صادرکنندگان در رقابت نابرابر با قاچاقچیان زعفران

 طبق آمار تا مرداد سال ۱۴۰۱ صادرات زعفران به صورت متوسط کمتر از ۱۰ تن در هر ماه و درمجموع حدود ۴۸ تن در طول این ۵ ماه بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، افت قابل توجهی را نشان می‌دهد. چرا که صادرات زعفران در ۵ ماه اول سال ۱۴۰۰ حدود ۹۰ تن بوده است و این نشان می‌دهد صادرات زعفران امسال به حدود نصف کاهش یافته است. این افت صادرات در حالی است که طی روزهای اخیر برداشت این محصول آغاز شده است و کشاورزان به‌شدت نگران تاثیر افت صادرات بر بازار این محصول و افت قیمت آن در شرایط افزایش چند برابری هزینه‌های تولید هستند.

 

به گزارش «دنیای اقتصاد» در واپسین روزهای تابستان امسال، دولت قیمت حمایتی زعفران در سال ۱۴۰۱ را به مبلغ ۴۱ میلیون و ۲۵۰ هزار تومان برای زعفران نگین مرغوب تعیین کرد. با این حال شواهد موجود حاکی از آن است که قیمت این محصول بسیار کمتر از این رقم در بازار است. اما درباره کاهش قیمت زعفران در بازار داخلی دلایلی مطرح است که یکی از آنها مربوط به کاهش صادرات این کالا است.

 

در همین راستا رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران کشور ضمن تایید این موضوع که علت کاهش قیمت زعفران از ۴۷ به ۳۷ میلیون تومان، کاهش صادرات است، گفت: در حال حاضر قیمت یک کیلوگرم زعفران برحسب کیفیت در بازار بین ۲۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۳۸ میلیون تومان است؛ در حالی که وزارت جهاد کشاورزی قیمت خرید هر کیلوگرم زعفران سوپرنگین برای سال ۱۴۰۱ را ۴۱میلیون و ۲۵۰ هزار تومان تعیین کرده است. غلامرضا میری ادامه داد: سال گذشته قیمت خرید دولتی زعفران ۲۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بود، اما این محصول در بازار با نرخ‌‌های کیلویی ۴۷ میلیون تومان خرید و فروش می‌شد. اما امسال با توجه به قیمت ۳۸میلیون تومانی، کاهش قیمت حدود ۹میلیون تومانی زعفران تجربه شده است. البته با کاهش صادرات، قیمت این محصول در بورس کالا به ‌‌تدریج به ۳۴ میلیون تومان و در بازار به ۳۶میلیون تومان رسید. وی همچنین از کاهش ۵۰ درصدی صادرات زعفران ایران از فروردین تا پایان مرداد سال جاری نسبت به سال‌های گذشته خبر داد و افزود: حجم صادرات زعفران در سال ۱۳۹۹ به صورت رسمی و چمدانی، حدود ۴۰۰ تن بود که در سال ۱۴۰۰ این میزان به ۲۸۶ تن رسید. از این رو روند کاهش صادرات در کاهش قیمت داخلی این محصول تاثیر بسزایی داشته است.

 

براساس این گزارش، درباره دلیل کاهش صادرات زعفران نیز عوامل متعددی مطرح است. از جمله این عوامل می‌توان به قاچاق، هزینه‌های سربار هفت تا هشت میلیون تومانی روی هر کیلوگرم زعفران صادراتی، تعرفه نیم درصدی آب مجازی، عوارض ۳۷ تا ۳۸ درصدی صادرات به برخی کشورها و عدم حمایت از صادرکنندگان این محصول اشاره کرد. رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران کشور با تایید وجود این مسائل در بازار صادرات زعفران ایران تصریح کرد: هم‌اکنون صادرکنندگان باید ارزی را که به کشور وارد می‌کنند، با نرخ نیمایی عرضه کنند که مابه‌‌التفاوت پنج هزار تومانی با ارز آزاد دارد، اما هزینه سایر ملزومات صادرات را با ارز آزاد تهیه می‌کنند. از سوی دیگر اکنون صادرکنندگان برای صادرات زعفران به چین و هندوستان بین ۳۷ تا ۳۸ درصد عوارض می‌‌‌پردازند، در حالی که عوارض صادرات زعفران از افغانستان به این کشورها صفر است. نایب‌رئیس شورای ملی زعفران همچنین با انتقاد از تاثیر منفی تحریم‌ها بر صادرات زعفران به کشورهای دیگر گفت: با وجود اینکه دو کشور عربستان سعودی و آمریکا پرمصرف‌‌ترین کشورها در زمینه زعفران در جهان هستند، اما ما به دلیل تحریم‌ها امکان صادرات به این کشورها را نداریم.

 

وی در ادامه با یادآوری اینکه قاچاق جلوی صادرات زعفران را می‌گیرد، بیان کرد: در حال‌‌ حاضر زعفران ایران به‌شدت در حال قاچاق است. زعفران از کشور خارج می‌شود و به‌‌ صورت غیرقانونی به کشورهای دیگر می‌‌رسد. با توجه به اینکه کشورهای هند و چین دو بازار پرمصرف زعفران هستند و حداقل بین ۸۰ تا ۱۰۰ تن زعفران مصرف می‌کنند. این دو کشور دارای تعرفه صادرات هستند و افراد سعی دارند از طریق قاچاق این محصول را وارد کشور مقصد کنند. افغانستان این تعرفه را پرداخت نمی‌کند و تجار افغانی از ایران خریداری و به کشورهای دیگر صادر می‌کنند.

 

میری اضافه کرد: متاسفانه بستری برای قاچاقچیان فراهم شده است تا این محصول را به صورت قاچاق صادر کنند. محصولاتی مانند پسته، برنج، آهن و... قاچاق نمی‌شوند، اما زعفران به راحتی قابل قاچاق است و به راحتی می‌توان از کشور خارج کرد. برای اینکه بتوانیم زعفران را با برند ایرانی صادر کنیم، حتما باید دست قاچاقچیان کوتاه شود. وی خاطرنشان کرد: ضمن اینکه قاچاقچیان زعفران را در بازارهای هدف صادراتی حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد کمتر از قیمت‌‌ صادرکنندگان می‌‌‌فروشند و به این ترتیب صادرکننده توان رقابت با قاچاقچیان را ندارد. در چنین شرایطی طبیعی است که میزان صادرات زعفران از مبادی قانونی کاهش پیدا کرده است.

 

میری با اعلام اینکه هم‌‌اکنون صادرات زعفران به ۶۷ کشور جهان انجام می‌شود، تصریح کرد: از مسوولان دولتی خواهشمندیم مشکلات مربوط به قوانین صادرات را حل و فصل کنند؛ زیرا هنگامی که صادرات زعفران صورت نگیرد و عرضه بیش از تقاضا باشد، کشاورز متضرر خواهد شد. وی تاکید کرد: همچنین در صورت کاهش قیمت زعفران در بازار داخلی یا بازارهای خارجی، صادرکنندگان نیز دچار ضرر خواهند شد، چون خریداران خارجی به قیمت زعفران اعتراض می‌کنند و صادرکنندگان نیز مجبور به مدارا کردن هستند.

 

در این بین، عضو شورای ملی زعفران نیز درباره موانع اصلی کاهش چشمگیر صادرات زعفران ایران تصریح کرد: آمار‌‌های مختلف خبر از کاهش قابل توجه صادرات زعفران در سال جاری می‌دهند که بدون ‌‌شک، تولید و بازار این محصول را با چالش بزرگی مواجه خواهد کرد. علی حسینی ادامه داد: ایران با تولید بیش از ۹۰ درصد زعفران جهان، رتبه نخست تولید این محصول را دارد که حجم زیادی از آن را به کشورهای دیگر صادر می‌کند. هر ساله برداشت زعفران از روز‌‌های ابتدای مهر آغاز می‌شود و در آبان به اوج می‌‌رسد. اخبار نصف شدن صادرات زعفران موجب شده است تا امسال فصل برداشت زعفران با نگرانی شدید در بخش تولید و بازار آغاز شود. وی ادامه داد: همراه با افت صادرات، پشت سر گذاشتن ایام پرمصرف زعفران در بازار داخلی نیز بر این نگرانی افزوده است. چراکه هر ساله بیشترین مصرف زعفران در بازار داخلی در ایام ماه محرم و صفر است و پس از آن بازار داخلی در یک روند نزولی تقاضا قرار می‌گیرد.

 

حسینی همچنین با بیان اینکه بسیاری از کشاورزان از افت شدید قیمت زعفران در سال جاری در هراسند، افزود: هراس از افت قیمت در شرایطی است که هزینه‌های تولید این محصول برای کشاورزان در سال جاری افزایش زیادی داشته است. حسینی در پاسخ به این پرسش که چه عواملی شرایط کنونی بازار صادراتی زعفران ایران و کاهش آن به نصف را رقم ‌‌زده است، گفت: افزایش دو برابری قیمت زعفران ایران در بازار جهانی موجب از دست رفتن بخش مهمی از مشتریان خارجی ما شده است. این افزایش قیمت در بازار جهانی ناشی از جهش نرخ تورم در کشور است.

 

نایب‌رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان زعفران خراسان جنوبی افزود: به دنبال گران شدن زعفران، مشتریان خارجی به دنبال جایگزینی زعفران ایران با محصول کشور‌‌های دیگری مانند افغانستان هستند. از جمله بازار‌‌های بزرگی که زعفران ایران را به دلیل افزایش قیمت از دست داده، بازار هنگ کنگ و کشور‌‌های اتحادیه است. عضو شورای ملی زعفران با بیان اینکه قوانین و مقررات و تصمیم‌گیری‌‌های غیرکارشناسی در عرصه‌های اقتصاد کشور بر ایجاد شرایط کنونی بازار زعفران ایران اثرگذار بوده است، یادآور شد: اگر همه مشکلات حل شود، دست کم ۶ ماه تا یک سال زمان نیاز است تا ایران بتواند جایگاه قبلی خود در بازار جهانی زعفران را بازیابد.

 

آنچه مسلم است؛ زعفران محصولی است که با هدف صادرات در کشور تولید می‌شود. به گفته فعالان این حوزه، حدود ۸۰ درصد از زعفران تولید شده در کشور صادر و ۲۰ درصد آن در داخل مصرف می‌شود. از این‌‌رو این کالای صادراتی نیازمند تدوین چشم‌‌انداز صادراتی شفاف و واقعی است تا بتوانیم ارزش واقعی این محصول را در بازارهای جهانی معرفی کنیم. بدیهی است که موانع تولید و صادرات زعفران در کشور باید رفع شود. در این میان یکی از خواسته‌‌‌های مهم فعالان عرصه زعفران از دولت این است که نگاه واقعی به مسائل داشته باشد. چرا که صادرکنندگان در شرایط تحریم با پذیرش خطرات و ریسک‌های بسیار اقدام به صادرات می‌کنند و از سوی دیگر برای دریافت ارز حاصل از صادرات، با چالش‌‌‌های جدی مواجه هستند. به باور آنها اگرچه دولت به این موضوع و مشکلات پیش روی صادرکنندگان واقف است، اما عزم جدی برای رفع این موانع وجود ندارد. چراکه فعالان این حوزه در تصمیمات کلان دخالت داده نمی‌شوند و به نظرات آنها توجه نمی‌شود.