تجارت محصولات کشاورزی و غذایی پس از روی کار آمدن دولت جدید آمریکا چه وضعیتی خواهد داشت. حسین شیرزاد، تحلیلگر مسائل کشاورزی در این خصوص برای مهر نوشت، با تغییر چشم‌انداز تجارت جهانی تحت تأثیر آگرو ترامپیسم، صادرکنندگان محصولات کشاورزی ایالات متحده ممکن است نیاز به ارزیابی مجدد پورتفولیوی ریسک و تطبیق استراتژی‌های خود داشته باشند.
تغییر شکل استراتژی‌های صادرات کشاورزی
این کار می‌تواند شامل کاوش در فناوری‌های نو، لجستیک انعطاف‌پذیر تر، بیمه زنجیره تأمین، بازارهای جدید، تنوع بخشیدن به محصولات یا سرمایه گذاری در پردازش ارزش افزوده برای رقابت در بازار جهانی در حال تغییر، توسعه بازارهای ویژه برای محصولات ویژه، سرمایه گذاری در قابلیت‌های پردازش و بسته بندی برای افزودن ارزش و ایجاد مشارکت استراتژیک با واردکنندگان در بازارهای نوظهور باشد.
این تغییر راهبردی، افزایش قیمت تجهیزات، سوخت، کودها و مواد شیمیایی هزینه‌های تولید را برای کشاورزان افزایش می‌دهد. انتظار می‌رود حجم تجارت جهانی غلات نیز کاهش یابد. شورای بین‌المللی غلات (IGC) تجارت غلات را برای سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ میلادی حدود ۴۱۹ میلیون تن تخمین می‌زند که از ۴۵۵ میلیون تن در سال‌های ۲۰۲۳-۲۰۲۴ کمتر است. با توجه به اینکه تغییرات آب و هوایی منبع دیگری از عدم اطمینان است، با رویدادهای شدید آب و هوایی که بر مناطق عمده تولید تأثیر می‌گذارد؛ اروپا بارندگی شدیدی را تجربه خواهد کرد، در حالی که منطقه دریای سیاه با خشکسالی مواجه می‌شوند. البته با درک اینکه ال نینو وضعیت را بیشتر تشدید کرده است.
شرایط ضعیف لانینا برای سال ۲۰۲۵ پیش‌بینی شده است، تأخیر بارندگی در برزیل و شرایط خشک در آرژانتین و مناطق جنوبی ایالات متحده تأثیرات بالقوه ای هستند که انتظار می‌رود بین مارس-آوریل بینش روشن‌تری در مورد اثرات لانینا ارائه شود. شوربختانه نگرش ترامپ به تغییرات اقلیمی به خوبی شناخته شده است و چیزی نیست که او درباره آن سکوت کرده باشد، اما این چه معنایی برای کشاورزی آمریکا و جهان خواهد داشت؟
به نظر می‌رسد که پاسخ اصلی این باشد و مشکل در اینجاست. هنگامی که با تغییر الگوهای آب و هوایی، افزایش سیل و اثرات گرمایش جهانی مواجه می‌شویم، امنیت غذایی یک مسئله حیاتی در حوزه جهانی است. بر اساس دستورکار بایدن هریس سرمایه گذاری در آمریکا، مقدار بی سابقه‌ای پول در NRCS (سرویس حفاظت از منابع طبیعی) برای توسعه کشاورزی هوشمند آب و هوایی سرمایه گذاری شد. این برنامه بر افزایش دسترسی کشاورزان به بودجه حفاظتی، بهبود مدیریت مواد مغذی محصولات و ایجاد مشارکت‌های جدید بین مالکان مزارع و کارشناسان محیط زیست متمرکز بود.
مقرر بود این سرمایه‌گذاری امنیت غذایی بیشتری برای آمریکا را در آینده ایجاد کند، تلاشی که بعید به نظر می‌رسد در دولت ترامپ تمرکز و حمایت مداوم داشته باشد. یک مطالعه توسط بانک مرکزی اروپا و مؤسسه تحقیقاتی تأثیر آب و هوا پوتسدام نشان می‌دهد که نرخ تورم جهانی مواد غذایی ممکن است در دهه آینده به دلیل دمای بالاتر سالانه تا ۳.۲ درصد افزایش یابد.
حال با تشدید تغییرات آب و هوایی، بخش کشاورزی به طور فزاینده ای در برابر آب و هوای شدید آسیب پذیر می‌شود که به نوبه خود امنیت غذایی و ثبات اقتصادی جهان را تضعیف می‌کند. ترامپ دستور داد تا آمریکا از توافقنامه جهانی آب و هوای پاریس خارج شود و برنامه جهانی غذا کمک‌های غذایی طرح جهانی گرسنگی و امنیت غذایی ایالات متحده، با بودجه سالانه بیش از یک میلیارد دلار مورد بازبینی قرار گیرد. ایالات متحده نه تنها بزرگترین کمک کننده خارجی جهان است - سال گذشته ۶۴.۷ میلیارد دلار هزینه کرد - بلکه بیشترین کمک‌های غذایی را نیز بر اساس مقاصد سیاسی ارائه می‌کند و در حالی که امنیت غذایی و تغذیه جهانی مدت‌ها است که از حمایت دو حزبی برخوردار بوده است، جمهوری‌خواهان اکثریت را هم در مجلس نمایندگان و هم در سنا در کنگره جدید تشکیل داده‌اند و قطعاً با دستور کار ترامپ «نفر اول آمریکا» هماهنگ‌تر هستند، این هدیه‌ای به ترامپ است که برای انجام هر کاری که می‌خواهد انجام دهد حمایت آنها را دارد.
ترامپ به الگوی حمایت‌گرایانه خود از مقررات زدایی در کشاورزی آمریکا ادامه می‌دهد. حرکت به سمت فرندلی شور، نظارت حداقلی، مقررات زدایی، هم اثرات منفی زیست محیطی دارد، هم توانایی مزارع کوچک‌تر را برای رقابت با تولیدکنندگان بزرگ‌تر کاهش می‌دهد.
در حال حاضر انحصارات کشاورزی در آمریکا در حال افزایش است و تنها سه شرکت ۸۳ درصد از فروش شیر و لبنیات را به خود اختصاص می‌دهند. سطوح بالای یکپارچگی باعث می‌شود که قیمت مواد غذایی فراتر از نرخی که در غیر این صورت رقابتی در بازار بود، افزایش یابد که عوارض اجتناب ناپذیری برای مصرف کنندگان و بازارهای بین‌المللی خواهد داشت. قدرت انحصاری، قیمت‌ها را در معرض ریسک افزایش قرار می‌دهد.
سیاست‌های مهاجرتی ترامپ چالشی جدید برای کشاورزی
مطابق آنچه در گزارش دانشگاه کورنل منتشر شده است، بیش از ۵۰ درصد از کارگران مزرعه در حال حاضر در صنعت کشاورزی ایالات متحده فاقد مدرک هویتی یا فنی هستند. بنابراین، موضوع اخراج کارگران مهاجر برای صنعت کشاورزی ایالات متحده تحت نگرش ترامپ چه معنایی خواهد داشت؟
در این پرسش دو عنصر وجود دارد که باید در نظر گرفته شود؛ تأثیر بر مزارع و کشاورزان و احتمال ایجاد مشاغل با دستمزد بالاتر برای کارگران آمریکایی، تأثیر سیاست‌های مهاجرتی ترامپ بر مزارع و صنعت کشاورزی به طور کلی می‌تواند فاجعه بار باشد
اگر آمریکا نیمی از جمعیت کارگران مزرعه خود را در مدت زمان کوتاهی، بدون فرصت بازآموزی و انتقال مهارت از دست بدهد، بخش کشاورزی دچار مشکل جدی خواهد شد. از سویی حدود یک‌سوم کارگران کشاورزی ایالات متحده متولد خارجی هستند. محدودیت‌های مربوط به مهاجرت می‌تواند کمبود مهارت‌ها را در بخش‌های دانش‌بر کشاورزی یا در بخش فناوری و تولید نیمه‌رساناها تشدید کند.
آینده‌ای که باید با دقت رصد شود
خشکسالی در کمربند ذرت، قیمت پایین محصولات زراعی، خیزش سویالند مرکب از برزیل، آرژانتین، پاراگوئه و دور شدن چین از وابستگی دیرینه خود به ذرت و سویای ایالات متحده، بسیاری از کشاورزان آمریکایی را به زانو درآورده است. بر اساس داده‌های سرشماری وزارت کشاورزی ایالات متحده، تعداد مزارع این کشور بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ به میزان ۱۴۱ هزار مزرعه کاهش یافته است؛ اما اکثر ایالت‌های وابسته به کشاورزی آمریکا با میانگین ۷۷.۷ درصد به ترامپ رأی دادند. با این حال، آیا دولت ترامپ واقعاً به صنعت کشاورزی کمک می‌کند یا مانع آن می‌شود؟ این پرسشی است که نه‌تنها بر اقتصاد ایالات متحده تأثیر می‌گذارد، بلکه تأثیرات جهانی بر امنیت غذایی و روابط تجاری دارد.
در زمینه تعرفه‌ها، بسیاری از کشاورزان بر این باورند که ترامپ در نهایت از آنها حمایت خواهد کرد. اگرچه جنگ تعرفه‌های قبلی او در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ حدود ۲۷ میلیارد دلار برای کشاورزی آمریکا هزینه کرد، اما طبق گزارش‌ها، ترامپ پس از آن به کشاورزان کمک‌های بی‌سابقه‌ای به ارزش ۳۲ میلیارد دلار به عنوان کمک مستقیم کشاورزی برای مقابله با این اثرات داد. اگر ترامپ در سال آینده جنگ تجاری خود را دوباره آغاز کند، برخی ناظران معتقدند که تلاش‌های مشابه ممکن است دوباره در راه باشد.
در نهایت اینکه بازگشت ترامپ برای شرکای تجارت کشاورزی در خارج از ایالات متحده، قطعاً دارای تأثیرات عمیق منفی خواهد بود. تأثیر تعرفه‌های عمومی بر چین و تعرفه‌های هدفمند بر بخش‌هایی از زنجیره ارزش، شرکا و متحدان تجارت کشاورزی آمریکا را کاهش می‌دهد و منجر به کاهش رقابت پذیری، تولید، ناکارآمدی زنجیره‌های عرضه جهانی و از دست دادن انتقال دانش، نوآوری‌های لجستیک و صرف هزینه‌های مالی بسیار در زنجیره تأمین خواهد شد. حوادث آینده را باید با دقت بیشتری رصد و پایش کرد و از فرصت‌ها بهره برد.