از ابتدای سال قیمت برنج به بهانه کم بارشی و خشکسالی چند بار دچار تغییر شده است که هر یک از مسئولان دلایل خاص خود را برای این التهابات مطرح کردند، اما نکته حائز اهمیت آن است که گرانی های پی در پی نتیجه ای جز کوچک شدن سفره خانوار و حذف این محصول استراتژیک از سبد مصرفی در بر نداشته است.
آمارها نشان می دهد که سرانه مصرف برنج به ازای هر نفر ۳۶ تا ۳۶.۵ کیلوست که با احتساب جمعیت کشور و تولید داخل کسری نیاز کشور باید از طریق واردات تامین می شد که بنابر آمار گمرک در ۶ ماهه نخست سال ۷۱۴ هزار تن برنج وارد شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل از لحاظ وزنی ۳۳ درصد رشد داشته است، درحالیکه انجمن واردکنندگان برنج کمبود و کاهش واردات را علت اصلی التهابات بازار می دانند و طی نامه نگاری متعدد از مقامات کشوری و وزیر جهاد کشاورزی خواستار رفع ممنوعیت واردات قبل از زمان مقرر شدند تا از نابه سامانی هایی بازار جلوگیری شود.
بررسی ها از سطح بازار نشان می دهد که قیمت هر کیلو برنج طارم ۵۴ تا ۶۰ هزار تومان، فجر ۴۱ تا ۴۴ هزار تومان، شیرودی ۳۷ تا ۴۰ هزار تومان، پاکستانی ۳۰ تا ۳۲ هزار تومان و هندی ۲۶ تا ۲۸ هزار تومان یوده که نسبت به ابتدای سال جهش چشمگیری داشته است.
این پایان ماجرا نیست چرا که بعد از نامه نگاری های متعدد به مقامات کشوری و مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، رئیس سازمان حمایت در ۳ آبان از لغو ممنوعیت ثبت سفارش و واردات فصلی برنج خبر داد چرا که در این شرایط حساس کشور و کمبود منابع آبی، ضرورت تامین امنیت غذایی کشور از اهم موضوعات مطروحه در دولت است که انتظار می رفت با لغو ممنوعیت مشکلات تنظیم بازار به پایان برسد که مسیح کشاورز دبیر انجمن واردکنندگان اذعان می کند که در عمل خبری از ثبت سفارش برنج نیست.
حال به سراغ مسئولان ذی ربط می رویم تا از آخرین علل گرانی برنج، راهکار تنظیم بازار و تاثیر لغو ممنوعیت ثبت سفارش بر بازار با خبر شویم:
ثبت سفارش برنج عملا آزاد نشد
مسیح کشاورز دبیر انجمن واردکنندگان برنج، با اشاره به اینکه ثبت سفارش برنج آزاد نشده است، اظهار کرد: گرچه رئیس سازمان حمایت اطلاعیه ای مبنی بر لغو ممنوعیت واردات را اعلام کرد، اما در عمل این اتفاق نیفتاده و همانند قبل ثبت سفارش برنج آزاد نیست چرا که وزارت جهاد کشاورزی اقدام عملی در این خصوص انجام نداده است.
وی افزود: با اجرای قانون تمرکز، وزارت صمت تنها می تواند پیشنهاد دهنده باشد و تنها صدور این اطلاعیه منجر به افزایش قیمت شده است.
کشاورز ادامه داد: با توجه به آنکه اتفاق خاصی در ثبت سفارش صورت نگرفته، تکذیبه این موضوع باید زده شود چرا که شائبه گرانی و کمبود برنج خارجی، بازار برنج ایرانی هم دچار التهاب کرده است. هر چند بارها انجمن واردکنندگان اعلام کرد که رفع دوره ممنوعیت ۲ ماه قبل از موعد تنها راه حل آرامش بازار است که متاسفانه وزیر جهاد کشاورزی با این امر موافقت نکردند، به هرحال امیدواریم که قیمت برنج خارجی با آغاز واردات از ابتدای آذر افزایشی نداشته باشد و قیمت برنج ایرانی به حدی گران شده که واردات برنج از اول آذر دیگر تاثیری بر بازار ندارد.
به گفته وی، با استمرار روند کنونی افزایش قیمت برنج ایرانی، بخشی از دهک های جامعه به سبب عدم توان خرید به مصرف برنج خارجی روی می آورند که با این وجود پیش بینی می شود که نیاز ماهیانه کشور به واردات به ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تن می رسد.
این مقام مسئول درباره آخرین وضعیت واردات برنج بیان کرد: بنابر آمار سامانه تجارت در ۶ ماهه نخست سال ۴۰۰ هزار تن برنج توسط بخش خصوصی وارد شده است که با احتساب مصرف سالیانه ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تن برنج و کسر تولید داخل، یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن کسری کشور با احتساب ذخایر استراتژیک باید از طریق واردات تامین شود که با این وجود یک میلیون تن دیگر تا پایان سال باید وارد شود.
تولید برنج به ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن می رسد
علی اکبریان عضو هیئت مدیره انجمن برنج ، از آرامش بازار برنج خبر داد و گفت: علی رغم آنکه واردکنندگان کمبود برنج را مطرح می کنند، اما تولیدکنندگان معتقدند که کسری در بازار نداریم. هر چند ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار تن کسری نیاز کشور باید از طریق واردات تامین شود.
وی با اشاره به اینکه خبری از التهاب قیمت برنج در بازار نیست، افزود: در حال حاضر برنج در تمامی کارخانه ها موجود است و خرید و فروش انجام می شود.
اکبریان ادامه داد: با توجه به سرانه مصرف ۳۶ تا ۳۶.۵ کیلو و تولید ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن برنج، کسری ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار تنی باید از طریق واردات تامین شود که با این وجود بازار برنج ایرانی و خارجی با یکدیگر در ارتباط هستند.
این مقام مسئول درباره تاثیر آزادسازی واردات برنج قبل از دوره ممنوعیت بیان کرد: همه ساله مسئولان وزارت جهاد کشاورزی در راستای حمایت از تولید داخل، واردات برنج تا اول آذر را ممنوع اعلام کردند، حال آزادسازی واردات یک ماه قبل از موعد به میزان کسری مورد نیاز نمی تواند تاثیری در بازار بگذارد.
وی قیمت کنونی هر کیلو طارم بوجار در شمال را ۴۶ تا ۴۷ هزار تومان، فجر ۳۷ هزار تومان، شیرودی ۳۲ تا ۳۳ هزار تومان و ندا ۲۸ تا ۲۹ هزار تومان اعلام کرد و گفت: بنابر سود متعارفی که اتحادیه بنکداران در نظر گرفته است، در خرده فروشی ها بازار تهران باید عرضه شود، از این رو دستگاه های نظارتی باید از گرانفروشی جلوگیری کنند چرا که این‌موضوع ارتباطی به تولیدکننده ندارد.
اکبریان از کاهش ۱۰ تا ۱۵ درصدی تولید برنج خبر داد و گفت: با توجه به شرایط خشکسالی و کم بارشی، تولید برنج با افت ۱۰ تا ۱۵ درصدی به ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن خواهد رسید.
عضو هیئت مدیره انجمن برنج با اشاره به اینکه سرانه مصرف برنج روبه کاهش است، تصریح کرد: تغییر ذائقه برخی اقشار جامعه به سمت فست فود و گرانی برنج منجر به کاهش سرانه مصرف شده که استمرار افزایش قیمت بازهم بر این امر تاثیر می گذارد.
مشکلات شبکه توزیع علت اصلی التهاب قیمت برنج
محمد جواد خاکزاد مشاور نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی ، با اشاره به اینکه مشکلی در تولید و توزیع برنج نداریم، اظهار کرد: با توجه به آنکه برنج های وارداتی مربوط به سال های قبل در انبارهاست و از طرفی تولید داخل کاهش چندانی نداشته است، مشکلی در تولید نداریم.
وی افزود: اقدام اخیر سازمان حمایت مبنی بر لغو ممنوعیت دوره واردات با هدف حمایت از مصرف کننده به معنای از بین رفتن تولید داخل است چرا که به رغم قیمت تمام شده هر کیلو برنج پر محصول به بالای ۳۰ هزار تومان، اما درب کارخانه با قیمت ۲۷ تا ۲۸ هزار تومان خرید و فروش می شود.
خاکزاد با اشاره به تاثیر خشکسالی و کم بارشی بر تولید برنج بیان کرد: خشکسالی در استان های گیلان و مازندران که عمده برنج کشور را تامین می کنند، تاثیری نداشته و تنها حدود ۱۰ درصد بر کشت برنج در استان خوزستان اثر گذاشته است.
مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی کاهش تولید ناشی از شرایط خشکسالی را بهانه ای برای بازکردن عرصه واردات دانست و گفت: هم اکنون به میزان کافی برنج در انبارها موجود است و جای نگرانی در این خصوص نیست.
وی قیمت هر کیلو برنج طارم در انبار کارخانه را ۴۰ هزار تومان و پرمحصول کمتر از ۳۰ هزار تومان اعلام کرد و گفت: برنج طارم به دلیل کیفیت بالا مشتری خاص خود را دارد و برنج های پرمحصول هم در رقابت با برنج خارجی است که واردات به علت کاهش قیمت به تولید داخل ضربه می زند.
مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی با اشاره به اینکه گرانی برنج در بازار تهران ارتباطی به تولیدکننده ندارد، بیان کرد: دولت با اعمال نظارت بیشتر بر اصناف باید از گرانفروشی جلوگیری کند چرا که محصول با اختلاف ۲ تا ۳ هزار تومانی باید بدست مصرف کننده برسد که متاسفانه به دلیل مشکلات شبکه توزیع اختلاف قیمت چشمگیر است.
خاکزاد با بیان اینکه سالیانه ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تن تا ۳ میلیون تن برنج مورد استفاده قرار می گیرد، گفت؛ برآوردها حاکی از آن است که بیش از ۲ میلیون تن برنج تولید شود که امسال به سبب شرایط خشکسالی ممکن است ۱۰۰ هزار تن بیشتر واردات صورت گیرد، اما افت میزان تولید رقمی نیست که میزان واردات به طور محسوسی افزایش یابد.
مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی در پایان تصریح کرد: برنج از جمله غلاتی است که بعد از گندم و ذرت مورد نیاز است که براین اساس وابستگی زیادی با سبد خانوار دارد که افزایش واردات بیش از کسری مورد نیاز ضربه سنگینی به تولید می زند به طوریکه امنیت غذایی کشور را به مخاطره می اندازد.
با توجه به گرانی های مکرر برنج ایرانی و خارجی طی ماه های اخیر و بلاتکلیفی بازار از آینده برنج انتظار می رفت که با لغو ممنوعیت ثبت سفارش و واردات فصلی به نابه سامانی ها پایان داده شود، درحالیکه دبیر انجمن واردکنندگان برنج این موضوع را تکذیب می کند و حال معلوم نیست که با آزادسازی واردات از ابتدای آذر چه بر سر بازار برنج می آید؟