تغذیه مناسب خاک پیش نیاز افزایش عملکرد در برداشت گندم

رادیو اقتصاد در برنامه مجله کشاورزی در گفتگو با شمس الله ملازاده، معاون فنی و کنترل کیفی شرکت خدمات حمایتی کشاورزی به تغذیه خاک و تولید گندم در کشور پرداخت.

سوال: گندم به عنوان کالای استراتژیک مهم بوده و در برنامه‌های مختلف به آن می‌پردازیم، چرا بهره وری ما در کشت گندم پایین است؟.
شمس الله ملازاده: خاک‌های ما از لحاظ حاصلخیزی با توجه به شرایطی که داریم از متوسط پایین‌تر است، از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند به عملکرد و کیفیت گندم کمک بسیاری بکند تغذیه مناسب است، استفاده از کود‌های پایه مثل تری سوپر فسفات ساده، اوره، سولفات پتاسیم و حتی ریزمغذی‌ها و کود‌های آلی در زمان مناسب باید استفاده درست و بهینه بکنیم که می‌تواند کمک شایانی بر افزایش عملکرد و کیفیت محصولات داشته باشد، اما آیا فقط تغذیه می‌تواند ما را به آن عملکرد مطلوب برساند؟ بررسی‌هایی که در دنیا انجام شده نشان می‌دهد اگر تمام مولفه‌های تولید را، مکانیزاسیون خوب، سم و بذر خوب همه را استفاده کنیم، ولی تغذیه را خوب استفاده نکنیم اگر زمین هم مواد مغذی نداشته باشد و بخواهد از هوا و باران موادش را تامین کند، هیچ گاه به یک و نیم تن به بالا نمی‌رسیم.

سوال: الان برداشت هادر همین حدود است؟.
ملازاده: توضیح می‌دهم، اگر از تغذیه استفاده کنند، ولی به سایر مولفه‌ها توجه نکنند این‌ها از ۵ تن به آن طرف زخمی می‌شوند، اما اگر کشاورز در زمینش از کود خوب و از بذور با ظرفیت استفاده کند، هم زمانی که آفت و بیماری می‌آید به موقع با استفاده از سموم مناسب مبارزه کند، آن زمان است که می‌توانیم ادعا کنیم به عملکرد مطلوب می‌رسیم، اگر بتوانیم عملکرد را افزایش بدهیم غیر از این که اقتصاد کشاورز و امنیت غذایی بهبود پیدا می‌کند، آب مصرفی هم به مراتب کاهش پیدا می‌کند و این خیلی به منابع آبی کشور کمک می‌کند.

سوال: آیا مواردی که گفتیددر مورد کشت دیم هم کاربرد دارد؟.
ملازاده: در کشت دیم اگر بارندگی کمتر از ۲۳۰ میلی متر باشد تغذیه، زیاد کمکی به محصول نمی‌کند باید بارندگی بالای ۲۳۰ میلیمتر باشد اگر کشاورز زمانی که ۲۳۰ میلی متر پایین‌تر است کود بدهد وضعیت گیاه را بدتر می‌کند، چون محیط را برایش تشنه‌تر می‌کند و محیط مناسب برایش به وجود نمی‌آورد، ولی در مناطقی که بارندگی ۲۵۰ میلیمتر به بالا است آنجا حتماً این تغذیه مناسب می‌تواند در مبارزه با آفات وعملکردش کمک کند و این عملکرد و کیفیت محصولات را افزایش می‌دهد مثلاً در گندم اگر تغذیه مناسب داشته باشد و به موقع با آفات مبارزه شود، عدد پروتئین بسیار بالا می‌رود و به اشل استاندارد ۱۳ تا ۱۳ و نیم می‌رسد که می‌تواند کمک کند، یعنی اگر توجه کنیم به این موارد کوچک به چند عامل می‌رسیم، یکی این که عملکرد کشاورز بهبود پیدا می‌کند، حداقل ۴۰ درصد که عدد بالایی است، اگر ۴۰ درصد افزایش پیدا کند آب مصرفی در یک کیلوگرم گندم کم می‌شود و سوم این که درآمد کشاورز بالاتر می‌رود و توسعه از درون شکل می‌گیرد، وقتی درآمد کشاورز بالا برود می‌تواند کار کشاورزی اش را توسعه دهد و کیفیت محصولش هم بالا می‌رود، یعنی ۸۰ میلیون مصرف کننده که از محصول آن استفاده می‌کنند تمام مواد و عناصر در آن به اندازه وجود دارد و می‌تواند کمک کند که مردم نروند از عناصر دیگر مثل آهن و روی را از منابع دیگر تهیه کنند اگر بتوانیم ۱۷ درصد پروتئین کشور را از ۱۳ و۱۴ میلیون تن گندمی که تولید می‌کنیم تامین کنیم این خیلی عدد بزرگی است و به تامین پروتئین کشور کمک می‌کند وامنیت غذایی ما را بهبود می‌دهد.

سوال: زمان کوددهی چقدر اهمیت دارد؟ به تغذیه گیاه با کود اشاره کردید، اما این که چه زمانی و به چه صورت استفاده شود حتماً مهم است؟.
ملازاده: بله، کود‌های پایه مثل فسفاته و پتاسه خیلی ضعیف حرکت می‌کنند و به ریشه می‌رسند اگر بعد از کاشت کود بدهند نتیجه خوبی نمی‌دهد در حین کاشت باید کود‌های فسفاته و پتاسه را استفاده کنند، ۳۰ درصد در کشت آبی ۳۰ درصد کود اوره را به عنوان این که رویش را بیشتر کند همان اول بدهند و بقیه را در زمان سرک که رویش اتفاق افتاده، بدهند، منتهی هر زمان احساس کردند مزرعه شان مشکل دارد یا ضعیف است، می‌توانند از کود‌های فسفاته ۲۰،۲۰،۲۰ یا کود‌های فسفاته و پتاسه که محلول در آب هستند با آبیاری یا محلول پاشی استفاده کنند.
سوال: در مورد کود‌هایی مثل ۲۰،۲۰،۲۰ گفتید اگر استفاده کنند در بالا بردن بهره وری به کشاورزان کمک می‌کند، اما آیا کود‌هایی که نیاز است انواع کود‌های فسفاته‌ای که مثلاً گندمکار نیاز دارد از آن‌ها استفاده کند در زمان مقتضی، درست در اختیار و دسترسش است یا باید از بازار آزاد تهیه کند؟.
ملازاده: این‌ها کود‌های یارانه‌ای نیستند کود‌های آزاد هستند و در بازار به وفور هستو کارشناسان توصیه می‌کنند، اما کود‌های پایه که مثل غذای سه وعده انسان است آن‌ها کود‌های پایه است و دولت با هزینه‌های فراوان می‌آید آن کود‌ها را ۸۰ درصدش را یارانه می‌دهد و ۲۰ درصد را از کشاورزان می‌گیرد و در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد و در ۳۵۰۰ فروشگاه خدمات حمایتی تحویل کشاورزان می‌شود و اگر از فروشگاه مجاز خریداری کنند کیفیت شان با اطمینان ۱۰۰ می‌توانند تهیه کنند و قیمت آن ۲۰ درصد قیمت تمام شده آن کود است.

سوال: اینجا یک فرصت و تهدید داریم، اینکه آیا کشاورز به میزان لازم کود در اختیارش قرار داده می‌شود، چون اگر بیش از حد معمول استفاده کند یا به شکل دیگری بهره برداری کند ممکن است صدماتی ببیند؟.
ملازاده: ما یک سامانه پهنه بندی و یک سامانه پایش داریم، کشاورزان می‌روند زمین شان که مشخص می‌شود مثلاً دو هکتار گندم دارند، کارشناس می‌آید برای آن دو هکتار با توجه به شرایط آن شهرستان، روستا و خاکی که استفاده می‌کنند به او حواله می‌دهد، حواله می‌رود می‌نشیند سامانه پایش خدمات حمایتی، این را جهاد کشاورزی می‌گذارد و وقتی در آن سامانه پایش قرار گرفت کشاورز مراجعه می‌کند به کارگزار و کودرا می‌گیرد، کارگزار به کشاورزکود توصیه نمی‌کند در حقیقت سازمان با توجه به بررسی شهرستان و محل خاک به او توصیه کودی می‌کند و برای کشاورز آن کود را می‌نویسند، منتقل می‌شود به سامانه پایش و به کشاورز شماره‌ای می‌دهند و می‌رود کودرا تحویل می‌گیرد.
سوال: بحث بذر را داریم برای اینکه کشاورزان از بذور گواهی شده استفاده کنند و فقط به این موکول نشود که از بذری که هر سال نگه می‌دارند که ممکن است برای آن منطقه مناسب نباشد که کشت مجدد را با همان بذر انجام بدهند، آیا اطلاعات لازم در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد که اگر از این بذر استفاده کنید ممکن است بهره وری تان نسبت به آن بذری که همیشه استفاده می‌کنید بالاتر برود؟.
ملازاده: حدود ۴۰ درصد بذر مورد نیاز کشاورزان را تولید می‌کنیم و در اختیارشان می‌گذاریم بنا بر این است که هر سه چهار سال یک بار بتوانند از بذور گواهی شده تولیدی که از بذور مادری تولید می‌شوند استفاده کنند و به همه کشاورزان این اطلاع رسانی می‌شود و کشاورزان هم تمام آن ۴۵۰ هزار تن بذر گندم که امسال همین الان تهیه شده بود همه را خریداری کردند و استقبال خوبی هم بوده و استفاده می‌کنند، این اطلاع رسانی به نظرمدقیق است به علاوه این که کشاورزان، شاید ما احساس می‌کنیم اطلاعات کمی دارنداما از ما و کارشناسان اطلاعات بیشتری دارند و خودشان پیگیری و استفاده می‌کنند وقتی با کشاورزان صحبت می‌کنیم می‌بینیم اطلاعات شان بالا رفته دراستفاده بهینه از کود‌ها و در شرایط فعلی به بخش کشاورزی امیدوارم که بتوانیم تولید گندم را در کشور به صورت پایدار به خودکفایی برسانیم.

سوال: در مورد گندم‌های دیگر مثل گندم دوروم هم این مسائل را داریم یعنی آن هم بهره وری اش پایین است آیا اطلاع داده می‌شود؟ استفاده از تغذیه مناسب برای این گندم هم مهم است؟.
ملازاده: به صورت کلی بگویم تمام محصولات کشاورزی مانند یک انسان یا باید خاک، مواد مغذی مورد نیاز را داشته باشد و آن گیاه بتواند از خاک استفاده کند، اگر آن خاک نداشت، باید این را به صورت سنتتیو تهیه کنید و در اختیار گیاه در مزرعه بگذارید در ابتدا گفتم، زمین‌های ما آن توان و ظرفیت کافی را ندارند اگر این را اضافه نکنیم امکان این که برسیم به تولید حتی ۵ تا ۶ تن هم مهیا نیست، باید در تمام محصولات حتی باغات هم حتماً باید این تغذیه به طور مطلوب برقرار شوداگر تغذیه مناسب را در یک هکتار زمین انجام بدهیم و مبارزه با آفات را هم به موقع انجام بدهیم، از بذور خوب استفاده کنیم واقعاً کشاورز می‌تواند بیش از ۸ تن عملکرد را به راحتی داشته باشد، ما فقط ۲ میلیون هکتار آبی داریم ببینید که به چه عملكرد‌هایی می‌رسیم، ممکن است در استان‌های گرمسیری این عدد پایین‌تر باشد و در استان‌های سرد سیری این عدد می‌تواند بالاتر برود و متوسط کشور می‌تواند به ۸ تن برسد، آن زمان ما فقط در دو میلیون هکتار آبی، ۱۶ میلیون هکتار تولید داریم غیر از ۴ میلیون هکتار دیم، لذا اگر توجه کنیم و کشاورزان توجه کنند این اقدامات به موقع انجام شود می‌توانیم به عملکرد خوبی برسیم، اما اینکه دوروم یا جو یا برنج همه به این مبانی احتیاج مبرم دارند.
سوال: آفت کش‌ها را اشاره کردید آیا این آفتکش‌ها هم به میزان لازم در اختیار کشاورزان است و به موقع از آن‌ها استفاده می‌کنند؟.
ملازاده: آفت کش‌ها، تمام سموم حشره کش، علف کش توسط بخش خصوصی تهیه و تولید شده و در اختیار کشاورزان است منتها زمان مصرف آن دو سه ماه بعد شروع می‌شود، ولی این‌ها آماده است و مشکلی ندارد و کشاورزان فقط باید آن‌ها را به موقع استفاده کنند لیبلی که در سموم است و از سموم با کیفیت استفاده کنند و از فروشگاه‌های مجاز سم را بگیرند.