ضرورت حمایت از صادرات آرد به کشورهای همسایه

اگرچه صادرات آرد از ایران به سایر کشورها همچون سال های گذشته در حال انجام است اما نکته قابل توجه حجم آن است که حجم صادرات به مرور زمان کاهش یافته است. کارخانه آرد اطهر به عنوان بزرگترین صادرکننده آرد کشــور از محل ورود موقت گندم، در حال حاضر با چالش های فراوان و کاهش صادرات نسبت به سال های 96 و97 مواجه شده است

ابتدا در خصوص عمده مشکالت صادرات آرد از محل ورود موقت: مسئله اول سردرگمی کارخانجات آرد در خصوص رفع تعهد ارزی اســت به این معنا که علی رغم صدور بخشنامه ای از سوی وزارت اقتصاد امور دارایی مبنی بر معافیت بازگشت ارز برای صادرات بیش از 80 درصد از مواد اولیه وارداتی، سیاست یک بام و چند هوای بانک مرکزی در خصوص رفع تعهد ارزی منجر به تشویش صادرکنندگان و صاحبان سرمایه شده است.

دومین عامل کاهش صادرات آرد نوسان نرخ ارز و افزایش قیمت تمام شده گندم وارداتی است به گونه ای که به طور مثال سرمایه الزام برای واردات 3 هزارتن گندم در مقایسه با سال قبل با رشد 3 برابری روبرو بوده است.

سومین و مهمترین عامل کاهش صادرات آرد، بحث حمل و نقل است به این معنا که تعرفه حمل و نقل داخلی به ویژه طی یک سال گذشته با افزایش سه برابری مواجه شده است و از آنجایی که صادرات آرد تنها دارای سود حداقلی در هر تن اســت لذا نرخ حمل و نقل یکی از مقوله های مهم برای رقابت در بازار بین المللی صادرات آرد اســت و منجر به از دست رفتن توان رقابتی ما در بازار عراق شده است. متاسفانه بر اثر عدم حمایت دولت و ارگان های ذیربط از این موضوع، با کاهش صادرات مواجه هستیم چراکه محموله های 

صادراتی با حمل و نقل داخلی به مبادی خروجی کشور ارسال می گردند و افزایش نرخ حمل و نقل، قیمت تمام شده محصول لب مرز را افزایش و تمایل به خرید کالای آرد ایرانی را کاهش می دهد.

مطلب بعدی در مورد حمل و نقل این است که در سال 2016 سندیکای کامیون داران بین کشور ترکیه و عراق تفاهم نامه ای امضا نمودند که طی آن کامیون های ارسالی از مبدا ترکیه در خاک کشور عراق ) درب انبار خریدار( تخلیه شوند و سود محموله های حامل آرد از مبدا را افزایش دهند اما متاسفانه این موضوع در ایران مصداقی ندارد و محموله های صادراتی از مبدا ایران در مرز خروجی ، به کامیون عراقی منتقل می شوند. چهارمین عامل کاهش صادرات آرد در ارتباط با بحران کرونا ایجاد شد؛ به این معنا که پس از شیوع 

ویروس کرونا صادرات غلات از روسیه به دلیل محدودیت اعمالی )اردیبشهت تا تیر ماه( صادرات آرد ایران حتی از سوی بزرگترین صادرکننده آرد )مجموعه اطهر( را با کاهش روبرو کرد. به این معنا که در واقع در این بازه زمانی، پروسه اداری حمل گندم روسیه از مبدا ترکیه به سمت ایران به دلیل کرونا از طریق راه دریایی طولانی شده بود و در نهایت با کاهش صادرات مواجه شدیم. در این میان ترکیه این بحران را مدیریت کرد و با توجه به عدم دسترسی به گندم روسیه ) ترکیه نیز تنها از طریق عبور موقت اجازه صادرات دارد( طی یک ضمانتنامه بانکی به کارخانه ها اجازه صادرات آرد از محل گندم داخلی را داد تا پس از برطرف شــدن محدودیت واردات گندم از روسیه، این حجم گندم را جایگزین کنند لذا ترکیه با این روش جایگاه خود را در بازار عراق ثابت تر کرد.

کاهش ارزش دینار در برابر دالر، صادرات آرد ایران و سایر کشورها را به عراق تحت الشعاع قرار خواهد داد : در حال حاضر دولت عراق پس از کاهش ارزش دینار در برابر دلار، سیاست واضحی برای واردات آرد وضع نکرده است چراکه مسائل عمیق تری در این کشور وجود دارد که شامل تامین بودجه برای پرداخت حقوق کارکنان دولت می شود و همچنین به دلیل توسعه کارخانجات آردسازی عراق مخصوصا در اقلیم کردستان طی یکی دو سال اخیر به نظر می رســد که رفته رفته بازار صادراتی عراق تنگ تر شود و در تولید آرد به خودکفایی نزدیک شوند لذا مجموعه اطهر درصدد کشف بازارهای جدید در کشورهای منطقه و کشورهایی که امکان صادرات به آن ها وجود دارد ، می باشد. همانطور که حدود یکسال است در صادرات به افغانستان نیز فعال هستیم.

با اشاره به اینکه آرد خبازی حدود 70 درصد، آرد نول حدود 20 درصد و آرد ستاره نیز 10 درصد سهم صادرات آرد به کشور عراق را تشــکیل می دهند، در ادامه به خصوصیات صادرات آرد به اقلیم کردستان ، عراق مرکزی و جنوب عراق اشــاره کرد و گفت: در اقلیم کردســتان عراق با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی موجود، امکان فروش محصول با سود بیشتر نسبت به جنوب و مرکز وجود دارد و همینطور تفاوت فرهنگی در اقلیم کردستان با جنوب و مرکز که اقلیم کردستان بیشتر تابع فرهنگ ترکیه و جنوب و مرکز تابع فرهنگ شبه جزیره عربستان اســت؛ منجر به بروز تفاوت در نوع آرد صادراتی به این دو منطقه شده است. عالوه بر این به دلیل درگیری های موجود در جنوب و مرکز عراق، اقلیم کردستان آرام تر بوده و برای صادرات شرایط بهتری در مقایسه با جنوب و مرکز عراق دارد.

سیاست های جدید صادراتی کشور روسیه و تاثیر آن بر قیمت گندم: در خصوص سیاست های جدید کشور روسیه و تاثیر آن بر قیمت گندم ورود موقت توسط تجار ایرانی ، اخیرا احتمال وضع محدودیت های بیشتر برای صادرات گندم و حتی سایر غلات از مبدا روسیه به کل دنیا وجود دارد که در صورت عملی شدن آن ایران نیز از این قانون مستثنی نخواهد بود. این قانون می تواند شامل توقف و محدودیت های صادراتی از فصل برداشت سال 2021 به مدت 4 تا 5 ماه )به جز شرکت هایی که از قبل گندم تهیه و مجوز اختصاصی گرفته اند( شود. همچنین احتمال دارد حتی برای صادرکنندگانی که مجوز دارند نیز عوارض حدود 20 تا 25 دالری به ازای هر تن گندم وضع کنند به همین دلیل زمزمه های افزایش قیمت غلات وجود دارد.

علاوه بر این پیش بینی می شود که حتی تعیین عوارض برای صادرات در روسیه نیز به دلیل حمایت از مصرف کننده داخلی صورت گیرد زیرا قیمت گندم، آرد و مشتقات آن طی سال 2020 پس از کرونا افزایش بی سابقه داشته است. در واقع اگر برای گندم روسیه که از کشاورز خریداری می شود، عوارض تعیین گردد؛ 

تجاری که اقدام به صادرات گندم از مبدا روسیه می کنند مجبور به کاهش قیمت پیشنهادی به کشاورز و یا کاهش سود خود خواهند شد چراکه به منظور رقابت در بازار جهانی و باگندم استرالیا، اکراین و آلمان که تازه شروع به برداشت و صادرات کرده اند؛ چاره ای جز این ندارند.