نوسان قیمت تخم مرغ در هفته های اخیر به دلیل حذف گله های تخم گذار و بالا رفتن قیمت نهاده ها از سوی بسیاری از کارشناسان مورد نقد قرار گرفته است چرا که بعد از افزایش قیمت اولین اقدام بخش دولتی اعلام ممنوعیت صادراتی بوده و هست و این امر نه تنها موجب کاهش قیمت این محصول در بازار نمی شود بلکه موجب می گردد بازارهای صادراتی نیز دچار اختلال گردد. در این راستا گفتگویی با «عبدالرحمن علوی فعال صنعت طیور کشور و صادر کننده تخم مرغ» انجام داده ایم که در ادامه می خوانید.
*الان وضعیت ما در بخش مرغ تخم گذار و تخم مرغ چگونه است؟
شرایط تولید خوب است و حداقل ۲۰ درصد بیش از نیاز مان تولید داریم اما اینکه گاهی مرغ و گاهی تخم مرغ در بازار کمیاب می شود به دلیل بی برنامه گی دولت است. از سوی دیگر چون بالغ بر ۸۰ درصد نهاده ها از خارج تامین می شود لذا با ایجاد هر مشکل ارزی، ارتباطی و سیاسی بازار به هم می ریزد و بازار با کمبود مواجه می شود. وگرنه در بخش مرغ و تخم مرغ جزو بخش های صنعتی هستیم که خودکفا هستیم و اضافه بر نیاز هم تولید می کنیم.
یکی از اساسی ترین مشکلات صنعت طیور به شبکه توزیع بر میگردد که نتوانسته به نحوی باشد که قیمت ها به صورت سراسری در کل کشور یکسان باشد
*به جز بی برنامه گی دولت چه عواملی موجب شده از کشوری صادر کننده به چنین وضعیتی بیفتیم که در آستانه واردات هم قرار بگیریم؟
یک زمانی به دلیل بحث مدیریتی و اینکه افرادی که صلاحیت ندارند در جایگاهی قرار می گیرند چنین مسائلی رخ می دهد. زمانی هم ایجاد مشکل در بخش کشتی رانی، نقل و انتقالات ارز و غیره به هر نحوی موجب رخ دادن چنین شرایطی می شود. به هر حال ما چند سال است در شرایط تحریم قرار داریم که روی برخی مسائل تاثیر گذاشته است. از سوی دیگر اینکه واردات نهاده ها انحصاری است و در اختیار عموم نیست مساله ساز است؛ در حقیقت انحصاری بودن هر کالایی می تواند تبعاتی این چنینی در پی داشته باشد. علاوه بر این گاهی با کمبود جوجه یکروزه مواجه می شود آن هم در شرایطی که ظرفیت و زیربنای تولید را در کشور دارا هستیم.
با این وجود یکی از اساسی ترین مشکلات این صنعت به شبکه توزیع بر میگردد که نتوانسته به نحوی باشد که قیمت ها به صورت سراسری در کل کشور یکسان باشد. این مشکل از قدیم بوده است و از همان زمان به عنوان مثال روغن وارداتی در بندرعباس یک قیمت بود و در تهران قیمت دیگری داشت. در واقع هزینه حمل قیمت ها را به هم میریزد و لذا وزارت صمت باید این مساله را مدیریت کند تا قیمتها به طور سراسری یکسان باشد.
از سوی دیگر در همه جای دنیا روال به این گونه است که امور دست بخش خصوصی است. بنابراین وقتی مسئولیتها دست بخش خصوصی نیست و رقابت نباشد در هر بخشی از این صنعت مشکل خواهیم داشت.
*حجم تولید و سرانه مصرف تخم مرغ الان چقدر است؟
در حال حاضر حدود ۱۰ تا ۱۱ میلیون تن در سال تولید داریم و سرانه مصرف مان هم روزانه ۶ دهم تخم مرغ است؛ یعنی به ازای هر ۳ روز دو عدد تخم مرغ مصرف خانگی و صنعتی داریم.
الان قیمت تخم مرغ درب مرغداری باید کیلویی ۱۵ تا ۱۶ هزار تومان باشد اما در شبکه توزیع داستان تغییر می کند و طور دیگری پیش می رود
*در مورد بالا رفتن قیمت تخم مرغ دلایل مختلفی عنوان شده است. به نظر شما چه عواملی موجب این امر شده است؟
باز هم بی برنامه گی دولت است. دولت باید یک تعریفی داشته باشد تا یک گردشی بین تولید تخم مرغ نطفه دار، جوجه یکروزه، و پولت (مرغ یک و نیم ماهه) و مرغ تخم گذار برقرار باشد. اگر گردش درست باشد باید کاری کنند که مرغ تخم گذار در ۹۰ هفتگی حذف شود. بنابراین در حالی که به ما اجبار کردند گله های تخم گذار را در ۹۰ هفتگی حذف کنیم بعد از آمارگیری متوجه کمبود شدند! با این وجود با نزدیک شدن به فصل گرما و از سوی دیگر کاهش قیمت تخم مرغ به زیر قیمت مصوب به یکباره مرغداران اقدام به حذف بیشتر گله های کردند و این امر موجب شد قیمت تخم مرغ به یکباره بالا برود. به این ترتیب الان قیمت تخم مرغ درب مرغداری بین ۱۵ تا ۱۶ هزار تومان باید باشد. اما در شبکه توزیع داستان تغییر می کند و طور دیگری پیش می رود.
*با توجه به اینکه بحث واردات نهاده ها انحصاری است اگر از انحصار دربیاید آیا مشکل حل می شود؟
دولت برای حمایت از مردم ارز ۴۲۰۰ می دهد با این وجود قیمت تخم مرغ و گوشت مرغ در دنیا گرانتر از قیمت این دو محصول در ایران است. اعتقاد ما این است که ای کاش دولت یک ریال هم به نهاده ها کمک نکند آن موقع حرف و حدیث هایی همچون خرج شدن ارز تخصیصی نهاده ها در راستای واردات کالاهای دیگر، ایجاد رانت و غیره درست نمی شد.
اگر همه چیز آزاد باشد و قیمت ها با قیمتهای دنیا هم‌سنگ باشد بازار به تعادل می رسد و بازار رقابتی تر می شود. در حقیقت بازار زمانی به تعادل واقعی می رسد که دولت نقشی در تعیین قیمت ها نداشته باشد. درست است که با حذف ارز دولتی زندگی برای مردم سخت خواهد شد اما دولت می تواند از راه دیگری این موضوع را جبران کند و سوبسید آن را به مردم بدهد تا نه مردم در مضیقه باشند و نه چنین نابسامانی در بازار رخ دهد.
*پس شما جزو موافقین حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی هستید؟
بنده به کل موافق حذف هر کمکی در این رابطه از سوی دولت و همچنین آزاد بودن واردات و صادرات کالا هستم به دلیل اینکه اگر من تولید کننده و فروشنده باید ۵ درصد سود ببرم نه ۱۰۰ درصد! یعنی اگر منِ تولیدکننده سود نامتعارفی روی محصول خود بکشم و بازار هم آزاد باشد به دلیل رقابتی بودن بازار قطعا نمی توانم دوام بیاورم و تولیدکننده دیگری که سود متعارف تری روی محصول خود کشیده و کالای خود را با قیمت منصفانه تری عرضه می کند جای من را در بازار می گیرد.
در حقیقت بازار امروز در محدوده یک جامعه بسته تعریف نمی شود بلکه یک بازار جمعی است بنابراین هنرمند کسی است که در آن شرایط بتواند تخم مرغ صادر کند.
با ممنوعیت صادرات در مرز عراق، تجار ترکیه و در مرز افغانستان تجار پاکستانی بازار ما را می گیرند
*الان که ایران هیچ گونه صادرات تخم مرغی ندارد و صادرات ممنوع شده است کدام کشورها بازارهای هدف ایران را می گیرند؟
بنده در سال ۹۳ جزو اولین صادرکنندگان تخم مرغ بودم که با برند به بازارهای کردستان صادرات کرده ام اما دولت به یکباره صادرات را متوقف می کند و این یعنی پریدن مشتری منِ صادر کننده و همانطور که می دانید در این مقطع نیز صادرات تخم مرغ ممنوع شده است و در مرز عراق، کشور ترکیه جای ما را می گیرد و در مرز افغانستان هم کشورهایی مانند پاکستان و ترکمنستان جایگزین می شوند.
*سخن پایانی...
امیدوارم در دولت جدید فضای آرامتر و مناسبتری برای تولید داشته باشیم و شرایطی ایجاد شود که روابط ما با دنیا از نظر اقتصادی و مبادلات نرم تر از چند سال گذشته باشد. از سوی دیگر باز هم تاکید می کنم که هر چقدر نقش دولت در بازار، تولید، فروش و توزیع کمتر باشد و بگذارد بازار آزاد کار خود را انجام دهد مردم بیشتر سود می برند.
همانطور که می دانید صنعت طیور ایران نه تنها با دیگر کشورها متفاوت است بلکه نقطه به نقطه ایران نیز تفاوت دارد. مثلا مزیت استانهای غربی و شمالی کشور برای پرورش و تولید مرغ بسیار بیشتر از مناطق جنوبی و گرمسیر کشور است. چون گرما به شدت باعث کاهش تولید و افزایش مصرف آب و برق می شود. بنابراین اگر روزگاری یکسری انسان دلسور و دانا بیایند مزیت های نسبی صنعت ما را بررسی کنند، متوجه خواهند شد که مناطقی مثل کردستان و شمال که آب و هوای مناسبتری دارد می توانند ۲۰ تا ۲۵ درصد نیاز پروتئینی کشور را تامین کنند.