وقتی پای صحبت کشاورزانی می‌نشینیم که غیر از زحمات شبانه روزی برای کاشت، داشت و برداشت محصولشان با هزینه های چندبرابری تولید نیز مواجه هستند، همواره از نبود ساختارهای نظارتی که مانع جولان و سهم چندبراری واسطه‌گران شود گلایه دارند؛ برخی مسئولان نیز می‌گویند که تنها ۲۷ درصد سود ناشی از این محصولات به دست کشاورز می رسد و مابقی سهم جیب دلالان است؛ اما چرا؟
این پرسش البته همواره باقی است که همین مسئولان متولی چطور و چرا تاکنون مانع جولان دلالان نشده‌اند و نمی‌شوند؛ آیا واسطه‌ها با مبادی و افرادی خاص و تصمیم‌گیر در ارتباط هستند که هیچکس حریفشان نمی‌شود؟
اگرچه عضو کمیسیون کشاورزی مجلس و نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد خبرهای نویدبخشی دارد و می‌گوید که وزارت جهاد کشاورزی قول هایی داده که سهم سود عایدی کشاورزان و دلالان برعکس شود؛ وی خوشبین است و تاکید دارد که حتی اگر سهم کشاورز به ۵۰ درصد هم برسد باز خیلی به نفع کشاورز است.
حالا باید منتظر ماند و دید که آیا بالاخره می توان امیدوار به تغییر وضعیت در این عرصه بود یا خیر، حکایت دلالان، مثل همیشه، همچنان باقیست؟
قیمت‌ها در مزرعه
اما نگاهی به قیمت‌های مزرعه انواع صیفی‌جات در جنوب استان کرمان خود گویای فاصله قیمتی که از کشاورز خریداری می شود تا بازار مصرف ایرانیان است؛ این قیمت ها تازه بعد از یک افزایش نسبی قیمت طی روزهای اخیر بوده که بعد از لغو مصوبه ممنوعیت صادرات محصولات کشاورزی شکل گرفته است.
براساس اطلاعاتی که خبرنگار ایرنا از شهرستان های جنوب استان کرمان در تاریخ یکشنبه چهارم اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ گرفت گوجه فرنگی از ۲ هزار و ۱۰۰ تا سه هزار تومان در مزرعه خریداری می شود.
براساس گزارش ها البته یک کارخانه رب گوجه در همان منطقه گوجه بازاری با کیفیت مناسب را کیلویی سه هزار و ۸۰۰ تومان از کشاورز خریداری کرده است.
اما قیمت عمده محصول پیاز بسته به کیفیت از یکهزار و ۵۰۰ تومان تا سه هزار و ۷۰۰ تومان تا شنبه شب بوده؛ البته برخی افراد مدعی بودند که پیاز با کیفیت عالی برای ارسال به تهران به قیمت ۶ هزار و ۵۰۰ تومان فروخته شده است.
سیب زمینی در مزرعه از ۶ هزار تا ۱۱ هزار تومان ( سیب با کیفیت به مقصد تهران) فروخته شده است.
برخی منابع نزی قیمت بادمجان دلمه را پنج هزار تومان و بادمجان قلمی را ۹ هزار تومان اعلام کردند.
پای صحبت کشاورزان
یک کشاورز جنوب کرمان که قیمت تولید هر کیلو پیاز را بین سه تا چهار هزار تومان اعلام می کند از بخشنامه اخیر ممنوعیت صادرات که البته ملغی شد گلایه دارد و می گوید اگر امکان صادرات فراهم نباشد کشاورزان کاملا زیان خواهند کرد.
محمد صحت منش هزینه حمل یک کامیون را از جنوب کرمان تا تهران ۱۵ میلیون تومان اعلام و تاکید کرد که هزینه برداشت محصول پیاز در یک هکتار در زمینه کارگر نیز دستکم ۶ میلیون تومان است.
نظارت نیست و دلالان جولان می‌دهند
محمد محمدی دیگر کشاورز جنوب استان کرمان علت جولان دلالان را نظارت نکردن بر بازار برشمرد و خواستار نظارت بیشتر مسئولان در این زمینه شد.
وی علت اختلاف فاحش قیمت ها را از مزرعه تا بازار مصرف میدان داری واسطه ها عنوان کرد و گفت: مدیران متولی باید سازوکاری را برای حذف واسطه ها ایجاد کنند تا این اختلاف قیمت برطرف شود.
این کشاورز جنوب کرمان حداقل هزینه تولید یک کیلو سیب زمینی را در سال زراعی هفت هزار تومان برشمرد و گفت: کشاورز سیب بذری را هر کیلو بین ۱۳ تا ۱۵ هزار تومان می خرد و هزینه های سم، کود، کارگر و حمل و نقل نیز به آن افزوده می شود.
وی با بیان اینکه هیچ کمبودی در زمینه تولید سیب زمینی نداریم گفت: با توجه به برداشت ادامه دار سیب زمینی در استان های خورستان و گلستان ممنوعیت صادرات این محصول ضربه بزرگی به بخش کشاورزی است.
کاشت پیاز صرف نمی کند
علی ملایی کشاورز پیازکار اهل جیرفت نیز از مسئولان خواستار چاره اندیشی برای محصول پیاز شد و گفت: با شرایط فعلی بازار فروش پیاز توجیه اقتصادی ندارد.
وی افزود: مسئولان برنامه ریزی برای صادرات محصول پیاز انجام دهند تا شاهد بهبود وضعیت بازار فروش این محصول باشیم.
ملایی به خرید حمایتی پیاز طی سال گذشته اشاره کرد و گفت: اگر مشکل بازار پیاز برطرف نشود دوباره شاهد انباشت پیازها خواهیم بود.
دوگانه صادرات و گرانی بازار ایرانیان
اگرچه کشاورزان و صادرکنندگان خواهان باز ماندن درهای صادرات محصولات کشاورزی هستند اما معتقدند اگر از جمله دلایل و توجیهات ممنوعیت صادرات، گرانی محصولات برای ایرانیان اعلام می شود باید به مولفه های واقعی توجه شود زیرا سهم این گرانی به جیب دلالان می رود و مشخص است که کشاورزان نقش چندانی در آن ندارند لذا اگر بازار خوب مدیریت شود هم می توان محصول با قیمت مناسب در اختیار ایرانیان گذاشت و هم صادر کرد.
تاجران ایرانی را در بازار جهان حذب نکنیم
جهانبخش بهزادنژاد صادر کننده نمونه کشوری محصولات کشاورزی در جنوب کرمان به بخشنامه اخیر ممنوعیت صادرات محصولات کشاورزی اشاره کرد و گفت: با ممنوع شدن صادرات، بازارهایی که طی چند سال توسط تجار ایرانی و واسطه ها ایجاد شده از بین می رود.
به گفته وی با کنار رفتن محصولات کشاورزی ایران در بازارهای خارجی، محصولات رقبا جایگزین محصولات ایرانی خواهد شد و تبعات زیادی دارد.
بهزاد نژاد همچنین درباره افزایش قیمت محصولات با اشاره به رشد هزینه های تولید گفت: افزایش منطقی قیمت محصولات حق کشاورز است اما تفاوت فاحش قیمت از مزرعه تا بازار نشان از ضعف نظارت و بی برنامگی دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.
ممنوعیت صادرات فرصت دیگر دلالان
محمد رضایی نماینده کارخانه های رب گوجه فرنگی در جنوب کرمان نیز از منظر دیگری به موضوع پرداخت؛ وی ممنوعیت صادرات را فرصتی برای دلالان برشمرد و گفت: دلالان از آشفتگی بازار به نفع خود استفاده می کنند که این موضوع هم به زیان کشاورز و هم مصرف کننده است.
وی اظهار داشت: قبل از ابلاغ بخشنامه اخیر قیمت هر کیلو گوجه فرنگی هشت هزار تومان بود ولی بعد از ابلاغ این بخشنامه قیمت گوجه تا مرز چهار هزار تومان و کمتر برای کشاورز کاهش یافت.
رضایی ادامه داد: دلالان با سوءاستفاده از جو حاکم دنبال خرید محصول گوجه با قیمت پایین تر و فروش این محصول با قیمت بالا در استان های دیگر هستند.
وی با بیان اینکه کاهش قیمت گوجه فرنگی البته به نفع کارخانه رب نیز است، گفت: اما ما هرگز راضی به زیان کشاورز نیستیم چرا که همه ما حلقه متصل به یکدیگر هستیم و می دانیم که اگر کشاورز آسیب ببیند، ما نیز صدمه خواهیم دید.
جنگ اوکراین و جنگ قیمت ها
صرفنظر از وضعیت تولید و جولان دلالان در قیمت های داخل کشور، واقعیت دیگری نیز این روزها در جهان وجود دارد که نقش تاثیرگذاری دارد و آن هم جنگ روسیه و اوکراین است که به افزایش قیمت خیلی از مواد غذایی و محصولات انجامیده است.
از طرفی قیمت های سربه فلک کشیده برخی محصولات مثل گوجه در هفته های اخیر بسیار خبرساز بود که البته با برداشت این محصول در جنوب کرمان و برخی دیگر مناطق کشور، قیمت ها تعدیل شد؛ هرچند بازی برد -باخت دلالان و کشاورزان همچنان ادامه دارد.
خبری خوش که باید منتظر آن ماند
به گفته ذبیح الله اعظمی عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی فقط ۲۷ درصد از قیمت محصولی که در بازار به فروش می‌رسد به جیب کشاورزان می‌رود و ۷۳ درصد از آن سهم دلالان و واسطه‌ها می شود.
نماینده مردم جیرفت و عنبر آباد در مجلس شورای اسلامی در ادامه تاکید کرد: وزارت جهاد کشاورزی قول داده سهم کشاورزان از قیمت محصولات را به ۷۰ درصد افزایش دهد که اگر این میزان حتی به ۵۰ درصد نیز تغییر کند دستاورد بسیار بزرگی برای کشاورزان محسوب می‌شود.
جزییات برداشت همزمان ۸ محصول در جنوب کرمان
اما رییس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان از برداشت همزمان هشت محصول در این منطقه از ابتدای سال جاری تا کنون خبر داد و این محصولات را شامل هندوانه، سیب زمینی بهاره، گوجه بهاره، پیاز بهاره، بادمجان، خربزه، طالبی و گرمک برشمرد.
سعید برخوری در گفت وگو با خبرنگار ایرنا از پیش‌بینی تولید بیش از ۳۵۲ هزار تن گوجه بهاره در هفت شهرستان جنوبی این استان خبر داد و سطح زیرکشت گوجه فرنگی را در هفت شهرستان جنوبی استان کرمان ۹ هزار و ۵۳۵ هکتار برشمرد.
منظور از هفت شهرستان جنوب استان کرمان جیرفت، عنبرآباد، رودبارجنوب، منوجان، کهنوج، قلعه گنج و فاریاب است.
رییس سازمان جهاد کشاورزی جنوب استان کرمان ادامه داد: برداشت گوجه در جنوب کرمان از نیمه نخست فروردین در شهرستان های قلعه گنج و رودبار جنوب آغاز شد و تا خرداد ماه سال جاری ادامه دارد.
وی با بیان اینکه ۹ هزار و ۲۴۰ هکتار از زمین های این منطقه به کشت سیب زمینی بهاره اختصاص یافته است، از پیش بینی تولید ۳۵۱ هزار و ۱۲۰ تن محصول سیب زمینی در هفت شهرستان جنوبی استان کرمان خبر داد.
رییس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان به تولید پیاز بهاره در این منطقه نیز اشاره و سطح زیرکشت این محصول را هشت هزار و ۵۷۴ هکتار با پیش بینی تولید ۴۷۱ هزار و ۵۷۰ تن اعلام کرد.
وی سطح زیر کشت بادمجان در فضای آزاد(غیرگلخانه ای) را در منطقه جنوب کرمان در این فصل یکهزار و ۶۰۰ هکتار با تولید چهار هزار و ۸۰۰ تن برشمرد و سطح بادمجان گلخانه ای این منطقه را ۱۵۰ هکتار با تولید ۱۸ هزار تن اعلام کرد.
این مسئول همچنین به شروع فصل برداشت هندوانه در جنوب کرمان اشاره کرد و گفت: سطح زیرکشت این محصول در این منطقه ۹ هزار و ۸۵۰ هکتار با پیش بینی تولید ۳۶۴ هزار و ۴۵۰ تن است.
برخوری با بیان اینکه یکهزار و ۴۹۰ هکتار از زمین های منطقه جنوب کرمان به کشت خربزه اختصاص یافته است، از پیش بینی تولید ۵۲ هزار و ۱۵۰ تن محصول خربزه در جنوب این استان کرمان خبر داد.
صیفی‌جات کرمان در مزرعه چند؟
وی گفت: سطح زیر کشت محصول طالبی در جنوب کرمان ۲۴۰ هکتار با پیش بینی تولید ۶ هزار و ۲۴۰ تن است.
برخوری با بیان اینکه ۱۸۰ هکتار از زمین های منطقه جنوب کرمان به کشت محصول گرمک اختصاص یافته است، از پیش بینی تولید چهار هزار و ۵۰۰ تن محصول در این منطقه خبر داد.
به گزارش ایرنا بحث بر سر میزان و نوع کشت، زمان برداشت و نیز قیمت های محصولات کشاورزی در جنوب استان کرمان در شرایطی است که این روزها موضوع افزایش بهره وری با کمترین مصرف آب نیز مورد اهتمام و دغدغه مدیران و شهروندان به شمار می رود و ضرورت دارد متولیان ضمن تلاش برای مدیریت بازار از نظر تامین و قیمت، سازوکارهایی را نیز اتخاذ کنند که از منظر بهینه سازی مصرف آب نیز شاهد حمایت های لازم از کشاورزان و نیز اثربخشی بالا باشیم.