در این بین اعتراض خانواده‌های ایرانی صدای نمایندگان مجلس را هم درآورده و برخی وزرای کابینه نیز نسبت به مشکل مذکور در حال نامه‌نگاری هستند، اما به نظر می‌رسد هنوز گلوگاه اصلی این بحران رفع نشده است. تولیدکنندگان معتقدند مقصر این ماجرا وزارت بهداشت است که با عدم ارسال به موقع لیست ارزی تولیدکنندگان این صنعت به بانک مرکزی باعث بدهی ارزی بالای فعالان حوزه شیرخشک نوزاد به تامین‌کنندگان مواد اولیه شده است. به گفته آنها تولیدکنندگان با استفاده از اعتباری که نزد تامین‌کنندگان دارند و سود صادراتی خود توانسته‌اند تا اینجای کار به تولید ادامه دهند اما اکنون ادامه این مسیر ممکن نیست و بدهی ۵۱ میلیون یورویی تولیدکنندگان به تامین‌کنندگان مواد اولیه مانع از ادامه تولید با تمام ظرفیت شده است.
در این بین تولیدکنندگان با انتقاد از تخصیص ارز دولتی به شیرخشک می‌گویند دولت با آنکه صنعت دارو را آزاد کرده و امروز این صنعت تابع ارز نیمایی است معتقدند باید این سیاست در مورد شیرخشک نیز اعمال شود و دولت یارانه حمایتی به خانوار بدهد و در عوض با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، اجازه بدهد قیمت به ارقام منطقی برسد. چراکه این موضوع باعث اختلاف شدید قیمت این محصول با قیمت کشورهای همسایه شده و باعث می‌شود شیرخشک به خارج از کشور قاچاق شود.
نگرانی دیگری که وجود دارد و برخی به آن اشاره می‌کنند آن است که برخی در دولت به دنبال تقویت واردات شیرخشک هستند و در این رابطه می‌توان به تصمیم دولت در زمینه واردات ۳۰ میلیون قوطی شیرخشک نوزاد اشاره کرد که اخیرا تصویب و پارت اول آن وارد شد، درحالی‌که به عقیده همه دلسوزان صنعت، دولت بهتر بود به جای تخصیص ارز به واردات شیرخشک با چند برابر قیمت به تولیدکنندگان داخلی توجه میکرد و با شناسایی مشکلات آنها که همگی به دلیل برنامهریزی نادرست در دولت است، نسبت به رفع این مشکلات اقدام میکرد.
مقصر اصلی کمبود شیرخشک
در این میان در حالی‌که رئیس سازمان غذا و دارو ۲۴ مهر ماه گفته بود مشکلی در تامین نیاز شیرخشک نوزادان نداریم و تا یک ماه آینده (یعنی حالا) مشکل کمبود این محصول برطرف خوهد شد، رئیس انجمن شیرخشک نوزاد کشور در گفت‌وگو با برنامه «ایران‌فود» اکوایران از تداوم چالش شرکت‌های تولیدکننده شیرخشک نوزاد خبر داد و گفت تا زمانی که دولت و سازمان غذا و دارو رویکرد خود را در قبال این صنعت تغییر نداده و تخصیص ارز به تولیدکنندگان را تسریع نکند مشکل کمبود تولید برطرف نخواهد شد.
هانی تحویل‌زاده با بیان اینکه پنج کارخانه تولیدی در کشور برای محصول شیرخشک داریم که 117 میلیون قوطی از این محصول را در سال می‌توانند تولید کنند، گفت: عدم تخصیص به موقع ارز موردنیاز این صنعت که ناشی از عدم ارسال به موقع و کافی لیست ارزی از سمت سازمان غذا و دارو به بانک مرکزی است باعث شده تا تولیدکنندگان با مشکل عدم تامین ماده اولیه موردنیاز روبه‌رو شوند. به گفته او کشور طی 15 سال از واردات شیرخشک نوزاد بی‌نیاز بوده و حتی صادرکننده این محصول به کشورهای دیگر بودیم، اما امسال به دلیل برنامه‌ریزی‌های نادرست به واردکننده تبدیل شده‌ایم.
نگرانی‌ها از شیرخشک وارداتی
وی با بیان اینکه چندی پیش وزارت بهداشت برای واردات 30 میلیون قوطی شیرخشک فراخوان داده که با اعتراض ما روبه‌رو شده افزود: هشت شرکت برای این موضوع اعلام آمادگی کردند و در کمتر از یک ماه به سرعت اولین محموله وارد کشور شد که تعجب‌برانگیز است و این شائبه را به ذهن متبادر می‌کند که یا این شیرخشک از قبل در انبارهای شرکت تامین‌کننده دپو شده یا تاریخ انقضای آن نزدیک به سررسید است یا از استانداردهای مناسب برخوردار نیست. این در حالی است که سالیان سال تولیدکنندگان ایرانی با بالاترین استاندارد کالای بی‌نظیری را در بین برندهای جهانی تولید کرده و می‌کنند.
این اقدام وزارت بهداشت تا جایی بحث‌برانگیز بود که وزیر صمت نیز نسبت به آن واکنش نشان داد و با ارسال نامه‌ای به وزارت بهداشت نسبت به عواقب این تصمیم برای تولیدکنندگان داخلی هشدار داد و از وزیر بهداشت درخواست کرد لیست ارزی شرکت‌های تولیدکننده را به بانک مرکزی ارسال کند تا ارز موردنیاز تامین شود. این در حالی است که به نظر می‌رسد وزارت بهداشت رویکردی مشابه آنچه سال گذشته در تامین برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک از خود نشان داد در پیش گرفته تا با واردات تولیدکنندگان داخلی را تحت فشار قرار دهد.
در همان زمان وزارت بهداشت داروی موردنیاز کشور را که تولیدکنندگان ایرانی در تولید آن با یک‌چندم قیمت وارداتی مهارت بالایی دارند از طریق واردات این محصول از هند با چند برابر قیمت تولید کرد و تولیدکنندگان داخلی را تحت فشار قرار داد و اکنون شیرخشک وارداتی را با شش برابر قیمت از کشورهای خارجی وارد می‌کند درحالی‌که با تخصیص ارز موردنیاز می‌تواند به صورت خودکار و مانند سال‌های قبل همه چالش‌های این صنعت را برطرف سازد. تحویل‌زاده همچنین با ابراز نگرانی از نحوه آگاهی از سلامت کالای وارداتی گفت: رصد کالایی محصول وارداتی ممکن نیست و مسوولان باید پاسخ بدهند که مصرف‌کننده با چه مکانیزمی قرار است از سلامت شیرخشک وارداتی مطلع شود؛ چراکه محصول تولیدی داخل به دلیل ثبت در سامانه تی‌تک و از طریق بارکدی که روی محصول درج شده قابلیت استعلام سلامت و استاندارد را دارد و این موضوع در مورد کالاهای وارداتی معلوم نیست.
چالش قیمت دستوری شیرخشک
وی با بیان اینکه محصول شیرخشک نوزاد به دلیل قیمت دستوری پایین در بازار داخل که یک‌ششم قیمت در بازارهای همسایه است دارای انگیزه زیادی برای قاچاق است، گفت: هر صنعتی که از شیرخشک صنعتی در تولید خود استفاده می‌کند (مانند تولیدکنندگان بیسکویت) قادر به جایگزینی شیرخشک نوزاد در تولید خود است و چون شیرخشک صنعتی از ارز نیمایی استفاده می‌کند قیمت بالاتری از شیرخشک نوزاد دارد و این جایگزینی مقرون به صرفه است. وی در توضیح بیشتر این مطلب با بیان اینکه چهار سال پیش مصرف سالانه شیرخشک نوزاد در کشور 45 میلیون قوطی بود و سالانه 10درصد به مصرف این کالا افزوده شده، اظهار کرد: درحالی‌که میزان زاد‌وولد در کشور با این نرخ روبه‌رو نیست که نشان می‌دهد این محصول در چرخه هرز می‌رود و ارز مملکت در حال حیف و میل شدن است.
رئیس انجمن شیرخشک نوزاد کشور در ادامه از سازمان غذا و دارو خواست ارز دولتی را از این صنعت حذف کند و افزود: در حالی که این ارز از صنعت دارو حذف شده، معلوم نیست دلیل اصرار دولت بر تداوم تخصیص ارز دولتی به شیرخشک نوزاد چیست و تولیدکنندگان از دولت می‌خواهند به جای تخصیص ارز دولتی به صنعت، یارانه مصرف این محصول در اختیار خانوار قرار بگیرد، چراکه نهایتا دولت ناچار به حذف ارز دولتی از شیرخشک است و این محصول تنها صنعتی است که ارز 4200 دریافت می‌کند و دولت بهتر است به سرعت این ارز را متوقف و جلوی قاچاق و هرز رفتن کالا را بگیرد.
تحویل‌زاده با بیان اینکه عدم تخصیص ارز به تولیدکنندگان و بدهی ارزی آنها به تامین‌کنندگان مواد اولیه باعث شده تولید کاهش یابد گفت: ما برای تامین نیاز داخل باید از منابع ارزی کشور استفاده کنیم و این در حالی است که برای کالای صادراتی از منابع ارزی کشور مقصد استفاده می‌کنیم و متاسفانه در بخش تامین نیاز داخلی با چالش روبه‌رو هستیم و از طرفی از آنجا که سود ناشی از صادرات شرکت‌ها کفاف تامین نیازهای ارزی آنها برای تولید داخل را نمی‌دهد، ادامه تولید حتی با استفاده از منافع صادراتی و اعتباری که تولیدکننده نزد شرکت‌های تامین‌کننده داشته، میسر نیست.
به گفته وی تولیدکنندگان شیرخشک نوزاد در حدود 51 میلیون یورو بدهی ارزی به تامین‌کنندگان مواد اولیه دارند و متاسفانه رویکرد سازمان غذا و دارو به صورتی باعث زمین‌گیر شدن تولیدکنندگان شده، اما اگر لیست ارزی این صنعت به موقع به بانک مرکزی ارسال شود هم بدهی شرکت‌ها به موقع تسویه خواهد شد و هم پس از چند ماه وقفه در تولید، بازار به تعادل بازمی‌گردد. به گفته وی مشکل کمبود شیرخشک زمانی حل می‌شود که رویکرد دولت در حمایت از تولید تغییر کند، در غیر‌این صورت کمبود در ماه‌های پیش رو ادامه خواهد داشت.
عملکرد ضعیف دولت در تنظیم بازار شیرخشک
در این بین یک عضو کمیسیون بهداشت مجلس نیز هفته قبل با بیان اینکه عملکرد ضعیف سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی برای تامین منابع ارزی و ریالی و همچنین نبود برنامه مدون در سازمان غذا و دارو برای ارزیابی میزان نیاز کشور موجب شکل‌‌‌گیری وضعیت آشفته کنونی در بازار شیر خشک شده است با اشاره به دلایل بروز اختلال در فرآیند تولید و توزیع شیر خشک در سطح کشور گفت: پس از حذف ارز 4200 تومانی دارو، قرار بر این بود که 2.5 میلیارد دلار به وزارت بهداشت داده شود تا این وزارتخانه بتواند ارز موردنیاز برای واردات داروهای خاص، مواد اولیه دارو و شیرخشک را تامین کند.
جلیل میرمحمدی‌میبدی افزود: در جلسه‌‌‌ای که با حضور رئیس بانک مرکزی، وزیر اقتصاد و وزیر بهداشت برگزار شد، بانک مرکزی متعهد شد 400 میلیون یورو در اختیار وزارت بهداشت قرار دهد تا مشکلی برای تامین مواد اولیه تولید دارو و شیر خشک در کشور به وجود نیاید که متاسفانه این موضوع در برهه‌‌‌های مختلف دچار اختلال شد و ارز موردنیاز در اختیار وزارت بهداشت قرار نگرفت.
وی با بیان اینکه اگر ارز موردنیاز برای تامین مواد اولیه شرکت‌های تولید شیر خشک به موقع تخصیص پیدا میکرد امروز اساسا مشکلی تحت عنوان کمبود شیر خشک در کشور وجود نداشت، خاطرنشان کرد: شاهد این مدعا هم این است که تا 6 ماه پیش که فرآیند تخصیص ارز برای تامین مواد اولیه شیر خشک به خوبی در حال انجام بود مشکلی هم در حوزه تامین شیر خشک در کشور وجود نداشت اما از حدود 6 ماه قبل به‌رغم تعهد بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه برای تخصیص به موقع منابع ارزی و ریالی ارز اکثر شرکت‌های تولید شیر خشک به طور کامل قطع شد که این مساله حتی منجر به تعطیلی دو کارخانه اصلی تولید شیر خشک در کشور شد. میرمحمدی تصریح کرد: عملکرد ضعیف سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی برای تامین منابع ارزی و ریالی و همچنین نبود یک برنامه مدون در سازمان غذا و دارو برای ارزیابی میزان نیاز کشور به شیر خشک موجب شکل‌‌‌گیری وضعیت آشفته کنونی در بازار شیر خشک شده است.
قاچاق و واردات در کمین شیرخشک
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با بیان اینکه «در بحث کمبود شیر خشک سیاست دولت این است که بگوید عمده مشکل این بازار مساله قاچاق است» عنوان کرد: ممکن است قاچاق هم با بروز اختلال در سیستم توزیع مشکلاتی را ایجاد کرده باشد اما قطعا همه مشکلات در این حوزه مربوط به قاچاق نمی‌شود. ضمنا مساله قاچاق ممکن است شهرهای مرزی را با کمبود شیر خشک مواجه کند و کمبود آن در مرکز کشور را دیگر نمی‌توان منتسب به قاچاق کرد. به‌ویژه اینکه بدانیم هم‌‌‌اکنون دو کارخانه اصلی تولید شیر خشک در کشور صرفا به دلیل نبود مواد اولیه تولید تعطیل شده‌‌‌اند. ضمن اینکه ما سامانه تی‌تک را در اختیار داریم که با استفاده از آن بخش قابل‌توجهی از مشکل قاچاق را می‌توانیم حل کنیم.
میرمحمدی که با خبرگزاری تسنیم گفت‌وگو کرده با تاکید بر اینکه متاسفانه عده‌‌‌ای به دنبال این هستند که شرایط را به گونه‌‌‌ای رقم بزنند که مسیر واردات شیر خشک به کشور هموار شود، گفت: ما نه مخالف واردات شیر خشک هستیم نه موافق آن و معتقدیم که واردات صرفا به منظور تنظیم بازار اتفاقا کار درستی هم هست اما باید به این مساله واقف باشیم که واردات شیر خشک دو ضرر عمده را به صنعت تولید این محصول در کشور وارد می‌کند. وی ادامه داد: ضرر اول این است که واردات شیر خشک آماده چند برابر بیشتر از واردات مواد اولیه تولید نیازمند ارز است و ضرر دیگر نیز این است که با واردات شیر خشک به کارخانه‌‌‌های تولید این محصول ضرر و زیان جبران‌ناپذیری وارد خواهد شد. علاوه بر این باید توجه داشت که قیمت شیر خشک به شکل دستوری تعیین می‌شود، در حالی که شما زمانی می‌توانید قیمت یک محصول را دستوری تعیین کنید که تمامی شرایط تولید آن را مهیا کرده باشید اما امروز نه‌تنها ارز موردنیاز برای تامین مواد اولیه تولید به موقع در اختیار تولیدکننده قرار نگرفته بلکه با واردات شیر خشک آماده، رسما تولیدکنندگان با بحران مواجه شده‌‌‌اند.
عضو کمیسیون بهداشت مجلس با تاکید بر اینکه ما برای حل مشکل شیرخشک تاکنون چند جلسه با مسوولان سازمان غذا و دارو داشتیم، خاطرنشان کرد: یکی از خروجی‌‌‌های این جلسات اتخاذ سیاست تحویل شیر خشک بر اساس کدملی و تاریخ تولد نوزاد بوده که البته این راهکار صرفا می‌تواند بهانه قاچاق را از روی میز مدیران دولت بردارد. وی افزود: با وجود جلسه ویژه‌‌‌ای که به ریاست رئیس مجلس و با حضور تمامی مسوولان ذی‌ربط از جمله بانک مرکزی، گمرک، وزارت بهداشت و سازمان برنامه و بودجه و سازمان غذا و دارو برگزار شد، ناهماهنگی میان این دستگاه‌‌‌ها موجب این شده که همچنان مردم نسبت به کمبود شیر خشک در سطح شهرها گله‌‌‌مند باشند و نارضایتی‌‌‌های خود را با پیام‌‌‌ها و تماس‌‌‌های پرتکرار به دست ما برسانند. میرمحمدی در پایان تاکید کرد: بخش قابل‌توجه مشکلات در حوزه تامین شیرخشک مربوط به اهمال‌کاری دستگاه‌‌‌های ذی‌ربط و بی‌‌‌برنامه سازمان غذا و دارو است و با یک برنامهریزی درست و اهتمام مسوولان این مشکل به راحتی قابل حل است.