آذربایجان شرقی با قرار گرفتن در سه حوزه آبریز ارس، قزل‌اوزن و دریاچه ارومیه و داشتن ۲۰ هزار حلقه چاه، ۶۶ دهنه رودخانه فعال، بیش از ۱۲۰ سد، ۲ هزار و ۵۰۰ رشته چشمه و قنات از ظرفیت بالایی در توسعه آبزی‌پروری برخوردار بوده و می‌تواند به عنوان یکی از قطب‌های شیلاتی کشور در بین استان‌های غیرساحلی مطرح باشد.
برخورداری از این امکانات سبب شده که کارشناسان از ظرفیت سالیانه ۳۵ هزار تنی تولید محصولات شیلاتی و آبزپروری در آذربایجان شرقی سخن بگویند؛ پتانسیلی که آمار و اطلاعات موجود از محقق شدن تنها ۲۵ درصد آن تا به امروز سخن می گویند.
با در نظر گرفتن متوسط سرانه ۱۲ کیلوگرمی مصرف ماهی در کشور و ۷.۵ کیلوگرمی آن در آذربایجان شرقی، این سوال مطرح است که چه عواملی باعث شده که این استان به رغم شناخته شدن به عنوان استانی پیشگام در حوزه کسب و کار، در دهه های قبل در زمینه آبزی پروری عقب بماند؟ همچنین این سوال در نزد افکار عمومی مطرح می شود که چه برنامه هایی برای جهش در توسعه صنعت شیلات استان در دست اجرا بوده و یا برای اجرا در سال های پیش رو برنامه ریزی شده است؟
البته نباید این نکته را ناگفته گذاشت که میزان تولید سالیانه محصولات آبزی در آذربایجان شرقی در نخستین سال فعالیت دولت تدبیر و امید حدود چهار هزار و ۵۰۰ تن بود که اکنون به بیش از هشت هزار تن رسیده و رشد حدود ۹۰ درصدی را تجربه کرده است؛ سرانه مصرف ماهی در استان نیز در بازه زمانی هشت ساله ۱۳۹۲ تا پایان ۱۳۹۹ شمسی همین درصد رشد را شاهد بوده است.
مصرف سرانه ماهی در آذربایجان شرقی به ۷.۵ کیلوگرم رسید
مدیر شیلات و امورآبزیان سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی اعلام کرد: سرانه مصرف ماهی و آبزیان در این استان به ۷.۵ کیلوگرم در سال ۱۳۹۹ رسیده است.
قاسم جعفروند اظهار کرد: استان آذربایجان شرقی با تولید ۸ هزار و ۳۹۰ تن محصولات شیلاتی در پایان سال گذشته، در تولید شیلات و آبزیان حدود ۹.۵ درصد از برنامه ششم توسعه کشور جلوتر است.
مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌شرقی، تکمیل سریع پروژه های بزرگ شیلاتی، سرمایه گذاری های جدید با دیدگاه تکمیل زنجیره ارزش را از برنامه های شیلات استان برای رسیدن به جهش تولید عنوان و اظهار امیدواری کرد: طبق پیش بینی های کارشناسی و فنی و با کنترل متغییرهای تاثیر گذار انتظار می رود در تولید محصولات شیلاتی و آبزی استان ۲۰ درصد در پایان سال رشد حاصل شود که جهش قابل توجهی خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: استان آذربایجان شرقی به عنوان استان غیرساحلی منابع آبی محدودی در اختیار دارد، اما ظرفیت های بالقوه زیادی جهت توسعه بخش شیلات در این استان وجود دارد که شناخته نشده و یا به صورت مطلوب بهره برداری نمی شود.
وی افزود: در سال گذشته که مزین به سال جهش تولید بود، با تسهیل جهت سرمایه گذاری و رفع برخی از موانع تولید و نیز با اصلاح و بهبود در زنجیره ارزش از مزرعه تا سفره و همراهی متولیان دولتی و خصوصی و تولید کنندگان، با وجود مشکلات فراوان، تولید آبزیان بخصوص در زمینه ماهیان سردآبی، شتابی قابل قبول داشت و در تولید قزل آلا ۲۱درصد افزایش تولید ثبت شد.
جعفروند گفت: با فرهنگ سازی انجام شده در جامعه و استقبال مردم جهت مصرف ماهی شاهد افتتاح چندین رستوران تخصصی پخت ماهی در استان بودیم که به اعتقاد مسوولین کشوری این حرکت در کشور بی نظیر بود.
جعفروند با بیان اینکه برای تحقق جهش تولید و پشتیبانی و مانع زدایی از آن در سال جاری عوامل متعددی باید در کنار یکدیگر قرار بگیرند، گفت: پرورش دهندگان با توجه به شرایط فعلی باید الگوهای مدیریتی و تولیدی مزارع خود را تغییر دهند و در کنار آن اصلاح ساختار بازار و تهیه و بکارگیری نهاده ها انجام شود.
مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهادکشاورزی استان افزود: در قدم اول با توجه به شرایط پیش آمده به دنبال مساله یابی از طریق جمع آوری نظرات تولیدکنندگان و متخصصین بخش خصوصی و دانشگاهی برای حفظ و افزایش تولید پایدار هستیم و موفقیت را در گرو همراهی و هماهنگی جمعی می دانیم و در کنار این امر برای تامین و توزیع نهاده ها با سیاست تقویت و حمایت نقش غیردولتی در تولید و کاهش واسطه گری و رانت متمرکز شده ایم و در حال حاضر برای بازاریابی محصولات تولیدی بی واسطه و جهت افزایش حاشیه سود بیشتر برای تولید کنندگان برنامه ریزی کرده و در استان اجرا می کنیم.
طرح پرورش ماهی در حاشیه رودخانه مرزی ارس
مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی ادامه داد: طرح پرورش ماهی در حاشیه رودخانه ارس در محدوده شهرستان های جلفا و خداآفرین با حفر چاه سطحی به ظرفیت ۶ هزار تن انواع ماهیان پرورشی از دیگر برنامه های مدیریت شیلات و آبزیان سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در سال جهش تولید است.
جعفروند افزود: در این راستا طرح های ۲۰ تنی انفرادی به تعداد ۱۶ مورد در مرحله بهره برداری، ۱۱ مورد در مرحله تاسیس و ۶۴ مورد متقاضی در مراحل تکمیل پرونده هستند.
وی اظهار کرد: طرح جامع شرکت خوشه صبا در شهرستان خداآفرین شامل طرح ۱۲۵ تنی پرورش ماهی قزل آلا و ۱۲۵ تنی ماهی کپور و تکثیر و تولید ۶ میلیون قطعه ای بچه ماهی قزل آلاست.
وی یادآوری کرد: فاز اول ماهیان سردابی به ظرفیت ۶۲.۵ تن و کل طرح تکثیر در سال جاری به بهره برداری می رسد.
جعفروند اضافه کرد: طرح ۷۰ واحد پرورش ماهی قزل آلا در حاشیه رودخانه ارس، واقع در اراضی ملی منطقه آزاد تجاری ارس در شهرستان جلفا با ظرفیت یکهزار و ۴۰۰ تن نیز در حال تاسیس است.
طرح معرفی مناطق مستعد به متقاضیان سرمایه گذاری
مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی گفت: برای سرعت بخشیدن به امر سرمایه گذاری در بخش شیلات و امور آبزیان و معرفی مناطق مستعد به متقاضیان سرمایه گذاری و تسهیل و رفع موانع سرمایه گذاری در این بخش، با هماهنگی سایر ادارات و ارگان های مرتبط، شناسایی و مطالعه ۵۱ منطقه مستعد در حاشیه رودخانه مرزی ارس به وسعت ۵۹۰ هکتار در شهرستان جلفا به پایان رسیده است.
وی افزود: اجرای این طرح در شهرستان خداآفرین به عنوان یکی از شهرستان های واقع در حاشیه رودخانه ارس همچنان ادامه دارد.
طرح پرورش ماهی در حاشیه رودخانه های دائمی و پر آب استان
جعفروند ادامه داد: طرح پرورش ماهی در حاشیه رودخانه های دایمی و پرآب آذربایجان شرقی با مجوز ۱۰۰ حلقه چاه از سازمان آب منطقه ای استان با توان تولید بیش از ۲ هزار تن در سال اخذ شده و در محدوده شهرستان های میانه، اهر، هوراند، هشترود، چاراویماق و مراغه در جریان است.
وی افزود: در شهرستان های هشترود و چاراویماق تاکنون ۱۰ مورد طرح ۲۰ تنی ماهی قزل آلا به بهره برداری رسیده و چهار مورد در حال تاسیس است، ضمن اینکه ۲۵ متقاضی نیز در مرحله تکمیل و اخذ مجوزهای قانونی هستند.
وی اضافه کرد: در بخش زینق شهرستان مراغه نیز طرح یکهزار تنی شامل ۵۰ واحد ۲۰ تنی هم اکنون در مرحله اخذ مجوزهای قانونی و عملیاتی قرار دارند.
مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی ادامه داد: در شهرستان وررزقان نیز توسعه طرح ۲۰۰ تنی پرورش ماهی قزل آلا با استفاده از ۷ حلقه چاه حفر شده در حاشیه رودخانه «حاجیلار چای» به بهره برداری رسیده است؛ همچنین مزرعه ۵۰۰ تنی ماهی در منطقه محروم خاروانا در این شهرستان به بهره برداری رسیده و طرح دو منظوره شهرک گلخانه ای و توسعه پرورش قزل آلا تا سقف یکهزار تن در سال در پایین دست سد «حاجیلار چای» در مرحله مطالعاتی بوده و موافقیت های اولیه سازمان های ذیربط اخذ شده است.
طرح پرورش ماهی در قفس
جعفروند گفت: پرورش ماهی در قفس به عنوان یکی از طرح های اولویت دار مصوب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی آذربایجان شرقی در سال ۱۳۹۵ تکلیف شده که در حال حاضر در ۲ سد «قرخ آرخاج» و «ملا یعقوب» شهرستان سراب و سد «زنوز» شهرستان مرند با ظرفیت تولید ۱۳۰ تن ماهی قزل آلا در سال در حال بهره برداری است.
وی افزود: همچنین طرح پرورش ماهی در قفس سد «خداآفرین» در حاشیه روستای «جانانلو» ی این شهرستان با توجه به وسعت و حجم بالای ذخیره آبی برای سال جاری هدف گذاری شده است.
وی اظهار کرد: پیش بینی می شود در صورت همراهی شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی، برنامه تولید مدیریت شیلات استان با هماهنگی سرمایه گذار که در شرایط فعلی واگذاری جهت اجرای پایلوت در مرحله نهایی قرارداد محقق شود؛ با ورود تولیدات این طرح سالیانه ۲ هزار تن به ظرفیت تولید ماهی پرورشی آذربایجان شرقی اضافه می شود.
افتتاح مجتمع پرورش ماهی در عجب شیر
در همین حال مدیر جهادکشاورزی شهرستان عجب شیر نیز از افتتاح مجتمع پرورش ماهی و سالن های مجتمع تولید و پرورش مرغ در روستای محمود آباد این شهرستان خبر داد.
احمد اسلامی اظهار کرد: مجتمع پرورش ماهی یاد شده ظرفیت ۲۰ هزار قطعه ماهی قزل آلا را دارد.
وی ادامه داد: با برنامه ریزی های فنی کلیه استخرهای پرورش ماهی و سالن های بچه ماهی در آینده نزدیک به بهره برداری خواهد رسید.
اسلامی تاکیدکرد: این مجتمع با آورده شخصی ۴۰ میلیارد ریال در شرایط فعلی در حال گردش می باشد که مقرر شده با برنامه ریزی های شهرستانی در قالب طرح های بخش کشاورزی نیز قدم های قابل توجهی برداشته شده و موانع موجود برای تولید این مجتمع با بررسی های تخصصی و قانونی برداشته شود.
راه اندازی تفرجگاه شیلات در سراب
مدیر جهاد کشاورزی سراب نیز از راه اندازی تفرجگاه شیلاتی و فروشگاه های عرضه ماهی زنده در این شهرستان خبر داد.
نادر زارع تالی اظهار کرد: با توجه به اینکه شهرستان سراب در عرصه تولید آبزیان در سطح آذربایجان شرقی جزو شهرستان های پیشرو استان می باشد بر این اساس در مقوله افزایش فرهنگ مصرف آبزیان، چالش هایی از قبیل صدور پروانه عرضه زنده فروشی ماهی و راه اندازی تفرجگاه شیلاتی، فعالیت هایی صورت گرفته است.
وی افزود: در همین راستا اولین پروانه عرضه زنده فروشی ماهی قزل آلا در سطح آذربایجان شرقی در این شهرستان صادر شده است و در سال ۱۴۰۰ نیز برای افزایش فرهنگ آبزی پروری و آبزی مصرفی در سه مکان دیگر، پروانه عرضه ماهی زنده فروشی و تفرجگاه شیلاتی صادر و راه اندازی می شود.
ماهی سرشار از ویتامین D و امگا ۳ است
یک پزشک داخلی در خصوص خواص و فواید ماهی به خبرنگار ایرنا گفت: امگا ۳ ماهی برای سلامت قلب و عروق نقش بسیار مهمی ایفا می کند، بر این اساس چند بار مصرف ماهی در هفته می تواند تا ۱۵ درصد خطر ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش دهد.
دکتر پریناز کنعانی همچنین با اشاره به اینکه خوراک ماهی سرشار از ویتامین D است، اظهار کرد: ویتامین D یکی از مهم ترین ویتامین های مورد نیاز بدن است که در بسیاری از عملکردهای بدن ایفای نقش می کند، منبع اصلی تامین این ویتامین نور خورشید است اما این راه تامین ویتامین برای همه مناسب، راه دیگر تامین این ویتامین تغذیه است و در این میان، ماهی های چرب مانند ساردین و قزل آلا بسیار شاخص هستند.
وی همچنین ادامه داد: بیماری های خودایمنی همان طور که از نامشان مشخص است، به اختلال در سیستم ایمنی بدن اشاره دارند، این بیماری ها زمانی رخ می دهند که دستگاه ایمنی، بافت های سالم بدن را به عنوان دشمن تشخیص داده و به آن ها حمله می کند، به عنوان مثال بیماری دیابت نوع یک نوعی بیماری خودایمنی می باشد که مصرف ماهی در این خصوص نیز بسیار مفید است.
خوردن ماهی موجب جلوگیری از سکته های قلبی و مغزی نیز می شود
وی ادامه داد: تحقیقات نشان داده اند که ویتامین D و اسیدهای چرب امگا ۳ موجود در روغن ماهی و خود ماهی، می توانند از ابتلا به دیابت بارداری و دیابت نوع یک در کودکان جلوگیری کنند، فواید ماهی موجب کاهش خطر ابتلا به بیماری های ام اس و آرتروز نیز می شود.
دکتر کنعانی تاکید کرد: خوردن ماهی موجب جلوگیری از سکته های قلبی و مغزی نیز می شود.