سید روح الله لطیفی با بیان اینکه تا قبل از این که کشورمان عضو ناظر اتحادیه اقتصادی اوراسیا شود یا به روایتی موافقت نامه تجارت ترجیحی با اتحادیه اقتصادی اوراسیا را در پنجم آبان ۱۳۹۸ اجرایی کند، سهم تجارت مان با کشورهای عضو اوراسیا به ویژه کشور روسیه خیلی کمتر بود، اظهار کرد: سقف صادرات مان به روسیه که کشور اصلی این اتحادیه است حدود ۳۰۰ میلیون دلار بوده و در حال حاضر نیز در ۱۰ ماهه امسال ۷۶۰ میلیون و ۳۷۳ هزار دلار صادرات ما به کشور روسیه است. ارمنستان هم که عضو این اتحادیه است ۳۳۴ میلیون دلار و برای کشورهای دیگری که در این اتحادیه مثل قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس هستند، بازار حدود ۱۸۰ میلیون نفره‌ای با کاهش تعرفه‌های تجارت به مسیر ایران باز شده و تجارت ما با این کشورها رقابتی‌تر شده است.
وی افزود: کاهش هزینه‌های تعرفه‌ای و از طرفی بحران اوکراین باعث شده که ما یکی از تأمین کننده‌های نیازهای غذایی کشور روسیه با بیش از ۱۴۰ میلیون نفر جمعیت باشیم. از طرفی در تولید غلات هم روسیه یکی از اقطاب تولید در دنیاست و ما در روز گذشته موافقتنامه درازمدت تأمین غلات را با این کشور به امضا رساندیم که این هم در امنیت غذایی کشورمان می‌تواند یک رخداد و رویداد مناسبی باشد.
مدیرکل دفتر مطالعه، پایش و توسعه تجارت خارجی سازمان تعاون روستایی تصریح کرد:در برخی محصولات وقتی بازاری برای کشور ما باز می‌شود، چند اتفاق می‌افتد. یکی این که اگر ما بتوانیم بر اساس ذائقه بازار با قیمت رقابتی، کیفیت مناسب و تداوم استمرار در این بازار حضور داشته باشیم، طبیعی است که اگر کشش بازار در آن موضوع و نیاز کالایی وجود داشته باشد سهم بیشتری از آن بازار را به دست می‌آوریم. دیگر اینکه بحران اوکراین هم کمک کرد. چون برخی کشورها که تأمین کننده کالای مورد نیاز روسیه بودند، با تحریم این کشور عملاً خود را تحریم کردند و مسیر جدید برای توسعه روابط تجاری به ویژه در حوزه تأمین مواد غذایی برای کشور ما در روابط ما با روسیه فراهم شد و برخی از کالاهایمان از سبزیجات، میوه، سیب، کیوی، خشکبار مثل پسته، کشمش و انواع و اقسام میوه‌های کشورمان و محصولات زراعی و باغی مسیرشان را به این کشور باز کردند.
بیش از ۶۰ درصد صادرات فلفل‌دلمه کشور به روسیه است
لطیفی عنوان کرد:به غیر از این موارد مواد غذایی دیگری مثل رب، اسپتیک رب و محصولات آماده هم به این کشور راه باز کردند.تقریباً بیش از ۶۰ درصد صادرات فلفل دلمه‌ای ما به روسیه است که نشان می‌دهد این بازار چه رغبتی به این محصول ایرانی نشان داده و همین هم باعث می‌شود تولیدات‌مان جهانی‌تر شود.
وی همچنین افزود: برای بازارهای جهانی باید استانداردها رعایت شود و رعایت این استانداردها باعث می‌شود تا در تولید محصولات در داخل حتی برای تأمین نیازهای داخل هم، کیفیت محصولات ما افزایش پیدا کند. بیش از ۱۳۰ کشور دنیا خریدار محصولات کشاورزی ما بودند. در برخی قاره‌ها ممکن است برخی کالاهایی که ماندگاری بیشتر دارند ورود پیدا کرده باشند. مثلاً در برخی کشورهای آفریقایی انواع و اقسام کشمش وارد شده و از ما خریداری کرده‌اند. در قاره آمریکا هم همین طور. در استرالیا و قاره اروپا هم بسیاری از محصولات ما حتی محصولات درختی را خریدار هستند.
مدیرکل دفتر مطالعه، پایش و توسعه تجارت خارجی در ادامه گفت:خشکبار و زعفران گل سرسبد میوه‌ها و محصولات کشاورزی ما هستند. خرما هم همین طور. بیش از ۷۰ کشور دنیا انواع و اقسام خرمای ایرانی را خریداری کردند. از خرمای استعمران، مضافتی، شاهانی، زاهدی و کبکاب و خرماهای دیگری که در کشور ما به وفور در اقلیم‌های مختلف کشت می‌شود.
برای ورود بهتر به بازارهای جهانی چند حلقه مفقوده داریم
وی اضافه کرد: برای اینکه ورود بهتری به بازارهای جهانی داشته باشیم چند حلقه مفقوده داریم که تجار، بخش خصوصی و دولتی باید به آن توجه کنند. علاوه بر معرفی در بازارهای هدف و فکری برای بازگشت ارز، بحث برندینگ، بحث حمل و نقل مخصوص محصولات کشاورزی و بسته بندی را باید مد نظر داشته باشند که این یکی از معضلات ما است و همین موضوع باعث شده که نزدیک به ۹۱ درصد صادرات وزنی محصولات غذایی و کشاورزی مان به کشورهای همسایه باشد.
۸۰ درصد ارزش کالای صادراتی ما به ۱۵ کشور همسایه بوده است
لطیفی با بیان اینکه ۸۰ درصد ارزش کالای صادراتی ما به ۱۵ کشور همسایه بوده و اگر می‌خواهیم به بازارهای دوردست با حجم و ارزش بالاتر صادراتی محصولات کشاورزی را پیگیری کنیم مطمئناً باید تمام زنجیره‌های تولید، تأمین و ارزش را در کنار هم مدیریت کنیم، گفت: اگر این اتفاق بیفتد مثل بسیاری از کالاهایی که توانستند به دوردست راه پیدا کنند و ماندگاری بالاتری دارند همچون زعفران و خشکبار می‌توانیم بازارهای بیشتری با این ظرفیت که در کشور وجود دارد به دست بیاوریم.
وی در ادامه گفت: نیازمند نگاه تخصصی به صادرات در بحث کشاورزی هستیم که این نگاه تخصصی زیاد دیده نمی‌شود. حتی سازمان‌های دولتی، بخش خصوصی به صورت موردی و جزئی آن را دنبال می‌کنند و بعضاً در برخی مرزهای خود شاهد تراکم بعضی از این محصولات بدون توجه به شرایط نگهداری، حمل و بازار رسانی هستیم که اتلاف منابع است. می‌توان با برنامه ریزی، دقت، همراهی و همکاری همه بخش‌های تخصصی، بخش‌های سیاست گذار و بخش‌های اجرایی آنها را به عنوان یک ثروتی که کمتر به آن توجه شده در نظر گرفت و منابع و منافع بیشتری را برای کشور متصور شد. مضاف بر این که بخش کشاورزی در کشور ما خصوصی‌ترین و مردمی‌ترین بخش اقتصاد کشور است و اگر جهت دهی مناسب شود، مطمئناً خود فعالان این حوزه می‌توانند با دقت بیشتر و با همراهی و همیت بیشتر منابع بیشتری را در این موضوع صرف کنند.
مدیرکل دفتر مطالعه، پایش و توسعه تجارت خارجی در پاسخ به اینکه آیا افزایش وزنی یا ارزشی صادرات ایجاد شده است؟ گفت: افزایش وزنی را تا سه برابر داشتیم و طبیعی است که افزایش ارزشی هم داشته باشیم. محصولات کشاورزی ما برخلاف سایر محصولات در حوزه صادرات با وجود اینکه کلاً دو درصد افزایش وزنی داشته، چون چهار میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار صادرات محصولات کشاورزی و غذایی بوده، دو درصد از لحاظ وزنی افزایش پیدا کرده ، اما از لحاظ ارزش ۲۲ درصد این افزایش را داشته است.
وی تشریح کرد: این نشان می‌دهد نسبت به سایر محصولات همچون محصولات معدنی و پتروشیمی، جهش بیشتری را در سالی که گذشت در حوزه ارزش کالای صادراتی داشتیم که یعنی کشش این نوع محصولات خیلی زیاد است و وقتی حجم افزایش پیدا کند در برخی از کشورها از لحاظ وزنی، طبیعی است که ارزآوری بیشتری داشته باشیم. اگر مشکل بازگشت ارز و سیاست‌های بازگشت ارز و تعهدات ارزی نبود مطمئناً خیلی از این محصولات با ارزش بیشتری صادر می شد. ولی ممکن است برخی از فعالان اظهار کمتری کنند و این کم اظهاری در آمارها عدد کمتری نشان می‌دهد.
لطیفی با اشاره به اینکه متوسط ارزش پسته در اظهارهای صادراتی بین پنج تا هفت دلار است، گفت: اگر دلار ۵۰ هزار تومانی هم در نظر بگیریم این قیمت واقعی پسته صادراتی نیست و این نشان می‌دهد که این عددها مطمئناً خیلی بیشتر است. از طرفی چون به سختی صادر می‌کنند طبیعی است آن سختگیری که باید اتفاق بیفتد اتفاق نمی‌افتد تا وقتی ارزش واقعی را اعلام می‌کنند چون ممکن است تبدیل به توقف کامل صادرات شود.
باید بازگشت ارز آسان‌تر شود
وی تصریح کرد: باید به سمتی برویم که بازگشت ارز آسان‌تر شود و از طرفی هم شفافیت در این موضوع افزایش پیدا کند. ما در شرایط فعلی مطمئناً خیلی از لحاظ ارزش، بیشتر از این چیزی که در حال حاضر اعلام می‌شود در محصولات غذایی و کشاورزی صادرات داریم ولی از لحاظ وزن همین است که در آمارها بیان می‌شود.
به گفته وی یکی از موضوعات مهم، ارزآوری برای کشور است. حدود ۱۱ درصد صادرات کشورمان صادرات محصولات کشاورزی از لحاظ ارزی است و این نوع ارزآوری نشان از اهمیت این بخش دارد. توجه به تمام زنجیره‌ها که بتواند ارزش را چندین برابر کند نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. در زعفرانی که صادر می‌کنیم تقریباً بیش از ۸۰ درصد بالای ۳۰ گرم است. بالای ۳۰ گرم از لحاظ تجاری، یعنی فله. این نشان می‌دهد که تجار ما تمایل دارند فله صادر کنند تا وزن کمتر و ارزش گذاری کمتری داشته باشد. ممکن است این زعفران به کشوری نزدیک خودمان برده و با یک عدد دیگری این را صادر کنند. ما دنبال این نیستیم که مسیر آنها را منحرف کنیم ولی حتماً با برندسازی همان‌ها می‌توانند ارزش افزوده بیشتری برای خود متصور شوند و برند زعفران ایرانی و محصولاتی شبیه به آن به نام دیگران و کام دیگران نباشد.
لطیفی در پایان گفت: دولت و مجلس مطمئناً مسیرهایی که دنبال می‌کنند با مشورت برخی از اتحادیه‌ها و تشکل ها بوده و خود برخی از این نمایندگان از دل کشاورزها هستند و بر بعضی از این مشکلات تأکید دارند و سیاست حتماً بر این است که تسهیل شود. بخشی از مشکلات را می‌توان با شفافیت داخلی به صورت کامل حل کرد. ولی برخی از تجار شاید دنبال راه میانه هستند که این راه میانه ممکن است اکثر تجار و کسانی که در حوزه این صادرات محصولات، چه کشاورزی و چه محصولات دیگر هستند را دچار مشکل کند. امیدواریم آن بخش قلیل اثر زیادی بر اکثریت نداشته باشند.