بررسی ماجرای تخلف در واردات نهاده‌ها و شرکت آریو تجارت سهیل نشان دهنده آن است که وجود سامانه بازارگاه نقش مهمی در این امر داشته به طوری که اگر این سامانه نبود، تولیدکنندگان هرگز اقدام به خرید نهاده‌های دامی از واردکننده ای گمنام نمی‌کردند و حاضر به پرداخت وجه به این شرکت نبودند و در واقع به اعتبار سامانه بازارگاه چنین اقدامی را انجام داده‌اند.
سامانه بازارگاه نهاده‌های کشاورزی از تابستان سال ۱۳۹۸ با عرضه نهاده کنجاله سویا آغاز به کار کرد، بعد از آن جو وارد سامانه شد و اواخر خرداد ۱۳۹۹ نیز نهاده ذرت به این سامانه اضافه شد. در واقع به دنبال اجرای سیاست ارز ۴۲۰۰ تومانی و تخصیص آن به واردات نهاده‌های دامی وزارت جهاد کشاورزی اقدام به ایجاد سامانه بازارگاه کرد تا توزیع نهاده‌های دامی در کشور مدیریت شده و شفاف باشد.
هدف از ایجاد سامانه بازارگاه این بود که فعالیت شفاف و قانونمندی برای فعالین بازار نهاده‌ها، از تولیدکننده گرفته تا مصرف‌کننده، فراهم آورد و نهاده‌ها با قیمت و زمان مناسب در اختیار مصرف‌کنندگان قرار بگیرد اما شواهد حاکی از آن است که نه تنها این سامانه به اهداف خود نرسید بلکه نواقص موجود در آن مشکلات بسیار زیادی را برای تولیدکنندگان ایجاد کرد.
در دی ماه ۱۳۹۹، سید احمد مقدسی، رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی گاوداران در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به ۴ ایراد سامانه بازارگاه که تولیدکننده و واردکننده را دچار مشکل کرده است، گفته بود: متأسفانه بانک کشاورزی در رفع ایرادات این سامانه همکاری نمی‌کند. (جزئیات بیشتر را اینجا بخوانید) و همچنین کسری لشکری، بازرس اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران در همان زمان در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به مشکلات سامانه بازارگاه، از طولانی بودن روند ترخیص و توزیع نهاده‌های دامی از طریق سامانه بازارگاه ابراز نگرانی کرده (اینجا بخوانید) و در آذر ماه سال گذشته کمیسیون کشاورزی خواستار تکمیل و رفع ایرادات این سامانه شده بود. (اینجا بخوانید)
همچنین در مرداد ۱۳۹۹، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در ارتباط تصویری برنامه گفتگوی ویژه خبری گفته بود: با بررسی‌هایی که بر روی سامانه «بازارگاه» داشتیم متأسفانه مشکلاتی وجود دارد که برای رفع آن باید تلاش کرد.
محمدجواد عسکری افزوده بود: نخستین مشکل این سامانه، امکان دخالت در سامانه است که به واسطه فضای مدیریتی می‌توانند به راحتی در آن دخالت کنند. همچنین تولید کنندگان خرد امکان ثبت سفارش را ندارند و امکان نظارت برای دستگاه‌های متولی مانند کمیسیون کشاورزی، تعریف نشده است.
وی ادامه داد: در موضوع بازارگاه باید چکش کاری جدی انجام شود تا اتفاق‌های خوبی بیفتد، زیرا امنیت غذایی یکی از مباحث بین المللی و ملی است.
عسکری اضافه کرده بود: اگر در موضوع بازارگاه مدیریت شفاف و نظارت شدیدی را لحاظ کنیم، مطمئناً به موفقیت‌هایی دست پیدا خواهیم کرد و رضایت مندی ایجاد خواهد شد. (اینجا بخوانید)
در این راستا یک فعال صنفی که نمی‌خواست نامش فاش شود در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: متأسفانه سامانه بازارگاه که در ابتدای تأسیس به اسم توزیع مستقیم و فوری نهاده‌ها ایجاد شده بود، تبدیل به ابزاری برای ایجاد رانت و امضاهای طلایی در توزیع نهاده‌های دامی شد و امروز هم مسئولان وزارت جهاد همچنان اصرار بر ادامه کار این سامانه دارند.
ماجرای آریو تجارت سهیل، بار دیگر نام بازارگاه را بر سر زبان‌ها انداخت
در حالی که مسئولان وزارت جهاد کشاورزی عنوان می‌کردند که ایرادات و نواقص این سامانه در حال رفع است اما ماجرای تخلف در واردات نهاده‌های دامی و شرکت آریو تجارت سهیل بار دیگر نام این سامانه را بر سر زبان‌ها انداخته است.
ماجرا از این قرار است که شرکت آریو تجارت سهیل اقدام به فروش نهاده‌هایی که وجود نداشته، در سامانه بازارگاه کرده و ریال تولیدکنندگان را نیز جمع آوری کرده است. ماجرایی که ورود دستگاه‌های نظارتی و قوه قضائیه را به دنبال داشت. در این راستا حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای گفت: آنطور که سازمان بازرسی گزارش داده، تعداد قابل توجهی از افراد با استناد به اعلام ورود نهاده‌های دامی به بندر و ثبت آن در سامانه بازارگاه، اقدام به واریز وجه برای خرید کالا و ترخیص و دریافت آن ظرف یک تا چند هفته بعد کردند در حالی که اساساً نهاده‌ای وارد کشور نشده بود و در نهایت هم هیچ‌گونه کالایی به دست مردم نرسید، یکی از تخلفات آشکار در جریان واردات این محموله بدین شکل بوده که قبل از وارد شدن کالای مورد نظر، ورود آن به بندر ثبت یا اصطلاحاً «کوتاژ» شد و متعاقب این موضوع، کوتاژ در سامانه بازارگاه به ثبت رسید و در معرض دید مشتریان قرار گرفت و مردم نیز با مشاهده کوتاژ در سامانه، اقدام به خرید کالا کردند.
فروش نهاده‌هایی که وجود نداشت در بازارگاه!
همچنین در این خصوص رئیس سازمان بازرسی اظهار داشت: ساخت شماره کوتاژ صوری در حالی که هنوز محموله نهاده‌های دامی وارد بندر نشده بود و سپس ثبت شماره کوتاژ در سامانه بازارگاه، سبب شد که ۸۰۰ هزار تن نهاده دامی در سامانه به مردم، کشاورزان و اتحادیه‌ها ارائه شود و مردم نیز بدون آنکه نهاده‌ها وارد کشور شده باشد، با مشاهده ثبت کوتاژ در سامانه بازارگاه، ۵۰۰ هزار تن از این نهاده‌ها را با مبلغ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان خریداری و این مبلغ را به حساب شرکت خصوصی مورد اشاره واریز کردند، در حالی که تا کنون حدود ۴۰ روز از موعد وارد کردن محموله نهاده‌های دامی به کشور از سوی این شرکت گذشته اما هنوز این نهاده‌ها تأمین نشده‌اند.
سامانه بازارگاه یک سامانه داخلی وزارت جهاد است و هیچ تبادل دیتایی با گمرک ندارد
به دنبال گسترش ابعاد این ماجرا و جنجال‌هایی که به دنبال آن ایجاد شد، گمرک نیز اعلام کرد که بازارگاه یک سامانه داخلی وزارت جهاد است و تبادل دیتایی با گمرک ندارد. در همین راستا سید روح الله لطیفی، سخنگوی گمرک گفت: سامانه بازارگاه یک سامانه داخلی وزارت جهاد است و هیچ ارتباط سیستمی و تبادل دیتایی با گمرک ندارد، بنابراین فرایندهای این سامانه داخلی یا اقدامات کاربران آن در حوزه فعالیت و پاسخگویی وزارت جهاد است.
وی با رد ارتباط کوتاژ و اطلاعات شرکت مذکور در سامانه بازارگاه به گمرک افزود: همانطور که رئیس محترم سازمان بازرسی کل کشور در گزارش خود به رئیس محترم قوه قضائیه اعلام کرده شرکتی با اعلام «کوتاژ جعلی» در سامانه بازارگاه مبادرت به فروش نهاده‌های دامی کرده است.
سخنگوی گمرک در ادامه تاکید کرد: از آنجا که اطلاعات سامانه بازارگاه و یا بارگذاری اطلاعات کاربران در آن سامانه به صورت سیستمی یا حتی غیر سیستمی از گمرک استعلام نمی‌شود، مسئولیت هر گونه اقدام در این سامانه متوجه و برعهده وزارت خانه متبوع آن خواهد بود.
لطیفی گفت: گمرک بارها در مکاتباتی با وزارت جهاد خواستار ارتباط سامانه‌ای با بازارگاه مانند تبادل اطلاعات سامانه‌ای با سازمان دامپزشکی و سازمان حفظ نباتات برای ترخیص شده، که متأسفانه تا این لحظه هیچ ارتباط سیستمی و سامانه‌ای با سامانه بازارگاه وجود ندارد و امکان راستی آزمایی برای چنین ادعاهایی برای وارد کنندگان در بازارگاه فراهم نشده است.
اگر بازارگاه نبود، هیچ تولیدکننده‌ای از شرکتی گمنام نهاده خریداری نمی‌کرد
در این راستا یک فعال صنفی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه بستر فساد گستر بازارگاه در جریان کوتاژ های صوری شرکت آریوتجارت سهیل نمایان شد، گفت: اگر این سامانه وجود نداشت، کدام تولیدکننده‌ای این ریسک را می‌کرد که از شرکتی گمنام و بدون سابقه، نهاده خریداری کند و آیا اگر بازارگاه وجود نداشت آیا تولیدکنندگان ١١٠٠ میلیارد تومان از واردکننده ای گمنام نهاده خریداری می‌کردند؟
وی با تاکید بر اینکه جواب این سوال منفی است، اضافه کرد: اتفاقی که در حال حاضر افتاده تبعات زیادی برای صنعت دام و طیور کشور و تأمین امنیت غذایی دارد ضمن اینکه چه ضمانتی مبنی بر عدم تکرار این ماجرا وجود دارد؟
این فعال صنفی با اشاره به اینکه با توجه به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و اصلاح نظام یارانه‌ای کشور، افزود: با توجه به شرایط فعلی، نیازی به ادامه کار سامانه بازارگاه با این حجم نواقص و مشکلات نباشد.
با توجه به موارد فوق، به نظر می‌رسد مسئولان وزارت جهاد کشاورزی باید پاسخگوی اقدامات خود در این زمینه و چگونگی و چرایی فروش نهاده‌های کذایی در سامانه بازارگاه باشند و برای افکار عمومی و تولیدکنندگان کشور توضیح بدهند که چگونه چنین اتفاقی رقم خورده است؟ به طور قطع، این اتفاق منجر به گسترش بی اعتمادی بیش از پیش در میان فعالان صنعت به سامانه بازارگاه خواهد بود و سکوت یا تکذیب مسئولان وزارت جهاد کشاورزی نیز نه تنها کمکی به حل مساله نمی‌کند بلکه شرایط را بغرنج‌تر خواهد کرد.