گفتگو با ایرج هوسمی عضو اتحادیه چایکاران کشور و شورای عالی خانه کشاورز

سوال: اسم فامیل شریف شما به چه معنی است؟

ایرج هوسمی: هوسم نام ودیعه رودسر بود که بعد از حمله اعراب به ایران تغییر نام داد. وشد رودسر

سوال: اگر موافقید چایی که در ایران داریم یا احیاناً که وارد شده کی وارد ایران شده و چه شکل و فضایی داشته و بریم جلوتر تخصصی تر به چای نگاه کنیم؟

ایرج هوسمی: اینکه فرمودید که پیشینه ای از چای خدمتون عرض کنم.  چای در زمان آخرین سلاطین قاجار توسط محمد میرزا قاجار که سفیر کبیرایران یا فرض بفرمایید در آن روز چه لقبی داشته است درحال  نقش سفارت داشته در دربار هند مأمور می شودکه پس از جلب رضایت دربار هند مقداری بذر یا نهال چای را به ایران بیاورد. ایشون در سفرخود موفق می شوند موافقت دربار هند را جلب بکنند و بعد از جلب موافقت دربار هند مدتی در باغات هندوستان به کارگری مشغول می شوند تا شیوه کاشت، داشت، برداشت و فرآوری چای را آموخته باشند به این قریب ۱۶ ، ۱۷ ماه طول می کشد بعد از انجام این مقدمات و آشنایی کامل با طرز تهیه چای با ۲۰۰۰ گلدان ونهال و مقداری بذر چای عازم ایران می شوند واین چای را در لاهیجان و تنکابن که به نظرش بهترین منطقه بود برای غرص نهال وکشت چای درآنجا درباغ می کارد و به انتظار می نشیند خوشبختانه خاک لاهیجان به گرمی پذیرای نهال وبذر چای شد و بعد از آنکه به ثمر رسید تعریف می کنند ودرکتابها هم آمده است اولین چایی که برداشت کردند و دست ساز هم بوده از آنچنان عطر وطعم برخوردار بود که واقعاً  خودش مبلغ خودش شد که بسیاری ازمردم داوطلب شدند که سرمایه گذاری بکنند و بیش ازهمه چوپانانی که در حاشیه جنگل و بین جنگل و آبادی ها به کار دامپروری سنتی اشتغال داشتند و آنها خاک بهتری در اختیار داشتند بیشتر از این محصول استقبال کردند در نتیجه کلیه مناطق گیلان و بخش غربی مازندران این محصول توسعه پیدا کرد و شغلی شد برای مردم اولین قریه ای که بسیار به استقبال این محصول رفت واجارگاه بود بعد ازآنکه باغات در آنجا توسعه پیدا کرد چون همه چیزش بوسیله باغدار انجام می شدیعنی برداشت برگ فرآوری برگ، مالش برگ، تخمیر برگ، خشک کردن برگ تارسیدن به چای سیاه یا چای خشک همه بوسیله اهل منزل انجام

می شد درنتیجه مشتری هم که  همیشه پاش بود این میدان وسیعی از نظر اقتصادی پیدا کرد و در اقتصاد خانواده های چایکار اثر شگرفی به جای گذاشت بعد ازاینکه از این طریق مردم احساس کردند درتأمین هستند از نظر سرمایه شاید در بینشان کم سواد هم حتی  کم بود رفتند به استقبال مدرسه، مدرسه اجاره کردند معلم خصوصی استخدام کردند از فرنگ غرب فقط مدیر خواستند که رسمیت بدهند به اینکارشان و در نتیجه توسعه پیدا کرد این شوق و ذوقی که دراثر تأثیرگذاری اقتصادی بر زندگی چایکار وروستانشین پیش آمد این مدارج تحصیلی را جوانان طی کردند و اگر امروز در مملکت بشودآماری تهیه کرد از تحصیل کردگان مناطق چایخیزبعد مقایسه کرد با دیگر نقاط کشورمی بینیم که هم در رسته استادی، هم دررسته ی طب،رسته  ی دبیری،رسته مهندسی به هرحال آنچه پیش رو می خواهد اینها ازخانواده های چایکاران مملکت هستند بنابراین به این نتیجه ما

می رسیم که چای نه تنها در اقتصاد منطقه ما تأثیرگذار شد در فرهنگ منطقه  ما در برآوردن رشد سواد مردم منطقه ما در نتیجه پرورش افرادی که بتوانند برای این مملکت علم آفرینی بکنند ایجاد شد و از این نظر ما به چای دین بزرگی داریم.

سوال : باتوجه به  دوره های مختلفی که   در زمینه صنعت چای تجربه کردید و آنقدر بیان شما گرم و شیوا ودوست داشتنی است خودتان چه رشته ای خواندید.؟

ایرج هوسمی: مختصری ادبیات خواندم.

سوال: :قبل از اینکه چای واردایران بشود آیا مردم چای مصرف می کردند یا نه قهوه نوش جان می کردندیا بعد از اینکه وارد شد نوشیدن چای رواج پیداکرد.؟

ایرج هوسمی: درکتابهای آمده است وبزرگان نقل کرده اند که قبل از آنکه چای به ایران بیاید که تاریخ ورود چای که به صورت  کشت وکشتزار درآمد صدو چند سال پیش ازآن قهوه مصرف

می شد کلمه قهوه خانه برآن اساس است اما امروز چای نقشش این طوری که عامه مردم می دانند درهمه زمینه ها ، در عزا، در عروسی، در مناسبت های خاص در مهمانی های کوچک و بزر گ نقش کارسا حرمت گذار به نشانه حرمت گذاردن به مهمان، دوست، آشنا چای تعارف می کنند چای بعد ازآنکه در مقدمه عرض کردم جای خودش را در بین مردم تقریباً حاشیه جنگل نشین باز کرد و مشوق شد برای احداث باغات بیشتری دولت هم در کنار چایکاران قرار گرفت.

سوال : پس یک دوران طلایی، چایکاری داشته است؟

ایرج هوسمی: بله. دولت هم درکنار چایکاران قرار گرفت احداث باغ چای کرد در وسعت ۴۰ هکتار و۵۰هکتار و کارخانه احداث کرد در کنار این باغ ۵۰هکتاری و برای این که تفهیم بکند به چایکار و چایساز که من درکنار این محصول و پشتیبان این محصول هستم و نام باغ را باغ دولتی گذاردند ونام کارخانه را هم کارخانه دولتی هنوز هم این گونه باغات و این گونه کارخانجات به نام باغ دولتی و کارخانه دولتی معروف است. روزگاربسیارخوشی داشت و تأثیرگذار بود در اقتصاد منطقه و آن کسی که باغ بیشتر داشت اعتبارواحترام بیشتر داشت. موقعیتش هم شناخته شده بود. تا شهریور سده ۲۰ جنگ خانمانسوز جهانی در همه ارگانهای مملکت ما تأثیرسوء گذاشت ازجمله در چایکاری نابسامانی بوجود آمد.

سوال:یعنی دوران طلایی چایکاری قبل از شهریور ۲۰ می شود؟

ایرج هوسمی: ازآغاز تا شهریور ۱۳۲۰ دوران خوشی داشت چایکارهمین طور که عرض کردم برگ را خودش می کند .خودش به منزل می برد.پلاس می داد و پلاسیده که می شد مالش می داد بعد از مالش برای تخمیر می گذاشت بعد از تخمیر به کوره می سپرد به هرحال آنچه که از ابتدا تا انتها برای فرآوری چای لازم بود خانواده انجام می داد کار پرداز نبودند و همین باعث انباشت شدن سرمایه و خوشایندی کار شد بله تا آن وقت چای روزگار خوبی داشت بعد دچار نقصان شد گرفتاری داشت و بعد از سالهای ۳۳ و۳۴ هم که گمرکات آمد وامور چای را برعهده گرفت و بعداز گمرکات که به وزارت دارایی سپردند دوران طلایی دوباره چای شروع شد.

سوال :یعنی از جنگ جهانگیر سال ۱۳۲۰تا ۳۳ و۳۴ دوره افول بود بعد از آن دوباره گلدنتهای های دوره طلایی بود.

ایرج هوسمی: برنامه ای که در وزارت بازرگانی تنظیم کردند اداره ای به نام اداره ی چای در دل وزارت بازرگانی بوجود آمده اداره کل تابع وزارت بازرگانی افراد خدمتگزاری بودند افراد صاحب تدبیری بودند برنامه ریزی آنچنان کردند که چای مجدداً حرکت کرد باز جای خودش را باز کرد. باز چایکار حرمت پیدا کرد باز چایکار به آینده امیدوار شد. این به همین کیفیت ادامه داشت تا سال ۱۳۶۹ تحت این عنوان که چای از محصولات کشاورزی هست مصلحت دیدند بزرگان قم که چای را از برنامه چای وچایکاری وچایسازی و فروش چای و به هرحال آنچه که در چرخه تولید بود از از وزارت کشاورزی جدابکنند و پسپارند از وزارت بازرگانی جدا بکنند و بسپارند .

سوال: با توجه به فرایند تولید، کشت محصول چایی واستخراج در نهایت  چای خشک ه مردم استفاده می کنند و تنوع ذائقه مردم کشور ما  به سمت چایهای خارجی می باشد ، چه کیفیتی دارند ؟

ایرج هوسمی: داستانتون چای ما در نفس خودش نه عیب دارد نه علت در خاک ما هم هیچ مشکلی وجود ندارد در آفتاب ما هم همین طور. یعنی مشکلات آب و خاک و هوا نداریم ما این مشکل را داریم که چای ما همیشه دشمن داشت دشمن چای ما متأسفانه گروه وارد کنندگان غیر مجاز چای هستند در داخل کشر و بخشی هم تجاری که احیاناً خدای ناکرده در ایمانشان و اعتقادشان خللی هست چای ما  از نظر کیفیت اگر به تحقیق ودرستی ساخته بشود و اگر آن نکات لازم برای آماده سازی چای و فرآوری چای رعایت بشود از نظر کیفیت نه تنها از چای هیج جای دنیا چیزی کم ندارد فزونی هم دارد. چای ما دارای عطر خوب، طعم خوب، چشایی خوب، و بعد گیرایی خاصی دارد به طوری که آنهایی که یک یا دو یا سه بار از این چای خوب تولیدی ایرانی مصرف بکنند محال است که دیگه از چای خارجی استفاده بکنند امر کردند برای تخریب چای ما . برای جا انداختن چای خارجی باز کوشش کردند  وهمه اینها مربوط می شود به واردکنندگان مجاز و غیرمجاز چای .

سوال :کیفیت هم بحث است آقای هوسمی.

ایرج هوسمی: کیفیت کیفیت کیفیت بر می گردد به برداشت به موقع و برگ مطلوب از درختچه ی چای برای رسیدن به برگ مطلوب که بتوانیم چای مطلوب بسازیم باید پول کافی بدهیم در شرایطی که کشاورزی که کشاورز چایکار جان خود وزن وفرزندش در سرما و صولت سرمای زمستان و گرمای کشنده تابستان ، گرمای توفنده تافته تابستان وقت صرف می کنند و برگ تهیه می کنند و برگ را به کارخانه می برند می فروشند به امید اینکه آرایشی به زندگیشان بدهند این قیمت هزینه برداشت برگ و تولید نمی کند ما چه انتظاری داریم از چایکار یا چایساز به ما چای بدهند و با چای خارجی رقابت بکنند. چای را ما با ر نج و تهیه اش را داریم کارشناس در شمال هست اما قیمت برگ سبز چای را شورای عالی اقتصاد تعیین می کند و بعد ازآنکه رقمی را روی برگ چای گذاشت دیگر مشکل داریم نه دیناری بالا می رود ونه دیناری پایین . و فریاد ما هم در گذشته به  گوش هیچ کس نرسید اگر به گوش رسید به دل نرسید اگر چای هم از ۶۸ هزار تن ، ۵۰ هزار تن، ۵۵هزار تن به ۱۸هزار تن تقلیل پیدا کرده است به خاطر عدم رعایت عدالت . قیمت گذاری ناعادلانه است . از گذشته گفتند به قدری پولش آدم می توان آش خورد.

سوال: یعنی اگر مثلاً این قیمت تضمینی که ما وجود داریم که دولت تضمین می کند که چای رو ازچایکاران بخرد می خواهم ببینم که چه اتفاقاتی باید بیفتند ؟

ایرج هوسمی: حضور مقدس حضرت عالی در خانه کشاورز هم این مشکل رو هم مطرح کردم و عضو شورای عالی خانه کشاورز هم هستم درآنجا مسئله بررسی شد در آنجا تأیید کردند کارشناسان  خانه  کشاورز عرایض بنده را منعکس کردند به وزارت جهاد کشاورزی عرض کردند باید به برگ قیمت مناسب نه ظالمانه نه خیلی به اصطلاح جانبدارانه قیمت مناسب که من بتوانم مثل گذشته مثل روز هایی که کشاورز چایکار و چای نقش داشتند بتوانم آن چای را بسازم من با قیمت اندک و هزینه ی زیاد نمی توانم بر مصلحت زندگی من نیست که من برگ خوب را از باغ جدا بکنم . بعد بیایم یک قدم در دولت فعلی این اتقاق افتاده است. یک گام بردارند صد گام کشاورز ، کشاورز این رو موروثی خود ارثش می داند به میراثش پایبند است به میراثش علاقمند است به میراثش دلبند است و ووقتی  می گویند قطعه ای از باغ دچار مشکل شده این قلبش به تپش با این در دل و مشکلات را مکرر چه به وسیله جراید، چه به وسیله تلویزیون، چه وسیله خانه ی کشاورز در استانداری، در وزارت جهاد کشاورزی بوسیله نمایندگان دلسوز شمال مکرراً در مقامات مطرح کردیم. الحمدالله اخیراً با آن نتیجه رسیده ایم که دولت تدبیر و امید مصمم شده است که امید را به خانه کشاورز چایکار برآورد.