وجود مراکز و مکان هایی در شهرها برای ایجاد بازارچه های عرضه محصولات کشاورزی یک فرصت مناسب برای برای انجام این کار به جای غرفه های گران میدان میوه و تره بار است.
وی افزود: مدیریت شهری در شهرهای مختلف می تواند در این بخش همکاری کند تا عرضه کالا از تولید به مصرف فراهم شود.
وی با بیان اینکه تحقق کاهش واسطه‌گری به بسترسازی مناسب برای عرضه مستقیم نیازمند است، تصریح کرد: در این حوزه تعامل بین بخشی نیاز بوده و باید از شبکه‌های تعاملی در تولید و عرضه حمایت شود، برخی از قوانین تسهیل گردد و نظارت بر بازار نیز جهت تنظیم قیمت ها مورد توجه قرار گیرد.
این مقام مسئول در حوزه روستایی با اشاره به اینکه رونق گردشگری در این حوزه مورد توجه است، اظهار داشت: گردشگری کشاورزی، زنبورداری، گلخانه ها و تولید روستایی برنامه‌ریزی شده و آمادگی همکاری با اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وجود دارد.
وی با اشاره به صحبت های کارشناس صنایع دستی در این میزگرد خبری گفت: در بازارچه‌های محلی امکان عرضه صنایع دستی وجود داشته و شرکت تعاونی های روستایی در این خصوص آمادگی تعامل با اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را دارد.
وی به هم افزایی بین تعاونی‌های روستایی، شرکت تعاونی دهیاری ها و دهیاران برای رونق تولید در روستا اشاره و اضافه کرد: ذهنیت مردم روستا و مسئولان روستایی باید نسبت به این حوزه تقویت و تغییر رویکرد ایجاد شود.
حاج عابدی به ورود استارت آپ‌ها به تولیدات کشاورزی اشاره و اضافه کرد: این دسته از اقدامات در حوزه تولید گیاهان دارویی و عرقیجات آغاز شده تا بتوانیم شاهد فرآوری در حوزه تولید باشیم و در زمان حاضر اتاق بازرگانی اصفهان در پیشبرد برنامه‌های اقتصادی حوزه روستایی اعلام آمادگی کرده است.
به اعتقاد وی باید سیاست‌های کلان کشوری بر رونق زندگی روستایی برای افزایش تولید تقویت و رفتارهای غلطی چون تبدیل روستا به شهر و یا بی توجهی به این حوزه ها اصلاح شود.
حاج عابدی ادامه داد: خروج روستا از بخش تولید موجب از بین رفتن واقعیت و سبک زندگی روستاها می‌شود و دهیاران باید به این مسائل توجه بیشتری داشته باشند و واقعیت های زندگی در این بخش فراموش نشود.
نیاز رونق اقتصاد روستایی به ایجاد شبکه سازی
سرپرست واحد بازرگانی معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان گفت: ظرفیت‌های زیادی در حوزه‌های مختلف تولیدی، گردشگری و زندگی در روستاهای این استان وجود دارد اما رونق اقتصادی در این مناطق به شبکه سازی نیاز دارد که این مقوله کمتر تاکنون مورد توجه بوده است.
محبوبه توکلی نجف آبادی در بخش دیگری از این میزگرد خبری ایرنا با تفکیک روستاهای اصفهان در حوزه صنایع دستی افزود: برخی از روستاها ظرفیت تولید داشته و برخی ها ندارند که بیشترین اقدام برای برندسازی و سرمایه‌گذاری در روستاهای مستعد انجام می‌شود که خلاقیت در تولید، مواد و مصالح مرغوب و با کیفیت، طراحی و کاربرد صحیح نقوش در تولید و استفاده از بسته بندی از عوامل مهم در انتخاب روستاهای هدف برندسازی است.
وی با اشاره به بافت گلیم در روستای مهرگرد سمیرم خاطرنشان کرد: برندسازی تحت عنوان روستای ملی دستبافته‌های داری(گلیم) در مهرگرد انجام شده که ایجاد بازارچه دائمی در چنین روستاهایی در حال بررسی و تحقیق است و چنین برنامه‌ریزی و مطالعاتی برای سایر روستاها متناسب با استعداد آن ها انجام خواهد شد.
این مقام مسئول در اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان با اشاره به مناطقی که قابلیت گردشگری ندارند، اظهارداشت: تولیدات آنها باید در دیگر روستاها و یا مناطق شهری و بازارهای عمومی عرضه شود که توسعه شبکه در این حوزه و تعامل بین تعاونی‌ها، دهیاران و نهادهای متولی در حوزه روستایی این شرایط را توسعه می دهد که این موضوع با توجه به ماموریت دیگر سازمان‌ها و ضرورت همکاری، به تصمیمم سازی های بین بخشی وابسته است.
وی با اشاره به اینکه در گذشته سازمان میراث فرهنگی برای عرضه تولیدات صنایع دستی روستاییان برنامه های اقتصادی داشته است، خاطرنشان کرد: به دلیل منع قانونی دولت در فعالیت‌های اقتصادی، این فرآیند تعطیل شده که پیرامون این موضوع بخش خصوصی و تعاونی‌ها نقش خود را باید ایفا کنند و در صورت فعالیت موثر بخش خصوصی و تعاونی‌ها در روستا به تشکیل اتحادیه‌هایی صادراتی صنایع دستی روستایی می توان امیدوار بود.
وی توزیع اعتبار و تسهیلات بانکی به روستاییان برای سرمایه‌گذاری در تولید و عرضه محصولات صنایع دستی را از اقدامات این اداره کل بیان کرد و گفت: ایجاد بازارچه‌های محلی در روستاها و شهرها امکان ارائه محصولات صنایع دستی را در کنار دیگر تولیدات روستایی فراهم می‌کند.
به گفته توکلی توجه به ضعف های بنیادین در حوزه روستا مثل کمبود دانش، آگاهی و مهارت برای فعالیت های دیجیتالی برای پیشبرد برنامه‌ها، باید پشتیبانی فنی و کاملی از مردم انجام شود چرا که تجربه‌های گذشته نشان داده که همه روستاهای استان امکان انجام چنین فعالیت‌هایی را ندارد و ظرفیت ها متفاوت است.
وی مدل پاساژ پروانه تهران که هر جمعه تولیدات صنایع دستی و هنری از کل کشور در آن به فروش می رسد، را یک اقدام موفقیت آمیز معرفی کرد و گفت: ایجاد چنین بازار دائمی در استان اصفهان و ایجاد بستر برای عرضه محصولات متفاوت روستاییان کار را با کیفیت بیشتری پیش خواهد برد.
لزوم تغییر نگرش برای تقویت اقتصاد روستایی
مدیرعامل اتحادیه شرکت تعاونی‌های روستایی استان اصفهان گفت: تقویت اقتصاد روستایی به تغییر نگرش در فروش در بین مردم و فرهنگ آنان نیاز است.
مظفر نجفی در این میزگرد ایرنا با اشاره به اینکه بخش روستایی استان در حوزه تولید مولد و فعال است، افزود: بازارهای سنتی مشقت‌های زیادی دارد و منفعت چندانی را نصیب مردم روستایی نمی‌کند و واسطه‌گری در این خصوص هزینه‌های تولید و خرید کالا را افزایش می‌دهد.
وی تقویت بازارهای جدید بر بستر فضای مجازی و تجارت الکترونیک را یک فرصت طلایی برای رونق اقتصاد روستایی برشمرد و اظهار داشت: با چنین اقداماتی ارزش‌گذاری به تولیدات این بخش افزایش می یابد و برای این کار وب سایت‌های خبری و اطلاع‌رسانی برای روستاها با معرفی ظرفیت ها در دستور کار است.
وی یادآور شد: چنین اقداماتی علاوه بر ایجاد بازارهای داخلی، بازارهای خارجی را شناسایی و به توسعه صادرات و همچنین جذب گردشگر کمک می‌کند.
به گفته مدیرعامل اتحادیه شرکت تعاونی‌های روستایی اصفهان، شرکت بازرگانی میهن تجارت، برای این کار فعال شده و بقیه شرکت‌های اقماری اتحادیه مثل گردشگری و فناوری اطلاعات در این خصوص همکاری می‌کنند تا جهش خوبی برای تقویت تولید در روستاها و کاهش واسطه‌گری ایجاد شود.
وی نگاه سنتی به بازار تولید، نبود نگرش فروش دیجیتال، کم توجهی به اطلاع رسانی و فعالیت استارت آپی و رضایت به اندک سود در بین مردم روستایی را چهار معضل در حوزه اقتصاد در این بخش معرفی کرد و گفت: چنین چالش‌هایی مانع رشد اقتصادی شده است.
وی تجارت الکترونیک را یک مولفه برای سودآوری بیشتر در تولید بیان و اضافه کرد: این چنین تفکری باید در بین روستاییان، دهیاران و اعضای شرکت‌های تعاونی تقویت شود و از طرفی هم روستاییان با نگاه به سودآوری در حوزه تولید فعالیت کنند و دست واسطه‌گر را به دلیل درآمدنهایی اندک کوتاه کنند.
نجفی از آمادگی برای همکاری با سازمان تعاون روستایی و فعالان حوزه صنایع دستی خبرداد و گفت: دفتر روستایی استانداری اصفهان برای آموزش دهیاران برای فعالیت در این حوزه همکاری کند تا نگرش و دیدگاه اعضای شوراها و دهیاران برای فعالیت های اقتصادی هدفمند در راستای تحقق اهداف اقتصادی روستا هدفمند شود.
وی با بیان اینکه واسطه‌گرها نقش مهمی در ایجاد روند ارتباط بین تولید و تقاضا دارند، یادآور شد: برغم نقش مهم این قشر اما این گروه به سود منطقی راضی نبوده و منفعت بیش از حد می‌خواهند که حق تولیدکننده را ضایع و هزینه رابرای مصرف کننده نهایی بالا می‌برد.
وی همچنین نگاه همه جانبه نگر به توسعه روستایی را ضروری بیان و خاطرنشان کرد: با توجه به مهاجرت معکوس از شهر به روستا و نیازهای موجود در این بخش باید به رشد اقتصادی منطقه کمک کرد تا اینکه شکل زندگی روستایی به بهترین شرایط تقویت شود.
ضرورت ساماندهی فرآیند عرضه محصولات کشاورزی
مدیرکل دفتر امور شوراها و روستاهای استانداری اصفهان با اشاره به جمعیت ۱۲ درصدی روستایی در این استان گفت: بخش زیادی از غذا، پوشاک، خوراکِ زندگی شهری را روستاییان تامین می‌کنتد که در چنین شرایطی ساماندهی فرآیند عرضه محصولات کشاورزی در این بخش ضرورت دارد.
علی رحمانی در بخش دیگر میزگرد خبری ایرنا به نقش روستاها در اقتصاد جامعه اشاره و خاطرنشان کرد: فعالیت گسترده روستاییان فعالیت در حوزه تولیدی در رونق زندگی روستایی نقش دارد و با توجه به واسطه‌گری و افراد بالادستی حق و حقوق تولیدکنندگان را ضایع می‌شود.
وی به ابلاغ وزارت کشور برای ایجاد بازارچه های محلی اشاره و اضافه کرد : این دسته از بازارچه‌ها برای فروش محصولات روستایی فراهم خواهد شد که زمینه‌ای برای رقابت، معرفیِ محصول و رونق اقتصادی به شمار می رود که این اقدام سال ۹۸ در ۱۲ بخش استان انجام شد و با توجه به دستاوردهای موثر آن، مورد استقبال قرار گرفت.
وی ادامه داد: با توجه به اثرات مثبت و استقبال مردم از این بازارچه‌ها، تمدید زمان برگزاری درخواست می‌شد که البته چنین اقداماتی طی برنامه‌ای هدفمند و طراحی مدل، جانمایی مکان و برنامه ریزی در آینده اجرا می شود.
مدیرکل دفتر امور شوراها و روستاهای استانداری اصفهان معتقد است اقتصاد روستایی با راه اندازی و فعالیت بازارهای محلی و عرضه تولیدات آنها در مناطق شهری رونق خواهد گرفت که برای این موضوع مدیریت شهری در مناطق مختلف با اختصاص مکان‌های خاص به عرضه تولیدات کشاورزی کمک کند.
وی اضافه کرد: خرید محصولات کشاورزی و عشایری و فروش آن در بازارها توسط سازمان تعاون روستایی و اتحادیه شرکت‌های تعاونی روستایی در امر تنظیم بازار و حمایت از مصرف کننده نقش دارد که در این خصوص تعامل و هم‌افزایی در قالب تفاهم نامه و اقدام مشترک لازم است.
وی با اشاره به دغدغه کارشناس مسئول صنایع دستی حاضر در میزگرد پیرامون اثرگذاری و استقبال روستاییان از بازارهای نوین گفت: با اجرای برنامه‌های آموزشی برای دهیاران و اهالی روستا در خصوص فعالیت‌های تجاری نوین، حرکت از بازارهای سنتی به فعالیت‌های تجاری جدید را محقق می‌کنیم.
رحمانی در بخشی دیگر از سخنان خود به راه اندازی صفحه های وب برای روستاها و بخش‌های مختلف استان اشاره کرد و افزود: این چنین حرکتی ظرفیت‌های هر منطقه را معرفی و به تقویت صنعت گردشگری، جذب گردشگر داخلی و خارخی و شناسایی و حمایت از محصولات کشاورزی کمک خواهد کرد.
وی در پاسخ به خبرنگار ایرنا در خصوص بسترسازی‌های لازم و همکاری نهادهای اداری برای راه اندازی فراگیر "روستابازار "گفت: برخی از مقدمات لازم در این حوزه فراهم شده و آمادگی هم افزایی بین بخشی برای این کار با محوریت مدیریت استان ایجاد می شود.
وی همچنین نقش اهالی روستا و مسئولان محلی را در تحقق این امر مهم ضروری و توسعه دهنده خواند.
سهم اشتغال بخش کشاورزی کشور ۱۸.۷ و سهم اشتغال بخش کشاورزی استان ۱۱.۵ درصد و کل شاغلان بخش کشاورزی این خطه حدود ۱۷۰ هزار نفر هستند.
مجموع اراضی زراعی استان اصفهان حدود ۴۸۶ هزار هکتار است که در سال‌های طبیعی از حیث بارندگی حدود۷۰ درصد آن به کشت محصولات زراعی مانند انواع غلات، حبوبات و محصولات علوفه‌ای، جالیزی و انواع سبزی و صیفی و گیاهان زینتی اختصاص می‌یابد و تولید سالانه محصولات زراعی استان در شرایط عادی حدود چهار میلیون و پانصد هزار تُن برآورد می‌شود.
مجموع اراضی باغی این دیار نیز حدود ۸۰ هزار هکتار است و بطور عمده شامل انواع سیب درختی، انار، به، انگور، بادام، پسته، گلابی و زردآلوست و مجموع تولیدات باغی و گلخانه‌ای استان در شرایط عادی حدود ۸۰۰ هزار تُن برآورد می‌شود.