با این حال یکی از اتفاقاتی که در بیش از یک دهه گذشته با سرعتی قابل توجه رخ داده تغییر الگوی مصرف بخشی از جامعه از چای به سمت نوشیدنی جایگزین آن یعنی قهوه است.
این محصول که در گذشته در اختیار طبقه خاصی از جامعه بود و عموم از آن استفاده نمی‌کرد، امروز توانسته جایگاه خود را در بین گروه‌ها و دهک‌های مختلف جامعه باز کند تاجایی‌که این امر باعث شد فرآوری این محصول در ایران به یکی از انگیزه‌های کارآفرینی تبدیل شود. توسعه شرکت‌های فرآوری و بسته‌بندی، توسعه کافه‌های سرو قهوه و افزایش قابل‌توجه مصرف این محصول که علاوه بر خواص درمانی و جسمی روحی به نوعی نشانی از نوع خاصی از سبک زندگی است باعث شد تا امید به آینده این صنعت در ایران تقویت شود و در این مسیر برخی اتفاقات به افزایش سرعت این رشد جایگاه منتهی شده است. به عنوان مثال اینکه دولت تخصیص ارز ترجیحی یا نیمایی را به واردات قهوه ممنوع کرده به عاملی تبدیل شد تا تولیدکنندگان ایرانی ظرفیت لازم را برای افزایش کیفی و رقابتی محصولات خود کسب کنند.
ایران در حوزه قهوه رشد کرد
در این ارتباط منصور زندی، رکورددار برترین دارنده حس چشایی قهوه در جهان و یکی از کسانی که در رقابت‌های جهانی تست قهوه توانسته بود رتبه‌های برتری را به دست آورد در گفت‌وگو با ایران فود اکو ایران با بیان اینکه تغییر نسل، تاثیر زیادی روی ذائقه مردم و جامعه گذاشته و باعث شده که مصرف یک نوشیدنی گرم از چای به سمت قهوه تغییر کند، می‌گوید: خاصیت انرژی‌دهی و لایف استایل این محصول باعث شده قهوه جایگاه پیچیده‌تری در مقایسه با چای داشته باشد و این در حالی است که می‌توان با افزودنی‌های مختلف مانند شیر یا طعم‌دهنده‌های دیگر، نوشیدنی‌های متنوعی از قهوه ایجاد کرد که از طریق چای نمی‌توان چنین تنوعی را به وجود آورد و این موضوع به تدریج اقبال عمومی جامعه را به قهوه افزایش داده است.
وی با بیان اینکه مصرف قهوه از سال 2013 تاکنون رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده است، معتقد است اگر چالش‌هایی مانند حذف ارز نیمایی، تورم شدید در قیمت این محصول، تحریم‌های مختلف و... نبود اکنون قهوه ایران بازارهای منطقه را درنوردیده بود؛ هرچند امروز در کشورهای دیگر در منطقه، از منظر دانش قهوه نگاهی ممتاز به موضوع قهوه ایرانی وجود دارد، اما در واقع دغدغه‌هایی در حوزه تولید و فرآوری این محصول وجود دارد، به‌طوری که به عنوان مثال در حوزه تکنولوژی تولید، امروزه رشد شدید هزینه‌های مرتبط با تامین این تکنولوژی‌ها به مانعی جدی در برابر توسعه بسیار قوی قهوه ایران در خاورمیانه تبدیل شده است.
وی با اشاره به اینکه امروز تقاضا برای قهوه بسیار بالاست، می‌گوید: با این حال ایران نتوانسته این نیاز را تامین کند. البته باید به این نکته نیز اشاره کنیم که از نظر اقلیمی و جغرافیایی، قهوه محصولی است که در مناطق استوایی تولید می‌شود و هرچند در برخی محیط‌های محدود می‌توان این محصول را تولید کرد، اما به هر حال تولید میوه قهوه ممکن نیست و تنها در فرآوری می‌توان نتایج مناسبی کسب کرد؛ همان‌طور که بسیاری دیگر از کشورها نیز در حوزه تولید جایگاهی ندارند، ولی در حوزه فرآوری توانسته‌اند موفق عمل کنند. به عنوان مثال امروز ایتالیا در حوزه فرآوری قهوه یکی از کشورهای بسیار موفق است، در حالی که این کشور اصلا تولیدکننده این محصول نیست.
عوامل موفقیت تولیدکنندگان قهوه
زندی با بیان اینکه عوامل مختلفی روی موفقیت تولیدکنندگان ایرانی در حوزه این محصول اثرگذار بوده است، گفت: زمانی که برندهای خارجی قهوه در ایران حضور داشتند، اعتمادی به برندهای ایرانی نبود، اما امروز شرایط به گونه‌ای تغییر یافته که قدرت رقابتی شرکت‌های ایرانی در برابر تولیدات خارجی به شدت افزایش یافته و شاید بتوان به جرات گفت قهوه تولیدی ایرانی امروز سه برابر قهوه تولیدی شرکت‌های خارجی کیفیت دارد. چرا که محصول ایرانی تازه رُست است، اما قهوه خارجی تا به کشور ما برسد با تغییر طعم و مزه روبه‌رو می‌شود و به عبارتی کهنه رُست است.
این فعال صنعت قهوه در ادامه با بیان اینکه در حوزه تولید ماشین‌آلات نیز کشور ما توانسته اقداماتی انجام دهد، افزود: البته ماشین‌آلات ایرانی نمی‌توانند با نمونه‌های خارجی خود رقابت کنند، زیرا با توجه به چالش‌هایی که در خلال سال‌های گذشته در حوزه تحریم‌ها وجود داشت، تامین تکنولوژی روز دنیا و به‌روزرسانی تکنولوژی‌های تولیدی با مشکلاتی روبه‌رو بوده است و بنابراین رسیدن به این سطح تکنولوژی کمی مشکل است، اما دور از دسترس نیست. به گفته او حذف ارز از محصول قهوه نیز عامل دیگری بود که باعث شد واردات مواد اولیه به کشور با مشکل روبه‌رو شود، تاجایی‌که در برخی موارد که نوسانات قیمت ارز در کشور شدیدتر می‌شود، خرید قهوه از بازارهای جهانی با احتیاط بیشتری روبه‌رو است.
وی در پاسخ به سوالی در ارتباط با کیفیت محصول قهوه به موضوع دانه سبز باکیفیت اشاره کرد که یکی از مهم‌ترین موضوعات در مورد کیفیت قهوه محسوب می‌شود. به گفته وی امروز تولیدکنندگان ایرانی با واردات دانه سبز باکیفیت و دانش غنی که در حوزه فرآوری در اختیار دارند و به دلیل علاقه‌ای که به کسب‌وکار خود دارند، از منظر کیفیت جایگاه بسیار مناسبی در اختیار گرفته‌اند، در حالی که از نظر حجم تولید و فرآوری جایگاه ما چندان رقابتی نیست.
رکورد گینس برای یک ایرانی
وی در ارتباط با مسابقات جهانی که هر سال در کشورهای مختلف در زمینه قهوه برگزار می‌شود، گفت: در سال 2017 موفق شدم در دوره مقدماتی جایگاه هفتم جهانی را از آن خود کنم و در نیمه نهایی از بین 62 کشور جهان جایگاه نهم را کسب کردم؛ با اینکه این دوره مسابقات اولین حضور من در مسابقات جهانی بود و تجربه کافی در اختیار نداشتم. وی افزود: متاسفانه انجمن‌های جهانی مربوط به قهوه، ایران را مشمول تحریم‌ها کردند و بنابراین حضور شرکت‌کنندگان ایرانی نیز تحت‌الشعاع این موضوع قرار گرفت. با این حال تصمیم گرفتم رکورد قوی‌ترین حس چشایی قهوه را در گینس به ثبت برسانم که خوشبختانه موفق شدم.
قهوه خوب؛ قهوه بد
زندی در پاسخ به سوالی در ارتباط با بهترین برندهای قهوه گفت: من همیشه توصیه می‌کنم قهوه خوب قهوه‌ای است که ما آن را دوست داریم، اما در مورد اینکه چه قهوه‌ای مناسب مصرف نیست باید گفت هیچ گاه قهوه دارک رُست ننوشید. این نوع قهوه که با درجه بالایی رُست شده، می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. به عنوان مثال تاریخ مصرف آن منقضی شده و برای آنکه طعم بد قهوه مشخص نشود، با درجه بالا رُست شده است یا مشکل خاصی برای قهوه وجود داشته که عامدانه سیاه شده، بنابراین این نوع قهوه برای سلامتی مضر است. اکنون معروف‌ترین قهوه‌های جهان عربیکا و روبوستاست، اما تیپیکا، گیشا و تیپ‌های مختلف از قهوه‌های باکیفیت در جهان وجود دارد و البته سلایق مختلفی را نیز برای خرید قهوه شاهد هستیم. اکنون قهوه بدون کافئین نیز وجود دارد که خانم‌های باردار یا افراد مسنی که نباید کافئین مصرف کنند، از آن استفاده می‌کنند.