ایران تا سال های ابتدایی دهه ۹۰ رتبه نخست تولید پسته در جهان را به خود اختصاص داده بود. دقیقا در همان سالها بود که هشدارها در خصوص بی آبی در مزارع استان کرمان به عنوان مکانی که ۷۰ درصد پسته جهان در آن تولید می شد ،داده شد. مسئولان کشاورزی و فعالان پسته هشدار می دادند که در صورتی که روند نا مطلوب حمایتی از پسته داران ادامه یابد بازار جهانی پسته به زودی از دست ایران خارج می شود اما در عمل هیچ اقدامی برای تامین آب باغ های پسته انجام نشد، نتیجه این بی برنامگی و بی توجهی را در حال حاضر می توان مشاهده کرد.
باغ های پسته استان کرمان با مشکل جدی تامین آب مواجه هستند، سختی آب در بخشی از مناطق شمالی کرمان به خصوص رفسنجان و انار به حدی رسیده که آب چاه ها تلخ شده است و در مقابل کرمان در یک خشکسالی بی سابقه فرو رفت که همچنان نیز ادامه دارد.
تغییرات اقلیمی گسترده و عدم تحقیقات عملی و تاثیر گذار برای رهایی باغهای پسته پیر و فرسوده استان کرمان از خمودگی و عدم معرفی واریانتهای مقاوم در مقابل خشکسالی و تغییرات اقلیمی حالا باعث شده ایران سالانه ۲۰۰ هزار تن پسته تولید کند که البته از همین مقدار نیز ۷۰ درصد در استان کرمان تولید می شود و در مقابل در آمریکا سالانه سه برابر تولید پسته انجام شود.
مدیریت بازار از دست کشاورزان ایرانی خارج شد
حالا بازار پسته جهان در دستان کشاورزان آمریکایی است و در مقابل کشاورزان ایرانی حتی در خصوص تعیین قیمت پسته و تصاحب بازارهای جهانی با مشکلات جدی مواجه شده اند.
در این میان چین به مشتری اصلی پسته ایران تبدیل شده است و البته پس از خرید پسته مقداری از آن در عید چینی ها استفاده می شود و اغلب محصول نیز فرآوری و به نام چین به بازارهای جهانی تزریق می شود.
حالا محصول پسته استان کرمان برداشت شده و کشاورزان که محصول را در انبارهای خود نگهداری می کنند به فکر صادرات محصول پسته هستند.
پسته به صورت تدریجی صادر شود
سختگیری های استاندارد و گمرک برای صادرات پسته از یک سو و مشکلات ارزی از سوی دیگر در کنار تحریم ها مشکلات پیش روی صادر کنندگان ایرانی است، اما به کشاورزان توصیه می شود از عرضه ناگهانی محصول در بازارهای جهانی خودداری کنند زیرا منجر به کاهش قیمت خواهد شد.
از سوی دیگر کشاورزان رفسنجانی که دو سال پیاپی بیش از ۹۰ درصد به محصولشان خسارت وارد شده است در سال جاری که سالی پر بازده و مطلوب بوده است، می خواهند هر چه زودتر کمبود نقدینگی خود را جبران کنند.
محمود بقایی یکی از تولید کنندگان و صادر کنندگان پسته به خبرنگار بازار گفت: عملا کشاورزان طی دو سال متوالی به دلیل سرمازدگی و سیل محصولی برای عرضه به بازار نداشتند. میزان اندکی محصول تولید و طی این مدت سعی شد با پسته موجود در انبارها بازار داخلی و خارجی را مدیریت کنیم اما امسال میزان باردهی باغها مطلوب بوده است.
وی عنوان کرد: در سال جاری هم مشکلاتی مانند خشکسالی و سهمیه بندی برق وجود داشت اما به هر روی میزان برداشت محصول طی سه سال اخیر رکورد زد و حالا بسیاری از کشاورزان در تلاش برای فروش محصول هستند.
توان رقابتی کاهش یافته است
بقایی ادامه داد: در بازار جهانی عملا ایران توان رقابت خود را به شدت از دست رفته می بیند، چون دیگر ما تولید کننده اول نیستیم سطح تولید ما افزایش نیافت و در مقابل به دلیل خشکسالی و عدم چاره جویی برای حل مشکل آب توسط مسئولان میزان تولید از ۳۰۰ هزار تن به ۲۰۰ هزار تن در سال جاری رسیده است.
وی گفت: یا باید مشکل آب دشت های کرمان حل می شد و یا اینکه پسته در دشت های دیگر استان های کشور توسعه قابل توجه می یافت اما در هر دو بخش بسیار منفعل عمل شده است.
وی افزود: خشکسالی در کرمان باعث شده باغها توسعه نیابد و عملا میزان باردهی هم کاهش یابد از سوی دیگر ما طرح های تحقیقاتی مطلوبی را نیز اجرا نکردیم و همه چیز در حد شعار باقیمانده است و گونه های تولیدی ما با توجه به خشکسالی و تغییرات اقلیمی اصلاح نشده است.
وی گفت: حالا در تلاش هستیم حداقل جایگاه دوم در زمینه تولید پسته را حفظ کنیم، در واقع ما بازارهایی مانند اروپا و حتی خاورمیانه و کشورهای عربی را از دست داده ایم و حتی پسته آمریکا در عراق و امارات بازاریابی و به فروش می رود و چون از بسته بندی مطلوب و بازاریابی خوبی بهره می برند توانسته اند بازار را تصاحب کنند. حتی در برخی از مقاطع برای از میدان خارج کردن رقیب به صورت مصنوعی قیمت پسته خودشان را کاهش می دهند تا توان رقابتی ما را کاهش دهند و بازارها را در دست بگیرند.
وی با اشاره به افزایش قیمت نهاده های تولید گفت: هزینه تولید پسته در ایران افزایش یافته است و آب هم کم شده است اما در مقابل رقیب ما در بهترین شرایط به تولید مشغول شده است.
این تولید کننده پسته بیان کرد: ما از مسئولان می خواهیم پسته ایران به عنوان یک کالای لوکس صادرات محور که سالانه بیش از یک میلیارد دلار ارزآوری دارد را نجات دهند و نجات این محصول نیز در سایه حل مشکل آب و یا توسعه کشت در سایر استانهای کشور مهیا می شود.
وی گفت: روندها برای اصلاح بسیار کند است برای مدت ها گفتیم مشکلات استاندارد و گمرک را برای صادرات کاهش دهید تا امکان صادرات افزایش یابد اما به تازگی گفته شود بررسی هایی در این زمینه را آغاز کرده اند.
رئیس سابق اتاق ایران و تولید کننده پسته در استان کرمان نیز در خصوص وضعیت پسته اظهار کرد: از کشاورزان می خواهیم محصول سال جاری را به تدریج وارد بازار کنند تا سهم خود را در بازار حفظ کنیم.
محسن جلال پور گفت: با توجه به حجم ۶۰۰ هزار تنی تولید پسته در آمریکا و ۲۰۰ هزار تنی تولید در ایران ما توان قیمت گذاری را از دست داده ایم اما نباید با افزایش عرضه زمینه کاهش قیمت مهیا شود.
وی گفت: هم اکنون در زمینه تولید و صادرات پسته ایران رتبه نخست خود را از دست داده و آمریکایی ها در این خصوص پیش تاز شده اند به همین دلیل ما در زمینه قیمت بازار پسته در جهان تاثیر گذاری خود را از دست داده ایم.
وی بیان کرد: هم اکنون ۱۵ درصد میزان جهانی تولید پسته در ایران انجام می شود و آمریکا ۶۵ درصد و سایر کشورها مابقی میزان تولید را انجام می دهند.
جلال پور بیان کرد: ترکیه، اسپانیا، یونان، استرالیا و کشورهای دیگر کشورهای تولید کننده پسته هستند.
هزینه تولید افزایش و قیمت جهانی کاهش یافته است
وی همچنین به افزایش هزینه های کشت پسته اشاره کرد و افزود: حمایت از کشاورز برای تولید و عرضه در بازار و حفظ شرایط کنونی در بازارهای خارجی ضروری است. در حال حاضر تولید کننده آمریکایی در حال کاهش قیمت است و افزایش هزینه تولید و کاهش قیمت در بازار جهانی برای ما مشکل ساز شده است به همین دلیل باید به تدریج محصول را وارد بازار کنیم که بازارهای کنونی را از دست ندهیم.
وی گفت: سال ها هشدار داده شد که پسته ایران دچار مشکلاتی مانند خُرده مالکی، خشکسالی، غیر علمی و غیر صنعتی بودن این محصول، تولید سنتی، تحریم ها و مشکلات ناشی از سیاست های غلط شده است اما کمتر توجه شد و در شرایط کنونی قرار گرفته ایم.
وی ادامه داد: در صورت عدم حمایت از کشاورزان و عدم رفع مشکلات در آینده با مشکلات بیشتری مواجه خواهیم شد.
باید دید مسئولان برای حراست و نگهداری از ارزآورترین محصول کشاورزی ایران چه راهکاری در نظر گرفته اند و آیا وضعیت محصول پسته ایران روند نزولی خود را در بازار جهانی ادامه خواهد داد یا اینکه راهکاری برای رفع مشکلات اتخاذ می شود.