همه ساله از نیمه دوم ماه مهر بیش از چهار هزار و ۲۰۰ صیاد عضو شرکت های پره در مازندران طی ۶ ماه فصل سرد سال گاهی تا کمر در آب سرما زده دریا فرو می روند و جانشان را به خطر می اندازند تا رزق و روزی حلال کسب کنند ، ولی دغدغه نداشتن آینده روشن در کنار کاهش هر چه بیشتر سالانه میزان صید و درآمد چون سایه ترسناک تعقیبشان می کند.
مهم ترین دغدغه این صیادان که سالیان سال برای اخذ مصوبه کاغذی برای آن دویدند ، محاسبه کردن شغلشان به عنوان مشاغل سخت و زیان آور از یک سو و کاهش حق بیمه پرداختیشان بود ، مصوباتی که هیچگاه به اجرا در نیامد و در کشوی مدیران بایگانی شد.
هشت سال پیش و در ماه های پایانی سال ۹۲ بود که دولت طی مصوبه ای حرفه صید و صیادی را به عنوان مشاغل سخت و زیان آور به شمار آورد ، اما با گذشت حدود یک دهه هنوز این مصوبه به خاطر تامین نشدن منابع مالی اجرایی نشده است ،خواسته ای که صیادان مازندران درآستانه شروع فصل صید آن را به عنوان مهم ترین مطالبه خود از دولت سیزدهم مطرح می کنند.
شماری از صیادان مازندران توضیح دادند : این که صیادی جزو مشاغل سخت و زیان آور محسوب شد ، با دلیل و منطق بود چرا که صیادان شمال در فصول سرد پائیز و زمستان هر روز ۱۰ تا ۱۵ ساعت تا کمر باید در آب دریای پره کشی را مدیریت و تورها را در آب انداخته و یا بیرون بکشند ؛ کاری که هر روز در شرایط مختلف آب و هوایی برای کسب روزی باید انجام ادامه دهند در حالی که طی سال های اخیر اغلب تورهای خالی را در دریا می گردانند.
آنان با اظهار این که مشکلات بیمه ای در سال های اخیر به خاطر کاهش میزان صید و درآمد و بالا رفتن سن صیادان به مراتب بیشتر از گذشته آنان را رنج می دهد ، افزودند : علاوه بر بالا رفتن سن که توان و قدرت را کم کرده و بیماری مفصلی را بیشتر از گذشته بروز داده است ،به دلیل آلودگی بیش از حد رودخانه ها و آب دریای خزر و از همه مهم تر صید غیرمجاز ، هر ساله درآمد صیادان بر خلاف نرخ تورم کمتر می شود.
ماهیگیران عضو اتحادیه تعاونی پره مازندران مهم ترین خواسته خود را از حل دولت سیزدهم تامین اعتبار برای عملیاتی شدن مصوبه بیمه ای عنوان کردند و گفتند که با توجه به این که فعالیت صیادی در دریای خزر تنها برای یک دوره ۶ ماهه است و نوع بیمه نیز مربوط به هزینه سخت و زیان آور نیست ، باید به مدت ۳۰ سال سابقه اشتغال و بیمه ای داشته باشند در حالی که هم توان کار کردن در این مدت زمان را ندارند و هم پرداخت سهم ۲۷ درصدی از سوی بیمه شده ای که ۶ ماه سال را بیکار است ، بسیار بالا و تامین آن مشکل است.
یکی از مصوباتی که سال ها پیش برای صیادان گذرانده ولی اجرا نشده ، کاهش سهم بیمه اشان از ۲۷ درصد به ۱۷ درصد بود. این مصوبه نیز به خاطر تامین نشدن منابع مالی به سرنوشت مصوبه تلقی صیادی به عنوان مشاغل سخت و زیان آور دچار شده است.
صیادی به طور کلی در سواحل جنوبی دریای خزر یعنی در ایران به صورت " پره کشی " است. در این روش عمدتا تورهایی با ارتفاع هفت تا ۱۰ متر و به طول یک هزار و ۲۰۰ متر به کمک یک قایق به صورت نیم دایره در فاصله مشخصی از ساحل تا ۱۴ متری عمق دریا پهن می شود و پس از انباشته شدن از ماهیان استخوانی شامل گونه های کفال، سفید و کپور به وسیله تراکتور به ساحل کشیده می شود. در این روش شرایط جوی و موج دریا یکی از مهم ترین عوامل برای پهن کردن تور در دریا است.
فصل صید در مازندران برابر برنامه زمان بندی شیلات ایران هر ساله از ۱۵ مهر ماه شروع می شود شد وتا ۱۵ فروردین سال بعد پایان یابد.
یکی از صیادان از شرکت تعاونی پره شهید مطهری سرخ رود محمودآباد با اظهار این که صیادان شمال طی یک دهه گرفتار ضعف در حمایت از خودشان با وجود مصوبه قانونی هستند ، گفت: مصوبه قانونی مبنی بر سخت و زیان‌آور بودن صیادی حدودا ۱۰ ساله شد ،اما اعتبار آن از سوی وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی تامین نشد و این وزارتخانه هم علت آن را پیش بینی نشدن در بودجه سالانه اعلام می کند .
سیف الله یزدانی با ابراز امیدواری نسبت به تامین منابع مالی این مصوبه از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی و دولت سیزدهم ، افزود : بسیاری از ماهیگران مازندرانی به خاطر سرمای کار در فصل سرد آن هم داخل آب سرمازده دریا دچار بیماری‌های مفصلی شده اند و نیاز است مسئولان اندکی به فکر سلامتی و آینده آنها باشند.
این صیاد ۵۷ ساله که حدود ۳۰ سال سابقه صیادی در قالب شرکت پره دارد ، گفت : صیادان به همراه هیات مدیره شرکت های تعاونی ، اتحادیه و مسئولان شیلات برای حل مشکل بازنشستگی ۲۰ ساله طی یک دهه به همه دست اندرکاران استانی و ملی مراجعه و حتی با نمایندگان مجلس نشست های زیادی برگزار کردند ولی همچنان درخواست های جامعه صیادی در کشوی دستگاه های دولتی بایگانی شده است.
یزدانی با توضیح این که مشکلات بیمه ای صیادان در حالی است که هر سال میزان صید و به تبع آن درآمد ماهیگیران کاهش می یابد ، افزود: این مشکل در بین صیادان مازندران در مقایسه با استان های گیلان و گلستان بیشتر است چرا که تعداد اعضای هر شرکت تعاونی در این استان بیشتر از استان های همجوار است.
وی علت بالا بودن تعداد اعضای شرکت های تعاونی پره در مازندران را هم عدم استقبال از طرح تعدیل عنوان کرد و توضیح داد : دولت در سال ۱۳۹۲ بودجه‌ای به مبلغ ۹۰ میلیارد تومان برای تثبیت اشتغال صیادی و تعدیل شرکت‌های کم‌بازده صیادی در استان های شمالی اختصاص داد تا از این طریق طرح تعدیل نیرو و کاهش اعضای شرکت محقق شود.
یزدانی گفت : بر اساس این طرح صیادان که سهامداران شرکت های تعاونی پره هستند ، می توانستند در صورت تمایل سهم خود را بفروشند.طبق برنامه مقرر شد تا رقم ۹۰ میلیارد تومانی بین سه استان شمالی به صورت برابر تقسیم شود ، اما به دلیل اجباری نبودن اجرای طرح تعدیل شرکت های تعاونی پره استان گیلان در سال ۹۵ با گرفتن ۳۰ میلیارد تومان و گلستان با ۲۴میلیارد تومان از فرصت تعدیل بهره مند شدند ، اما در مازندران صیادان از این فرصت تعدیل به دلایل مختلف استفاده نکردند در نتیجه در حال حاضر تعداد اعضای شرکت های تعاونی پره در مازندران بسیار بیشتر از استان های همجوار است و این وضعیت سبب کاهش درآمد سرانه هر صیاد عضو می شود.
وی با اظهار این که به طور متوسط در هر یک از شرکت تعاونی صیادی پره مازندران ۶۰ تا ۹۰ نفر سهامدار هستند ، افزود : این در حالی است که آمار استاندارد برای عضویت در هر شرکت ۵۵ نفر است و به عبارتی درآمد هر شرکت که باید حداکثر میان ۵۵ نفر تقسیم شود ، در مازندران بین ۶۰ تا ۹۰ نفر توزیع می شود.
این صیاد با بیان این که سال گذشته سهامداران شرکت تعاونی پره شهید مطهری محمود آباد هر کدام تنها ۱۴میلیون تومان درآمد کسب کردند، گفت : تا پیش از دهه ۹۰ به دلیل شرایط مناسب صید و صیادی و پر بار بودن سبد ماهگیران ، وضعیت درآمدی رضایبخش بود ، اما از چند سال پیش میزان صید و درآمد کاهش یافت و سال به سال کمتر شد و اعضا را دچار مشکل کرد.
پیری ؛ مشکل مضاعف
یکی از صیادان عضو شرکت تعاونی پره در غرب مازندران از پیری به عنوان مشکل مضاعف صیادان استان یاد کرد و گفت : پس از سال های کار کردن در دریا ، امروز صیادان شمال بشدت دچار بیماری های مفصلی و روماتیسمی هستند و هر ساله به خاطر شرایط سخت جسمی ناشی از بیماری روماتیسمی تحلیل می روند و از سوی دیگر درآمدشان نیز با کاهش صید به حداقل رسیده است.
ناصر حسینی افزود: این که در شرایط کولاک و مواج بودن دریای خزر با رطوبت ۹۰ درصدی و سرمای آب حدود هفت درجه ای در هر ساعت از شبانه فعالیت ماهیگیری را انجام بدهی ،کاری بسیار سختی است و با توجه به این که بیشتر صیادان طبق اظهارت رسمی شیلات بالای ۵۵ سال سن دارند ، عملیاتی شدن مصوبه سخت و زیان آور بودن این شغل ضروری است.
وی با اشاره به این که تقریبا همه ماهیگیران با بیماری روماتیسمی دست و پنجه نرم می کنند و در واقع مصرف کننده داروهای این بیماری هستند، تصریح کرد: سال های دهه ۸۰ تا ۹۰ هر یک از تعاونی های پره استان به طور متوسط به دلیل بالا بودن میزان صید ماهیان استخوانی از جمله کفال و سفید درآمدی مناسبی داشتند و از آن جایی که در سن جوانی بودند ، بدون مشکل و با افتخار مهم ترین مواد پروتیئنی را از خزر صید و به بازار عرضه می کردند .
او افزود: در حالی که طبق آمار رسمی اتحادیه صیادی استان مازندران در هر فصل دهه ۸۰ حدود ۱۲هزار تن انواع ماهی از خزر توسط ۵۴شرکت تعاونی صید می شد، اما در سال های اخیر به کمتر از ۲ هزار و ۵۰۰ تن هم رسید ، یعنی اگر این مقدار صید را بین ۴هزارو ۲۰۰ صیاد عضو اتحادیه صیادی استان تقسیم کنیم ، به طور متوسط هر سهامدار از حدود سهم سه تنی دهه ۸۰ در پنج سال اخیر به ۶۰۰ کیلو ماهی رسیده است که البته تقریبا ۴۰ درصد آن هزینه صید و صیادی است.
حسینی توضیح داد: هر یک از شرکت های تعاونی صیادی پره استان به طور متوسط در پنج سال اخیر ۲ تا سه میلیارد تومان برای نوسازی و تعمیرات ادوات و تجهیزات صیادی هزینه می کنند تا بتوانند وارد دریا شوند.
این ماهیگیر گفت: از مسئولان ملی بویژه شیلات ایران و وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی دولت سیزدهم عاجزانه تقاضا داریم مصوبه مجلس شورای اسلامی را در ۲ مورد سخت و زیان آور بودن شغل صیادی و کاهش حق سهم بیمه شدگان تامین اجتماعی از ۲۷ درصد به ۱۷ درصد را عملیاتی شود.
صیادی در مخاطره
معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات مازندران هم با تایید مشکلات صیادان استان ، اجرای مصوبه سخت و زیان ور بودن شغل صیادی و کاهش ۱۰ درصدی حق بیمه سهم ماهیگیران را از مهم ترین خواسته های بر حق صیادان دانست و گفت: شیلات ایران و به تبع آن مدیران کل شیلات استان های شمالی به همراه نمایندگان مجلس همواره پیگیر اجرایی شدن این ۲ مصوبه در سال های اخیر بوده اند ، اما به دلیل مشکلات مالی و درآمدی دولت ؛ هنوز این مهم محقق نشده است.
قاسم کریم زاده ضمن تایید مشکلات بیماری مفصلی و روماتیسمی ماهیگیران ، بالا رفتن سن و پائین آمدن درآمد آنان بر اثر کاهش صید ،توضیح داد: امروز مهم ترین خواسته صیادان شمال از دولت سیزدهم که بارها آن را به ما به عنوان متولیان اجرایی دولتی منتقل کرده اند ، عملیاتی شدن این این ۲ مصوبه است.
وی به وجود ۵۴ شرکت تعاونی صیادی پره با چهار هزار و ۲۰۰ صیاد اشاره کرد و گفت : بررسی ها از میزان صید و فروش ماهی طی یک دهه اخیر بویژه در پنج سال اخیر نشان می دهد که صیادان بشدت با کاهش درآمد و مشکلات معیشتی به نسبت نرخ تورم مواجه هستند،
این مسئول با بیان این که اگر مصوبه سخت و زیان آور بودن شغل صیادی اجرایی شود ، بیشتر صیادان بازنشسته می شوند و این کمک بزرگی به جامعه صید و صیادی شمال است، گفت: اگرچه سهام هر یک از اعضای شرکت های تعاونی با توجه به داشتن جایگاه ماهیگیری در سواحل ، ادوات و تجهیزات ماهیگیری به نسبت سال های قبل بالا رفته است، اما صید و صیادی تنها راه درآمدی آنان است که باید تداوم داشته باشد.
کریم زاده اظهار داشت : طبق بررسی های صورت گرفته بیشتر صیادان حال و روز خوشی ندارند و برای ساماندهی و بهبود وضعیت معیشتی این قشر زحمت کش جامعه در این استان برنامه ریزی درست و هدفمندی نیاز است.
وی با بیان این که رها سازی سالانه حدود ۱۰۰ میلیون بچه ماهی در رودخانه های شیلاتی فعالیت ماهیگیری در شمال را تا حدودی رونق داده است، توضیح داد: به دلیل آلودگی رودخانه ها و در نتیجه دریای خزر و صید های غیر مجاز هر ساله مقدار صید کم شده است و یکی از راه های حمایتی ، تعدیل و ساماندهی ماهیگیران است تا ادامه فعالیت صرفه اقتصادی داشته باشد.
معاون شیلات مازندران گفت : در دهه ۸۰ تا ۹۰ اتحادیه صیادی پره مازندران در هر فصل بیش از ۱۰ هزار تن انواع ماهی صید و ۲ تن خاویار استحصال می کرد ، اما این مقدار صید به دلایل مختلف از جمله کاهش نزولات آسمانی ، کاهش دبی آب رودخانه ها ، برداشت شن و ماسه ساحلی ، ورود انواع آلاینده ها بویژه کشاورزی و صنعتی کاهش محسوسی یافته است.
آماده‌باش برای رفتن به دریا با دغدغه‌های حل نشده
کریم زاده با بیان این که صیادان مازندران این روزها با آماده‌سازی تورها و دیگر ادوات صیادی خود را برای رفتن به دریا آماده می‌کنند ، گفت: اگرچه هنوز کمیته مدیریت صید شیلات ایران زمان صید را اعلام نکرده است ولی معمولا از ۱۵مهر در استان شروع می شود.
وی با اعلام این که حمایت و پشتیبانی از ماهیگیران در بخش سرمایه در گردش ، توسعه فعالیت های آبزی پروری در کنار ساحل و مکانیزاسیون صیادی همواره مورد توجه شیلات ایران است ، افزود : اگرچه محدودیتی در پرداخت تسهیلات بانکی به شرکت های تعاونی صیادی وجود ندارد ، اما به علت بالا بودن رقم سود بانکی این فرصت کمتر استفاده شده است.
معاون شیلات مازندران با اظهار این که با هماهنگی استانداری و پخش فرآورده های نفتی منطقه ساری و نوشهر دغدغه جدی شرکت های تعاونی صیادی پره مازندران برای تامین سوخت با قیمت دولتی حل شده است، توضیح داد: همه نیاز سوخت شرکت های صیادی با قیمت دولتی تامین می شود و صیادان در اینب خش متحمل هزینه سوخت آزاد نخواهند شد.
طبق آمار شیلات مازندران هر شرکت تعاونی در فصل ماهیگیری به سه تن تور نیاز دارد که هر ساله در اثر توفان های ناگهانی و غیر قابل پیش بینی دریا ، وجود لنگرهای غیر مجاز و همچنین وضعیت نامناسب کف دریا به لحاظ وجود نخاله و آشغال های رهاشده دردریا سبب پارگی تورها می شود.