معیشت خانواده های محروم جامعه در گروه نان ارزان/طبقات پایین جامعه همچنان چشم انتظار حمایت دولت تدبیر

روز دوشنبه همزمان با دهم آذرماه سال جاری رسانه ها از افزایش حداقل 30 درصدی قیمت انواع نان سنتی در نقاط مختلف کشور خبر دادند، خبری که باوجود تاکیدات سخنگوی رییس جمهور مبنی بر افزایش شیب ملایم این ماده غذایی پرمصرف در سبد مصرفی خانوار به خصوص برای دهک پایین درآمدی جامعه، کمی غیره منتظره به نظر می رسید.

شاید در نگاه نخست افزایش دویست تومانی بهای نان در نگاه برخی از مسوولان، کارشناسان و مشاورران حوزه تصمیم ساز کشور، نسبت به افزایش میلیونی در برخی از محصولات از جمله خودرو که با وجود تغییرات عمده قیمتی همچنان از تقاضای کافی برخوردار است، ناچیز به نظر آید و به زعم آنان آنچنان تاثیری در لایه های میانی خانوارها نداشته باشد.

با نیم نگاهی به جامعه متوجه خواهیم شد، تغییرات حتی اندک در قیمت نان بعنوان محصولی استراتژیک، اساسی و پرمصرف در سبد مصرفی ایرانیان حساسیت های ویژه ای در جامعه ایجاد خواهد کرد، شاید اظهار نظر چند روز پیش یک عضو کمیسیون بهداشت مجلس در خصوص تاثیر فراوان افزایش قیمت نان در زندگی اقشار آسیب پذیر جامعه دلیل روشنی بر این ادعا باشد.

علیرضا مرندی بیان داشته است: قیمت نان حتی اگر 10 برابر هم افزایش یابد، ممکن است در زندگی من و امثال من تاثیر نداشته باشد، ولی برای اقشار ضعیف جامعه که نان در سبد غذایی آنها سهم مهمی دارد، قطعا مشکل ساز خواهد بود.

اما شواهد موجود و گزارش های دریافتی از نقاط مختلف کشور حاکیست که قیمت های جدید فشار مضاعفی را به اقشار مختلف جامعه به خصوص دهک های درآمدی پایین جامعه وارد کرده است.

شاید به زعم بسیاری، قصه پر غصه نان از زمانی آغاز شد که دولت دهم هنگام اجرای مرحله نخست طرح هدفمندکردن یارانه ها در خردادماه سال 1391 تصمیم گرفت قیمت نان را به بهانه افزایش قیمت خرید تضمینی گندم از کشاورزان، بالارفتن قیمت حامل های انرژی و همچنین جلوگیری از هدررفت گندم و افزایش کیفیت نان، 30 درصد افزایش دهد.

این در حالی بود که براساس توافقات دولت دهم با کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی در تدوین قانون برنامه بودجه سال 1391 کشور، هیچگونه افزایش قیمتی برای آرد و نان در نظر گرفته نشده بود و یارانه نان در این سال قرار بود از بخش یارانه عمومی دولت تامین شود.

به هرحال قیمت ها افزایش یافت و دبیر ستاد هدفمندی یارانه ها در دولت وقت در اواخر خردادماه سال 1391با بیان اینکه، افزایش قیمت نان برخلاف نظر دولت انجام و موجب نگرانی مردم شده است، گفت: با توجه به نظر رییس جمهور و توافق صورت گرفته با مجلس قرار است افزایش قیمت نان با پرداخت ماهانه 3 هزار تومان در 9 ماه جبران شود.

بهروز مرادی در آن برهه، بدون اشاره به اینکه با 3 هزار تومان مگر چند قرص نان می توان در طول یک ماه تهیه کرد، این را هم گفت که برای جبران افزایش قیمت نان، 28 هزار تومانی که در پایان سال 1390 به حساب مردم واریز شده بود به عنوان یارانه نان تا پایان سال است و مردم می توانند از 29 خردادماه همان سال این مبلغ را برداشت کنند.

و البته پس از 29 ماه و در ادامه مرحله دوم طرح هدفمندسازی یارانه ها، هیات وزیران در 14 آبان جاری به منظور جبران تعدیل قیمت گندم و افزایش سایر هزینه های دو سال اخیر کارخانجات آسیابانی و نانوایی ها نسبت به قیمت های رسمی و مصوب سال 1392 در سراسر کشور، افزایش قیمت انواع نان سنتی را براساس نظر کارشناسانه کارگروه آرد ونان زیر نظر استانداری های سراسر کشور تصویب کرد و از دهم آذرماه قیمت انواع نان سنتی حدود 33 درصد افزایش یافت.

اتفاق خردادماه سال 1391 در آذرماه سال جاری تکرار شد و نان البته گران تر، اما آنچه در این سال ها مورد غفلت مسوولان ذیربط واقع شد، مسائلی همچون بی توجهی به کاهش قدرت خرید اقشار آسیب پذیر در پرداخت یارانه یکسان چهار هزار و 500 تومانی به تمام طبقات جامعه، کاهش کیفیت نان و در ادامه کاهش وزن چانه ها و کم فروشی نانوایان به بهانه تشدید هزینه های جاری پخت نان بود.

گزارش های دریافتی از نقاط مختلف کشور و بنابر اظهارات تعدادی از نمایندگان خانه ملت، گران شدن قیمت نان که با هدف ارتقاء کیفی و استاندارد شدن چانه ها صورت گرفته، تنها رضایت نسبی نانوایان و همچنین دولت را به همراه داشته است، چرا که دولت با افزایش قیمت 10 هزار تومانی هر کیسه آرد تحویلی به نانوایان تاحدودی برای خود درآمد کسب کرده و غالب نانوایان کشور نیز با افزایش قیمت نان به مراد دل رسیده اند، چرا که نان هفته های پیش را بدون کمترین تغییری در وزن چانه و کیفیت حداقل 33 درصد گران تر می فروشند.

اما مردم به خصوص ساکنان بسیاری از مناطق محروم کشور که قوت غالب بسیاری از آنان به دلیل فقر، بیکاری و نداشتن عدم توان اقتصادی لازم در خرید گوشت و برنج، صرف تهیه تنها یکی دو قرص نان برای مصرف با چای شیرین می شود، مات و مبهوت این اتفاقات را نظاره گرند، نان همان نان و کیفیت همان، گویی در حلقه دولت، مردم و نانوایان تنها سر مردم به خصوص اقشار آسیب پذیر جامعه بدون کلاه مانده است.

نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی که اکثر ساکنان حوزه انتخابیه اش زیر خط فقر زندگی می کنند، با اشاره به درآمد بسیار پایین جمع کثیری از مردم استان سیستان و بلوچستان، افزایش حداقل 30 درصدی قیمت نان در این نقطه از کشور را به بهانه بهبود کیفیت نان بر اقتصاد خانواده های محروم این استان بسیار تاثیرگذار دانست.

حسینعلی شهریاری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، افزود: نان برای بسیاری از خانواده های محروم استان سیستان و بلوچستان تنها ماده غذایی پر مصرف است و دولت باید در سیاست گذاری قیمت محصولات اساسی مانند نان در این استان و دیگر استان های محروم کشور نگاه ویژه ای داشته باشد.

وی با اشاره به افزایش قیمت نان در مرحله نخست اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها در دولت دهم، گفت: دولتمردان دهم نیز قول داده بودند که کیفیت نان افزای پیدا خواهد کرد اما این امر محقق نشد.

نماینده مردم زاهدان در مجلس تصریح کرد: در شرایط فعلی که مردم توان خرید گوشت و مرغ ندارند افزایش قیمت نان بعنوان پرمصرف ترین ماده غذایی، کاهش مصرف و در نتیجه گرسنگی بدنبال خواهد داشت.

وی الگوگیری طرح های موفق از اقتصاد کشورهای پیشرفته دنیا و اجرای ناقص اینگونه طرح ها در کشور را در دولت های ادوار مختلف سال های پس از انقلاب، یک آفت مدیریتی دانست و گفت: برای اجرای طرح های اقتصادی در کشور باید تمام ملاحظات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در کنار یکدیگر مد نظر مسوولین قرار گیرد.

نماینده مردم زاهدان در مجلس ضمن تاکید بر افزایش حمایت های دولت از اقشار کم درآمد جامعه، اذعان داشت: متاسفانه طرح هدفمندسازی یارانه ها از جمله طرح هایی است که همه جانبه و کامل در کشور پرداخت نشد و تاکنون نیز بصورت ناقص اجرا شده است.

نماینده تهران، شمیرانات، ری و اسلامشهر در مجلس نیز با انتقاد از گران شدن نان از سوی دولت، این اقدام دولت را تنها به بهانه جبران بخشی از هزینه های جاری نانوایان غیرمنتظره و تنها به ضرر طبقه ضعیف جامعه دانست.

مجتبی رحماندوست که از جمله مخالفان افزایش قیمت نان است، در گفت و گو با ایرنا، افزود: در دوره نخست افزایش قیمت نان در سال 1391 حداقل برای مدت کوتاهی شاهد افزایش کیفیت نان بودیم اما در مرحله دوم و تا افزایش قیمت نان تا این لحظه و براساس شنیده ها و آنچه خود در سطح شهر دیده ام، هیچگونه افزایش کیفیتی را در نان شاهد نیستیم.

وی با اشاره به گران شدن حداقل 33 درصدی قیمت نان در نقاط مختلف کشور، تصریح کرد: نان در شرایط فعلی اقتصادی و در بسیاری از مناطق مختلف کشور به خصوص محروم یکی از عمده مواد غذایی مصرفی مردم است لذا افزایش قیمت این ماده غذایی بسیاری از مردم کشور به خصوص ساکنان مناطق محروم را در تنگنا قرار خواهد داد.

عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با اذعان به کاهش بهای نفت در بازار جهانی و مشکلات مالی دولت، در عین حال تنها راهکار موجود به منظور کمک به تامین نان ارزان قیمت برای قشر ضعیف جامعه را افزایش سهم یارانه پرداختی در بخش نان به خصوص به طبقات ضعیف جامعه دانست.

اما نماینده مردم کرمانشاه در مجلس در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، با اشاره به آزادسازی قیمت بسیاری از کالاهای اساسی مورد استفاده مردم از جمله برنج، روغن، لبنیات در طول سال های گذشته، این امر را باعث ایجاد رقابت در بین تولیدکنندگان و افزایش قدرت انتخاب مردم دانست.

عبدالرضا مصری که از موافقان مشروط با افزایش اخیر قیمت نان در کشور است، ضمن تاکید بر قطع یارانه پرداختی دولت به صنعت آرد و نان کشور و پرداخت این میزان یارانه به مردم، اظهار داشت: در این شرایط صنعت آرد و نان کشور در یک فضای رقابتی کیفیت خود را افزایش خواهند داد و قدرت انتخاب مردم نیز برای خرید نان کیفی افزایش خواهد یافت.

وی با بیان اینکه، در حال حاضر بسیاری از کارخانجات آسیابانی کشور با یک سوم تا یک ششم ظرفیت کار می کنند، واردات گندم و عرضه آن به اینگونه کارخانجات به منظور تبدیل آرد را باعث رونق صنعت آرد و نان کشور عنوان کرد و افزود: این اتفاق نیز افزایش قدرت انتخاب صاحبان صنایع پخت نان کشور را در تهیه آرد مناسب بعنوان مواد اولیه این صنعت را به همراه خواهد داشت.

این نماینده مجلس با اشاره یه غیرقابل جایگزین بودن محصول نان در کشور به خصوص در شرایط فعلی اقتصادی، به افزایش 9 هزار و 600 تومانی هر کیسه آرد تحویلی به نانوایان پس از اصلاح قیمت نان از سوی دولت اشاره کرد و ضمن سوال برانگیز خواندن این افزایش قیمت، گفت: به طور حتم با گران کردن آرد تحویلی به نانوایان نمی توان شاهد تغییر مناسب در کیفیت نان بود.

مصری با مقایسه کیفی نان های سنگک پخت شده در شهرهای تهران و کرمانشاه به ترتیب با قیمت های 800 و 550 تومان، پخت نان سنگک در کرمانشاه را بسیار بی کیفیت ذکر کرد و با بیان اینکه نیمی از این نان دور ریخته می شود، تنها دلیل افت کیفی نان پس از افزایش قیمت نان را رشد قیمت آرد از سوی دولت عنوان کرد.

دیگر نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر در مجلس در گفت و گو با ایرنا، با بیان اینکه ساز و کار صنعت آرد ونان کشور معیوب و دچار مشکل است، ضمن انتقاد از گذاشتن بار هزینه ای این چرخه معیوب به دوش مردم، گفت: موافق واقعی شدن قیمت نان هستم مشروط به اینکه اقشار آسیب پذیر جامعه دچار مشکل نشوند.

حسین طلا که از موافقان مشروط افزایش قیمت نان است، با بیان اینکه، نانواها پیش از این افزایش قیمت ها به دلیل تشدید هزینه های جاری در شرایط سر به سر نان پخته و سودی به دست نمی آوردند، در عین حال افزود: اینکه امروز نان بیش از 30 درصد گران شده و در میزان یارانه نان پرداختی به مردم تغییری حاصل نشده از سوی مجلس شورای اسلامی پذیرفتنی نیست.

وی با اشاره به اختصاص سالانه 6700 میلیارد تومان یارانه غیرمستقیم به نان از سوی دولت ناشی از مابه التفاوت قیمت 665 تومانی خرید تضمینی گندم و قیمت گندم تحویلی به کارخانجات آرد و همچنین پرداخت حدود 3900 میلیارد تومان یارانه به مردم بصورت مستقیم، افزود: دولت سالانه نزدیک به یازده هزار میلیارد تومان به صورت مستقیم و غیرمستقیم برای نان هزینه می کند و این در حالی است که دولت، نانوا و مردم هیچکدام از این مسئله راضی نیستند.

وی ضمن تاکید بر ایجاد بازار رقابتی در صنعت آرد و نان کشور و آزادسازی قیمت نان همانند اتفاقی که در صنعت سیمان کشور رخ داد، خاطرنشان کرد: با اقدامات مناسب مدیریتی و ایجاد رقابت بین تولیدکنندگان قیمت هر کیسه سیمان از 120 به 45 هزار تومان کاهش یافت.

این نماینده مجلس در ادامه، ضمن تاکید بر پرداخت یارانه صنعت آرد و نان تنها به مردم، این امر را باعث حذف رانت و فساد موجود در صنعت آرد و نان کشور دانست و افزود: پیشرفت صنعت آرد و نان کشور در بخش های مختلف تولیدی در گرو حذف یارانه دولتی و ایجاد بازار رقابتی و آزادسازی قیمت ها است.

به هر حال نباید از این نکته نیز غافل شد که طرح ها و خدمات دولت یازدهم در بخش های مختلف و در طول شانزده ماه گذشته همواره در راستای حمایت هرچه بیشتر از اقشار آسیب پذیر جامعه بوده است.

اقدام ارزشمند دولت تدبیر و امید در اجرا و ساماندهی طرح نظام سلامت در بخش بهداشت و درمان به منظور کاهش هرچه بیشتر هزینه های درمان مردم گواه آن است که مسوولان اجرایی کشور به هیچ وجه نسبت به وضعیت معیشتی و رفاه اقشار کم درآمد بی تفاوت نبوده و رفع مسائل قشر کم درآمد جامعه از جمله دغدغه های آنان است.