عادل غدیری، با اشاره به اهمیت امنیت غذایی اظهار کرد: به طور کلی امنیت غذایی به معنای تهیه غذای سالم و کافی برای آحاد مختلف مردم و دارای دو مولفه اصلی شامل غذای کافی و غذای سالم است که باید هر دو مولفه همزمان محقق شود تا به امنیت غذایی دست پیدا کنیم.
تحقق امنیت پایدار منوط به امنیت غذایی است
وی با بیان اینکه امنیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی یکی از مولفه‌های ضروری برای برقراری امنیت در جوامع محسوب می‌شود، گفت: تحقق امنیت پایدار نیز منوط به امنیت غذایی است چرا که غذا یکی از نیازهای اصلی انسان بوده و جامعه‌ای که از امنیت غذایی برخوردار نباشد در سایر مولفه‌های امنیت نظیر اجتماعی، روانی، اقتصادی و سیاسی دچار مشکل می‌شود.
غدیری در ادامه، به عواملی که می‌توانند تهدیدی برای امنیت غذایی باشند، اشاره کرد و گفت: تمامی عواملی که می‌توانند در میزان تولید، کمیت و کیفیت تولید غذا تاثیرگذار باشند قادر به تهدید امنیت غذایی نیز هستند و می‌توانند تولید مواد غذایی را با مشکل مواجه کنند. به عنوان مثال تنش‌هایی که در تولید برخی مواد غذایی نظیر تولید مرغ، گندم، دانه‌های روغنی ... ایجاد می‌شود از جمله عوامل تهدیدکننده امنیت غذایی هستند. از طرفی، اگر تولید موادغذایی به میزان کافی باشد، اما سالم نباشد نظیر مصرف بیش از حد سموم و کودهای شیمیایی و آلودگی عناصر سنگین در محیط، باز هم می‌تواند امنیت غذایی را به خطر بیندازد.
دانش‌بنیان کردن کشاورزی نخستین گام برای تامین امنیت غذایی
غدیری همچنین به مهمترین اقداماتی که برای تامین امنیت غذایی در سطح کشور باید انجام شود اشاره کرد و گفت: دانش‌بنیان کردن کشاورزی نخستین گام برای تامین امنیت غذایی است تا با نفوذ دانش در گستره بخش کشاورزی بتوان تولید را از نظر کمی و کیفی ارتقا داد. مواردی نظیر بذر اصلاح شده، مکانیزاسیون صحیح، اصول کاربردی مبارزه تلفیقی و مبارزه بیولوژیکی با آفات و علف‌های هرز، در کشاورزی دانش‌بنیان مورد توجه قرار دارد و موجب ارتقای کمی و کیفی تولیدات کشاورزی خواهد شد و سلامت جامعه را تامین می‌کند.
باید از دوره تنش خشکی فرار کرد
وی اظهار کرد: پدیده خشکسالی و افزایش دما از مهمترین عواملی است که در تغییرات اقلیمی و بدنبال آن در امنیت غذایی اثرگذار است. پدیده خشکسالی موجب خواهد شد تا در مزارع دیمی که وابسته به بارش‌ها هستند تنش ایجاد شود که بر این اساس ناگزیر به کشت گیاهان با نیاز آبی کمتر و مقاوم به شرایط خشکی هستیم. از طرفی باید به دنبال کاشت بذور زودرس بود و از دوره تنش خشکی فرار کرد تا عملکرد قابل قبولی ایجاد شود.
غدیری با بیان اینکه خشکسالی و افزایش دما، گستره و پهنه اکولوژیکی گیاهان زراعی را دچار تغییرات کرده است، گفت: این پدیده منجر به تغییر تاریخ‌ها و تراکم کشت شده است، بر این اساس باید براساس تغییرات اقلیمی حاکم در منطقه و اصول علم زراعت، انتخاب نوع بذر، تاریخ و تراکم کاشت را متناسب با اقلیم هر منطقه تغییر داد.
افزایش سطح زیر کشت، خیر؛ افزایش عملکرد در واحد سطح، آری
رئیس بخش تحقیقات زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی در ادامه به سیاست‌هایی که برای مقابله با کمبود منابع غذایی در آینده باید در نظر گرفته شود، اشاره کرد و گفت: از آنجاکه سطوح اراضی زراعی و تولیدی محصولات کشاورزی ثابت بوده، اما سالانه بخشی از این اراضی تغییر کاربری پیدا کرده یا به دلیل خشکسالی خشک شده و از چرخه تولید خارج می‌شوند، لذا افزایش سطح زیر کشت منتفی بوده و با محدودیت مواجه شده است.
وی افزایش عملکرد در واحد سطح را راهکاری موثر در این حوزه دانست و گفت: افزایش عملکرد در واحد سطح وابسته به تکنولوژی و دانش است و بدون دانش‌بنیان کردن بخش کشاورزی نمی‌توان به افزایش عملکرد در واحد سطح دست یافت. افزایش عملکرد راهبردی برای جلوگیری از کاهش تولید مواد غذایی در آینده است و همچنین باید تدابیر لازم برای جلوگیری از ضایعات تولیدات کشاورزی را اتخاذ کرد تا تلفات محصولات به حداقل برسد.
به گفته وی، ایران جزو کشورهایی است که علاوه بر وجود برخی مشکلات در حوزه مواد غذایی، میزان دوریز و ضایعات تولید نیز در آن بسیار بالاست که با استفاده از انبارداری و سردخانه‌های مدرن می‌توان ضایعات را به حداقل رساند و از کمبود مواد غذایی در آینده پیشگیری کرد.
اینجا هم علم حرف اول را می‌زند
وی در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان کیفیت و سلامت مواد غذایی را در طول زنجیره تامین، تضمین کرد، گفت: مراجعه به اصول کشاورزی ارگانیک و تولید محصولات سالم با هدف به حداقل رساندن مصرف سموم و کودهای شیمیایی، کنترل آفات و علف‌های هرز به شیوه بیولوژیکی و تلفیقی، استفاده از آفت کش‌ها و علف‌کش‌های گیاهی و کاهش مصرف مواد مصنوعی، راهکارهایی برای افزایش کیفیت و سلامت محصولات کشاورزی است.
غدیری افزود: به دلیل اینکه بسیاری از عوامل بیماری‌زا پس از برداشت محصول و در مراحل انبارداری خسارت وارد می‌کنند باید با بکارگیری روش‌های علمی نگهداری محصول در سردخانه و انبار، مانع بروز خسارت و کاهش کیفیت تولیدات شد.
کشاورزی سنتی در آینده محکوم به شکست است
وی در پاسخ به این پرسش که آیا تکنولوژی‌های نوین می‌توانند به تامین امنیت غذایی کمک کنند، گفت: تأمین امنیت غذایی بدون استفاده از تکنولوژی‌های نوین در آینده بسیار سخت و حتی غیرممکن است. تکنولوژی‌هایی نظیر فناوری نانو، استفاده از پهپادها در مدیریت مزرعه و کاهش مصرف مواد شیمیایی، بهره‌گیری از ظرفیت هوش مصنوعی و فناوری‌های مربوط به مکانیزاسیون می‌توانند در امنیت غذایی نقش اثرگذاری داشته باشند. کشاورزی سنتی از مبنای دانش‌بنیان فاصله دارد و در آینده محکوم به شکست است چرا که جوابگوی تولید غذای سالم برای نسل آینده نخواهد بود.
وی در خصوص موانع اصلی در زمینه تامین امنیت غذایی در کشورهای در حال توسعه، گفت: خشکسالی و کمبود بارش‌ها مهمترین مانع در تامین امنیت غذایی در حوزه اقلیمی به شمار می‌روند، چرا که بخش اعظمی از تولیدات کشاورزی به صورت دیمی تولید می‌شوند و دیمزارها وابستگی شدیدی به نزولات جوی دارند. متاسفانه خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها کمیت و کیفیت مواد غذایی را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
غدیری در ادامه، به تحریم‌ها به عنوان مانع دیگری در زمینه تامین امنیت غذایی در حوزه غیراقلیمی اشاره کرد و گفت: تحریم‌ها موجب شده‌اند که نتوان از تکنولوژی‌های مدرن بهره‌برداری کرد. همچنین کمبود اعتباراتی که موجب سرمایه‌گذاری در حوزه تولید غذا و امنیت غذایی می‌شود می‌تواند در درازمدت امنیت غذایی را به مخاطره بیندازد.
مدیریت بحران و ضرورت تولید مازاد مصرف
رئیس بخش تحقیقات زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان در برابر بحران‌های غذایی در مواقع بحران مانند جنگ‌ها و بلایای طبیعی، آمادگی کامل داشت، گفت: در تولید محصولات کشاورزی باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که در تولید محصولات استراتژیکی نظیر گندم، سیب زمینی، مواد پروتئینی، حدود ۲۰ الی ۳۰ درصد تولید مازاد مصرف سالانه داشته باشیم.
وی افزود: برخی اتفاقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی می‌توانند بحران شدیدی در حوزه امنیت غذایی ایجاد کنند و باید سطح تاب‌آوری را در حوزه وقوع بحران‌های این چنینی افزایش داد که لازمه آن مدیریت مواد غذایی و جلوگیری از صادرات محصولات در شرایط بحران برای پیشگیری از مخاطراتی است که متوجه امنیت غذایی می‌شود. سرمایه‌گذاری مناسب در حوزه سردخانه‌های مدرن می‌تواند منجر به نگهداری محصولات غذایی در فضایی استاندارد و به دور از آفات و خسارات شود تا در زمان بحران مشکلی در تامین مواد غذایی وجود نداشته باشد. امنیت غذایی پایه اقتدار امنیت سیاسی، نظامی و اجتماعی کشور به حساب می‌آید.
پایداری امنیت غذایی نیازمند اصلاح سبک زندگی
غدیری در خصوص تاثیر رژیم‌های غذایی ناپایدار و مصرف بیش از حد منابع طبیعی بر امنیت غذایی نیز گفت: تدوین برنامه‌های لازم در حوزه اصلاح الگوی مصرف، حذف عادت‌های غذایی ناسالم، پرهیز از فست‌فودها و ترویج سبک تغذیه سالم ضروری است. استفاده از فست‌فودها فشار زیادی بر تولید برخی محصولات نظیر سیب زمینی، روغن و ... وارد کرده است که حتی بیشتر از مصرف جهانی است و علاوه بر آسیبی که به سلامت جامعه وارد می‌کند در حوزه تامین نهاده‌های روغنی که ایران به آن وابسته است نیز با مشکل مواجه خواهیم شد.
وی تصریح کرد: اصلاح سبک زندگی و روش صحیح تغذیه، در پایداری امنیت غذایی بسیار تاثیرگذار است و زمانی که نتوانیم سبک زندگی و الگوی مصرف را تغییر دهیم ناگزیر به فشار آوردن به مراتع و جنگل‌ها برای تغییر کاربری و تبدیل آنها به اراضی کشاورزی خواهیم شد تا بتوان میزان تولیدات را افزایش داد که در بلندمدت خسارات جبران‌ناپذیری را به منابع طبیعی و ثروت ملی وارد می‌کند.