عملکرد تجارت سه ماهه ۱۴۰۳
با این حال، نگاهی به آمارهای منتشر شده گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که عملکرد تجارت ایران با همسایگان در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۳ و مقایسه آن با مدت مشابه سال قبل، تصویری دیگر از وضعیت تجارت خارجی کشور ارائه می‌دهد.
بر اساس این آمارها، میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی ایران در سه ماهه نخست سال ۱۴۰۳ به ۲۱،۹۳۳ هزار تن و به ارزش ۸،۴۶۴ میلیون دلار رسیده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، افزایشی ۹ درصدی در وزن و ۱۷ درصدی در ارزش دلاری داشته است. همچنین میزان واردات کشور در این مدت با افزایشی ۱۴ درصدی در وزن و ۶ درصدی در ارزش دلاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ارقامی معادل ۵،۸۰۴ هزار تن و ۷،۰۸۳ میلیون دلار رسیده است.
شرکای تجاری ایران در میان همسایگان
در این سه ماهه، پنج شریک اول تجاری ایران در میان همسایگان عبارت‌اند از:
امارات متحده عربی: با حجم تجارت ۶،۳۵۹.۹ میلیون دلار
ترکیه: با مبادله تجاری ۳،۱۴۰.۸ میلیون دلار
عراق: با رقم ۳،۱۳۷.۷ میلیون دلار
پاکستان: با حجم تجارت ۶۹۲.۶ میلیون دلار
فدراسیون روسیه: با تجارت ۵۵۰.۸ میلیون دلار
وضعیت تراز تجاری
نگاه آماری به تراز تجاری ایران با این پنج کشور نشان می‌دهد که تراز تجاری با امارات متحده عربی، ترکیه و فدراسیون روسیه منفی است. این مسئله نیازمند بررسی دقیق‌تر و برنامه‌ریزی جهت بهبود توازن تجاری با این کشورهای مهم است.
تحلیل تجارت با اتحادیه اوراسیا
با وجود موافقت‌نامه ایران با کشورهای عضو پیمان اوراسیا و حضور سه کشور عمده آن (فدراسیون روسیه، قزاقستان و ارمنستان) در میان همسایگان ایران و بازار گسترده اوراسیا، از حجم کل تجارت ایران با همسایگان که بالغ بر ۱۵،۵۱۴.۲ میلیون دلار است، تنها ۷۴۲.۲ میلیون دلار با این سه کشور بوده است، یعنی کمتر از نیم درصد تجارت ایران با همسایگان را تشکیل می‌دهد.
مبادلات تجاری با پاکستان
مبادلات تجاری ۶۹۲.۶ میلیون دلاری ایران و پاکستان نیز با وجود جمعیت حدود سیصد میلیونی پاکستان نشان از غفلت از این کشور مهم دارد.
روابط اقتصادی با عربستان
با گذشت بیش از یک سال از آغاز روابط سیاسی و اقتصادی ایران و عربستان و حل و فصل مسائل موجود، مبادله تجاری ۳۵،۴۷۷ دلاری که آن هم ارسال کالا از ایران بوده، نیازمند بررسی و برنامه جدی جهت گسترش روابط دو جانبه در حوزه اقتصادی دارد.
چالش‌ها و موانع تجارت
به نظر می‌رسد موانعی نظیر تحریم‌های تحمیلی خارجی و داخلی، پیمان‌سپاری ارزی، مشکلات نقل و انتقال ارزی، عدم حمایت جدی مراجع ذی‌ربط از بازارسازی و بازاریابی، مشکلات ناوگان حمل‌ونقل زمینی، دریایی، ریلی و هوایی و گران بودن آن، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های فراوان و بعضاً غیرشفاف و متناقض و… مانع گسترش روابط تجاری ایران علی‌الخصوص با کشورهای همسایه است.