صادرات پسته به کمک خودرو؟
بر اساس اظهارات فعالان حوزه پسته، برخی واردکنندگان خودرو بدون تخصص لازم در زمینه صادرات پسته، با استفاده از کارت‌های اجاره‌ای و حتی مسیرهای غیررسمی، به این بازار ورود کرده‌اند. این پدیده باعث ایجاد ناهنجاری‌هایی در صادرات این محصول شده و به گفته کارشناسان، پیامدهای منفی زیادی را بر قیمت و کیفیت پسته ایرانی به جا گذاشته است.
به عقیده کارشناسان، این نابسامانی‌ها ناشی از سیاست‌های کارشناسی نشده دولت در زمینه تعهدات ارزی است. واردکنندگان خودرو از این فرصت برای تهیه ارز به منظور واردات خودروهای چینی استفاده کرده و عملاً پسته را به ابزاری برای تسهیل ورود ارز به کشور تبدیل کرده‌اند. این در حالی است که صادرکنندگان پسته، ملزم به بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما هستند؛ موضوعی که به یک چالش بزرگ در مسیر صادرات قانونی این محصول تبدیل شده است.
آمریکا و اسپانیا؛ رقبای جدید پسته ایران
یکی دیگر از چالش‌های مهمی که بر سر راه صادرات پسته ایرانی قرار دارد، رقابت شدید با کشورهای دیگر مانند آمریکا و اسپانیا است. محمدرضا فرشچیان، رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار، در این باره می‌گوید: «در حالی که ایران زمانی بزرگ‌ترین تولیدکننده پسته در جهان بود، آمریکا اکنون سه برابر ایران تولید دارد و سهم بزرگی از بازار جهانی را از آن خود کرده است. علاوه بر آن، اسپانیا نیز به این بازار وارد شده و تهدیدی جدید برای پسته ایران به شمار می‌رود.»
فرشچیان همچنین به سیاست‌های داخلی که باعث محدودیت فعالیت تولیدکنندگان و صادرکنندگان شده است، اشاره کرد و افزود: «تعهدات ارزی تعریف‌شده توسط دولت، صادرکنندگان را ملزم می‌کند که ارز حاصل از صادرات را با نرخ پایین‌تری به واردکنندگان تحویل دهند، امری که به ضرر صادرکنندگان تمام می‌شود.»
چالش‌های تعهدات ارزی و قیمت‌گذاری
یکی دیگر از چالش‌های جدی در صنعت پسته، تعهدات ارزی است. طبق آمارهای گمرک جمهوری اسلامی ایران، صادرات پسته طی سه سال گذشته با کاهش ۲۰ درصدی همراه بوده است. از سویی دیگر، تفاوت نرخ ارز در سامانه نیما و بازار آزاد، مشکلاتی جدی برای صادرکنندگان پسته ایجاد کرده است. فرشچیان با اشاره به این مسئله اظهار داشت: «تعریف درست نرخ ارز و سیاست‌های مرتبط با تعهدات ارزی باید به نحوی اصلاح شود که صادرکنندگان دچار زیان نشوند.»
چین؛ بازار مناسب برای پسته ایرانی
در میان چالش‌های متعدد، بازار چین به عنوان یک فرصت مناسب برای صادرات پسته ایران مورد توجه قرار گرفته است. محمد صالحی، رئیس هیات‌مدیره انجمن پسته ایران، به مزیت‌های رقابتی پسته ایران در بازار چین اشاره کرد و گفت: «پسته ایران به دلیل قیمت پایین‌تر و تعرفه‌های گمرکی کمتر در مقایسه با آمریکا، فرصت خوبی برای صادرات به چین دارد.»
وی همچنین پیش‌بینی کرد که امسال تفاوت قیمت پسته خندان ایرانی با پسته آمریکایی بیشتر خواهد بود و این امر می‌تواند تقاضای بازار چین برای پسته ایرانی را افزایش دهد.
ضرورت بازنگری در سیاست‌های صادراتی
فعالان حوزه پسته و خشکبار خواستار بازنگری در سیاست‌های ارزی و صادراتی کشور هستند. آنها معتقدند که با اصلاح این سیاست‌ها و جلوگیری از ورود فعالان غیرمتخصص به بازار صادرات، می‌توان از کاهش کیفیت و اعتبار پسته ایرانی در بازارهای بین‌المللی جلوگیری کرد. همچنین تاکید بر استفاده از سامانه‌های نظارتی و مدیریت بهتر تعهدات ارزی می‌تواند به بهبود وضعیت صادرات این محصول استراتژیک کمک کند.
آینده پسته ایرانی در گروی تغییرات سیاستی
با توجه به اهمیت اقتصادی پسته برای کشور، فعالان این حوزه بر این باورند که هرگونه تأخیر در بازنگری سیاست‌های ارزی و صادراتی می‌تواند به از دست رفتن بازارهای جهانی و کاهش سهم ایران از این صنعت منجر شود. پسته یکی از محصولات کلیدی کشاورزی ایران است که سالانه بیش از یک میلیارد دلار ارزآوری دارد و نقش مهمی در تأمین درآمدهای ارزی کشور ایفا می‌کند.
در نهایت، تنها با ایجاد تغییرات اساسی در قوانین و سیاست‌های مرتبط با صادرات پسته، می‌توان امیدوار بود که ایران بتواند سهم خود را در بازارهای جهانی حفظ کرده و از جایگاه قبلی خود در این صنعت استراتژیک دفاع کند.