در مدت سه ماهب که از آغاز دولت سیزدهم می‌گذرد، اقدامات مناسبی در بخش های مختلف خصوصا در وزارت جهاد کشاورزی صورت گرفته است که شاه بیت آن توجه به تولید کالاهای اساسی و راهکارهای کم اثر کردن تحریم های آمریکا در حوزه امنیت غذایی است و راه اندازی نظام هوشمند توزیع برای حذف واسطه گری و دلالی به عنوان معضل کلیدی در این بخش است.
وزارت جهاد کشاورزی توجه به تولید گندم که امروزه مهمترین نقش را در امنیت غذایی کشور دارد، در دستور کار قرار داده و برای تولید محصولاتی مانند روغن که کشور 90 درصد وابسته به واردات است برنامه هایی تدوین کرده است، ضمن اینکه تولید مرغ صد در صد ایرانی آرین را توسعه داده تا اثرپذیری این صنعت از تحریم های ظالمانه آمریکا به حداقل برسد.
اتخاذ تدبیر از قبل از استقرار دولت و تشکیل کارگروه ویژه و استفاده از ظرفیت نهادهای انقلاب اسلامی و هدایت برخی از بخشهای دولت برای واردات کالاهای اساسی مورد نیاز، تامین چند میلیارد دلار ارز ترجیحی مورد نیاز برای خرید کالاهای اساسی، اصلاح نظام توزیع و کاهش نقش واسطه ها در تامین مایحتاج عمومی مردم و مدیریت بازار جهت مهار و کاهش رشد نرخ تورم بالاخص در اقلام خوراکی از دیگر اقدامات موثری بود که در طی این مدت کوتاه تنها در بخش کشاورزی انجام شد.
*اعلام نرخ به موقع خرید تضمینی محصولات اساسی کشاورزی
بر اساس قانون خرید تضمینی محصولات اساسی کشاورزی، دولت موظف است همه ساله قبل از شروع سال زراعی ( آخر شهریور) قیمت خرید تضمینی محصولات اساسی کشاورزی (گندم، برنج، جو، ذرت، چغندر، پنبه، دانه‌های روغنی، چای، سیب‌زمینی، پیاز و حبوبات) را متناسب با تورم ( رعایت هزینه های تولید) جهت برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری کشاورزان اعلام کند.
باوجود اهمیت این موضوع در سال‌های گذشته، نرخ خرید تضمینی محصولات اساسی کشاورزی با تاخیرهای زیادی ( حداقل 5 ماهه) آن هم بدون در نظر گرفتن هزینه‌های تولید ( کمتر از تورم موجود) در کشور اعلام می‌شد.
همزمان با آغاز به کار دولت سیزدهم و با تلاش وزارت جهاد کشاورزی در تامین منابع مالی لازم، نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی قبل از شروع سال زراعی 1401-1400 با رعایت هزینه های تولید و متناسب با تورم اعلام شد.
*افزایش 50 درصدی قیمت خرید تضمینی گندم
قیمت خرید تضمینی گندم عامل مهمی در خودکفایی کشور در تولید این محصول استراتژیک و ترغیب کشاورزان به فروش گندم خود به دولت محسوب می‌شود.
تولید گندم کافی در کشور علاوه بر تاثیر در امنیت غذایی حتی در مناسبات سیاسی با کشورها هم مهم است، در سال های آخر دولت قبل، قیمت خرید تضمینی گندم متناسب با نرخ تورم تعیین نشده و به همین دلیل میزان تولید و خرید تضمینی گندم در سال‌های مذکور دارای روند سینوسی و کاهشی بود.
بر اساس آمارها، قیمت خرید تضمینی گندم در سال‌های 93 الی 99 به طور متوسط افزایش 16.5 درصدی داشته است. این درحالی است که «شاخص بهای تولیدکننده بخش غلات» طی سال‌های مذکور به طور متوسط 54 درصد بوده است.
با توجه به اهمیت موضوع، وزارت جهاد کشاورزی دولت سیزدهم، افزایش قیمت خرید تضمینی گندم را در دستور کار قرار داد و با رایزنی‌های فراوان و تامین منابع مالی، قیمت گندم در سال زراعی 1401-1400را با افزایش 50 درصدی نسبت سال زراعی گذشته 7500 تومان تعیین کرد.
*افزایش ذخایر راهبردی کالاهای اساسی ( گندم-نهاده‌های دامی) از 2 ماه به 4 ماه
تأمین ذخایر راهبردی محصولات اساسی کشاورزی یکی از لوازم تقویت امنیت و اقتدار غذایی کشور محسوب می‌شود. از سوی دیگر تأکید صریح سیاست‌های اقتصاد مقاومتی مبنی بر ضرورت ایجاد ذخایر راهبردی محصولات اساسی نشان از اهمیت این موضوع دارد. در همین راستا وزارت جهاد کشاورزی در دولت سیزدهم با برنامه‌ریزی توانست ذخایر راهبردی گندم و نهاده های دامی را افزایش دهد، آنطور که مسئولان این بخش می گویند ذخایر راهبردی کالاهای اساسی به 4 ماه رسیده است.
*تامین ارز مورد نیاز کالاهای اساسی
پیش از این سوءمدیریت و کوتاهی در تامین کالاهای اساسی به حدی بود که کمبود 8 میلیون تن گندم در ذخایر وجود داشت و در صورت عدم تامین گندم مشکل جدی در تامین این محصول اساسی اتفاق می افتاد، وزارت جهاد کشاورزی با اتخاذ تدبیر از قبل از استقرار دولت و تشکیل کارگروه ویژه و استفاده از ظرفیت نهادهای انقلاب اسلامی، برخی از بخشهای دولت را برای واردات کالاهای اساسی مورد نیاز هدایت کرد مچنین چند میلیارد دلار ارز ترجیحی مورد نیاز برای کالاهای اساسی را تامین کرد و در اقدامی موثر توانست نظام توزیع را اصلاح و نقش واسطه ها در تامین مایحتاج عمومی مردم و مدیریت بازار جهت مهار و کاهش رشد نرخ تورم بالاخص در اقلام خوراکی، کاهش دهد.
*رشد 92 درصدی نرخ خرید تضمینی
خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی به‌دلیل وابستگی ۹۰ درصدی این محصول به واردات دارای اهمیت بسیار بالایی است. در همین راستا، وزارت جهادکشاورزی دولت سیزدهم با اصلاح و تقویت برنامه‌ای 10 ساله « خوداتکایی دانه‌های روغنی» حمایت ویژه از تولید محصولات کلزا، سویا، گلرنگ، آفتابگردان و کنجد را در دستور کار قرار داده است.
افزایش قیمت خرید تضمینی هر کیلو دانه روغنی کلزا از 7800 تومان سال گذشته به 15 هزار تومان در سال زراعی جدید ( افزایش 92 درصدی) نشان دهنده حمایت ویژه وزارت جهاد کشاورزی از تولید دانه‌های روغنی می باشد.
*حمایت از کشت قراردادی گندم، کلزا و پنبه
کشاورزی مبتنی بر قرارداد، راهکار نهایی بهبود فرآیند بازار محصولات کشاورزی است. از عمده‌ترین مزایای کشاورزی قراردادی، می‌توان به رعایت الگوی کشت، افزایش بهره‌وری در تولید، افزایش ارزش افزوده، کاهش ضایعات، تعادل عرضه و تقاضا، تعادل ریسک قیمتی در بین عوامل بازار، کاهش نقش دلالان و واسطه‌های سودجو در بازار، پایداری صادرات، افزایش ضریب نفوذ دانش، افزایش سرمایه گذاری و توسعه مشارکت عمومی-خصوصی اشاره کرد.
در همین رابطه، وزارت جهاد کشاورزی دولت سیزدهم، کشت قراردادی 3 محصول گندم، کلزا و پنبه را در سال زراعی 1401-1400 در دستور کار خود قرار داده است.
*جهش تولید 2 میلیون 600 هزار هکتاری کشت دیم در 15 استان
کشت دیم مبنا و پایه تولیدات زراعی در کشور‌های مختلف است. تکیه این کشت بر آب سبز، عدم دست‌اندازی به منابع آب‌های زیرزمینی، عدم فشار به منابع طبیعی و جلوگیری از تخریب محیط زیست ازجمله مهمترین دلایل اهمیت این موضوع است.
باتوجه به اهمیت توسعه کشت دیم، همزمان با آغاز به کار وزارت جهاد کشاورزی دولت سیزدهم، کارگروهی در راستای افزایش سطح زیر کشت دیم ایجاد و در راستای تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت جهاد کشاورزی و ستاد اجرایی فرمان، گام دو طرح جهش تولید در دیمزارها در سطح 2 میلیون 600 هزار هکتار از اراضی 15 استان کشور آغاز شد.
در طرح مذکور برای افزایش مشارکت کشاورزان، کود رایگان، بذر با 50 درصد تخفیف، بیمه با 35 درصد تخفیف و ترویج و آموزش رایگان به کشاورز ارائه خواهد شد.
بر اساس پیش بینی‌ها، تحقق هدف‌گذاری‌های طرح جهش تولید در دیمزارهای های کشور، زمینه ساز افزایش 20 درصدی تولید محصولات زراعی کشاورزی خواهد شد.
*برنامه‌ریزی برای سهم 30 درصدی مرغ آرین در تولید گوشت مرغ کشور
از جمله مهمترین وابستگی‌های کشور در هسته‌های اولیه تولید، وابستگی در تأمین نژاد «مرغ لاین» است. در حال حاضر بیش از ۸۰ درصد بازار مرغ لاین کشور در اختیار نژادهای خارجی «رأس»، «کاب» و «آربوراکرز» است. وابستگی شدید در تامین نژاد مرغ لاین درحالی است که با تلاش پژوهشگران، نژاد بومی و ایرانی به نام مرغ لاین «آرین» در کشور موجود و برای توسعه آن طرحی از سال‌ها پیش ( بیش از یک دهه) توسط وزارت جهاد کشاورزی تدوین شده است.
باوجود مکلف شدن وزارت جهادکشاورزی به تقویت نژاد آرین، طی 8 سال گذشته اقدام خاصی در جهت کاهش وابستگی در تأمین این نژاد صورت نگرفته است. این موضوع در سال 1398 و همزمان با تشدید تحریم‌های آمریکا، زمینه‌ساز نابسامانی‌های در تأمین گوشت مرغ کشور شد.
در همین رابطه، کمیته ملی احیاء مرغ لاین آرین 5 آبان 1400 به ریاست وزیر جهاد کشاورزی دولت سیزدهم برگزار و مقرر شد:
1- سهم مرغ لاین آرین در تولید گوشت مرغ کشور به 30 درصد افزایش پیدا کند.
2- شرکت پشتیبانی امور دام موظف شد ذخایر خود را از مرغ آرین تامین کند.
3- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، نسبت به تامین منابع مالی تحقیق و توسعه احیای لاین آرین اقدام کند.
4- صادرات مرغ آرین درصورت فراهم شدن شرایط صادرات در اولویت آزاد سازی باشد.
*افزایش 23 درصدی جوجه‌ریزی مرغ گوشتی
برنامه‌ریزی برای افزایش تولید و توزیع گوشت مرغ در کشور ازجمله دیگر اقدامات وزارت جهاد کشاورزی در سه ماهه گذشته بوده است. در همین راستا، میزان جوجه‌ریزی مرغ گوشتی در آبان سال جاری از 106 میلیون قطعه به 130 میلیون قطعه افزایش پیدا کرد. افزایش 23 درصدی جوجه‌ریزی با توجه به رابطه مستقیم قیمت گوشت مرغ با میزان تولید و عرضه آن زمینه‌ساز کاهش قیمت و تعادل بازار گوشت مرغ کشور در 4 ماه پایانی سال خواهد شد.
*برنامه‌ریزی خرید سیب صنعتی
برنامه‌ریزی و مدیریت خرید تضمینی و حمایتی محصولات کشاورزی دارای مازاد تولید همچون سیب صنعتی از دیگر اقدامات وزارت جهاد کشاورزی دولت سیزدهم در روزهای آغازین خود بوده است. در همین رابطه سازمان مرکزی تعاون روستایی کشور از ابتدای آبان ماه سال جاری با برنامه‌ریزی و ایجاد مراکز خرید در استان‌های آذربایجان شرقی، غربی و سایر استان ها نسبت به خرید سیب‌های صنعتی اقدام کرده است.
*برنامه‌ریزی خرید تضمینی 1 میلیون راس دام سبک عشایر
وزارت جهاد کشاورزی دولت سیزدهم باتوجه به خشکسالی و کمبود علوفه‌های مرتعی و در راستای حمایت از عشایر خرید قراردادی بیش از 1 میلیون دام سبک عشایر و تامین بخشی از نهاده‌های مورد نیاز آنها را در دستور کار خود قرار داده است. خرید تضمینی دام سبک دارای مسائل و مشکلات پیچیده‌ای است و برای اولین بار در این حجم انجام می‌شود.
*دیدار با نمایندگان بیش از 100 اتحادیه، تشکل و انجمن‌های بخش کشاورزی
افزایش نقش تشکل‌ها و اتحادیه‌ها در سیاست‌گذاری بخش کشاورزی ازجمله دیگر اقدامات وزارت جهاد کشاورزی دولت سیزدهم در 3 ماه گذشته بوده است. در همین راستا وزیر جهاد کشاورزی با برگزاری جلسات هفتگی با نمایندگان بیش از 100 اتحادیه، تشکل و انجمن در حوزه‌های گوناگون ( دامی، زراعی، باغی، شیلات، بازرگانی) دیدار و گفتگو داشته اند.
کاهش 10 درصدی قیمت لبنیات در 3 قلم لبنیات پرمصرف، کاهش نسبی قیمت گوشت مرغ، ثبات نسبی بازار میوه ازجمله دستاوردهای مشارکت اتحادیه‌های مذکور در سیاست‌گذاری‌های بخش کشاورزی بوده است.