واردات برنج آن طور که مسئولان وزارت صمت اعلام کرده‌اند، از اول آبان آزاد شده و مردم امیدوارند قیمت این محصول اساسی از افزایش‌های بی اندازه‌ای که در یکسال گذشته وجود داشته، عقب نشینی کند، آیا این انتظار مردم محقق خواهد شد؟
برنج یکی از محصولاتی است که در یکسال گذشته افزایش قیمت عجیب و غریب داشته و از آنجایی که سرانه مصرف آن در کشور بالا بوده و بخش مهمی از سبد غذایی کشور را تشکیل می‌دهد، فشار زیادی را بر خانواده‌ها به ویژه طبقه متوسط به پایین وارد کرد.
علی اکبریان عضو هیئت مدیره انجمن برنج سرانه مصرف برنج هر ایرانی را 36 کیلو اعلام کرده است که در سال گذشته هر ایرانی مجبور شده برنج با کیفیت داخلی را به قیمت 44 هزار تو مان خریداری کند، البته مرکز آمار ایران هم که به تازگی گزارشی با عنوان « متوسط قیمت اقلام خوراکی در مناطق شهری» منتشر کرده میانگین قیمت سال گذشته برنج درجه یک را چنین گفته و افزایش قیمت را 55.7 درصد اعلام کرده است.
اما خبری را دیروز وزارت صمت اعلام کرد که بسیاری امیدوارند، قیمت برنج در بازار در روزهای آتی کاهش یابد، عباس تابش معاون وزیر صمت از آزاد سازی ثبت سفارش واردات برنج خبر داده که وارد کنندگان می‌توانند از اول آبان اقدام به واردات کنند.
وی گفت: به لحاظ ضرورت تامین نیاز کشور و تنظیم بازار برنج و طی هماهنگی‌های به عمل آمده ، ثبت سفارش برنج شروع و در این ارتباط واردکنندگان می‌توانند اقدام نمایند.
تابش با اشاره به وضعیت واردات و ترخیص برنج در گمرکات و بنادر کشور اضافه کرد: با توجه به ممنوعیت ثبت سفارش و واردات برنج در فصل برداشت با هدف حمایت از کشاورزان و تولیدکنندگان برنج داخلی و نظر به فرایند ثبت سفارش و خرید، حمل و ترخیص برنج جهت تنظیم بازار بیش از یک ماه طول می‌کشد.
هر سال در فصل برداشت و برای حمایت از تولید کنندگان داخل دولت به مدت 4 ماه از اول تیر، واردات برنج خارجی را ممنوع می‌کند، امسال نیز این ممنوعیت اعمال شد.
بنابراین با آزاد سازی واردات و انتظار مردم این است که به کاهش قیمت منجر شود، اما چه ملزوماتی برای کاهش قیمت برنج نیاز است؟ آیا صرفا واردات می‌تواند قیمت را پایین بیاورد؟ دولت چه برنامه‌ای برای کسانی که به راحتی بازار را به هم می‌ریزند، دارد؟
برای پاسخ به این سوالات باید بدانیم که ریشه افزایش 57 درصدی قیمت برنج در یکسال گذشته چه بوده و آنها را برطرف کنیم و گرنه صرفا واردات راه به جایی نخواهد برد، همچنان که در سایر محصولات هم کارساز نبوده است.
حال ماجرای کلید خوردن افزایش قیمت برنج را با هم بررسی می‌کنیم.
*کاهش تولید برنج
خشکسالی و کاهش بارندگی در سال جاری باعث شده که تولید برنج در کشور نسبت به سال گذشته با کاهش قابل ملاحظه‌ای همراه باشد، وزیر جهاد کشاورزی میزان کاهش تولید را 20 درصد گفته، اما برخی کارشناسان کاهش 45 درصد را هم ذکر کرده‌اند.
به استناد آمار وزارت نیرو بارش‌های امسال با کاهش 50 درصدی رو به رو شده، در نتیجه تولید برنج نیز کم شده است.
بنابراین کاهش تولید شکاف عرضه و تقاضا را بیشتر و به بالا رفتن قیمت برنج کمک کرده است.
*ممنوعیت 4 ماهه واردات برنج
ممنوعیت واردات برنج طی 4 ماه در شرایطی که کاهش تولید هم در کشور وجود داشت، به افزایش قیمت بیشتر کمک کرد، گرچه این روالی است که هر ساله توسط وزارت جهاد که گفته می‌شود، با هدف کمک به کشاورزان داخلی است، اما یک عضو اتحادیه وارد کنندگان برنج معتقد است که می‌توان در شرایط کاهش تولید حداقل طول دوره ممنوعیت را کم کرد.
اما سید جواد ساداتی نژاد وزیر جهاد کشاورزی نظر متفاوتی دارد، وی 7 مرداد در حاشیه نشست با تشکل‌های کشاورزی اتاق تهران در جمع خبرنگاران با آزاد سازی واردات مخالفت کرد و افزود: «وقتی در فصل برداشت واردات برنج ممنوع است یا باید قبل از مرداد برنج را به میزان کافی وارد کنیم یا بعد از آبان وارد کنیم.»
افزایش هزینه‌های تولید در سال گذشته به بالا رفتن قیمت برنج کمک کرده است.
قاسم علی حسنی دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی اظهار داشت: در سال جاری هزینه‌های کارگری بیش از 200 درصد افزایش یافته، به طوری که مزد روزانه کارگر از 200 هزار تومان به 500 تا 700 هزار تومان رسیده است. به عبارتی مزد روزانه کارگری که تا سال گذشته برای مراحل کاشت و برداشت برنج 200 هزار تومان بود، امسال به حداقل 500 هزار تومان افزایش یافته است.
وی گفت: هزینه‌های دیگر از قبیل کود، سم و دیگر نهاده‌ها نیز به شدت افزایش یافته و با توجه به افزایش شدید هزینه‌های جانبی تولید برنج، قیمت برنج ایرانی نیز به شدت افزایش یافته است.
* سود تا 20 هزار تومانی دلالان از فروش یک کیلو برنج
دلالی و واسطه گری از دیگر عوامل موثر در افزایش قیمت برنج است، این افراد قبل از برداشت برنج قراردادهایی با کشاورزان به قیمت‌های نازل می‌بندند و آنها هم به جهت نیاز مالی می‌پذیرند، علاوه بر آن پس از برداشت نیز این دلالان بین کشاورزان چنبره زده و محصول آنها را بزخری می‌کنند.
یک شالیکار گیلانی به خبرنگار فارس گفت: برنج هایی که در بازار به قیمت‌های بالای 45 هزار تومان فروخته می‌شود را از کشاورز زیر 30 هزار تومان خریداری می‌کنند.
*کاهش واردات
مسیح کشاورز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس گفت: میزان واردات نیز در سال جاری 65 درصد افت کرده و به افزایش قیمت در بازار منجر شده است. میزان واردات برنج در سال 99 تا 50 درصد و در سال جاری تا 65 درصد افت داشته است.
*کندی آزاد سازی محصولات مانده در گمرک
در حالی که بازار در انتظار ورود محصول برای کاهش قیمت است، بخش زیادی از محموله برنج در گمرک مانده که ظاهرا منع قانونی هم ندارد.
13 هزار تن برنج خارجی پشت درب‌های گمرک معطل مانده و اجازه ترخیص از سوی وزارت صمت و جهاد کشاورزی را ندارد.
در همین راستا مهرداد جمال ارونقی معاون فنی گمرک در نامه‌ای به سرپرست معاونت بازرگانی داخلی وزارت صنعت، معدن و تجارت خواستار اعلام نظر درباره محموله‌های برنج وارداتی شده که از نظر حقوقی تاریخ ورود آنها به کشور قبل از تاریخ ممنوعیت است.
بنابراین برای کاهش قیمت پایدار برنج در بازار به همه مولفه های عامل افزایش قیمت باید توجه و آنها را مهار کرد، برای رسیدن به نتیجه سریع تر در گام نخست علاوه بر واردات به اندازه باید آزادسازی سریع برنج های مانده در گمرک انجام شده و از دلالی و واسطه‌گری در این بخش به شدت جلوگیری کرد، در گام بعدی باید به افزایش تولید و کاهش هزینه‌های تولید توجه بیشتری کرد.
مخاطبان فارس من با اعلام سوژه‌هایی با عنوان« علت گران شدن روزانه برنج چیست؟» و «بی توجهی مسئولان به کشاورزان زحمتکش» خواستار پیگیری شده بودند.