طبق اعلام دکتر «علی اکبر سیاری » معاون بهداشت وزیر بهداشت در آبان ماه امسال ، بطورکلی 2 / 5 درصد دانش آموزان مبتلا به فشارخون هستند که یکی از دلایل اصلی آن، مصرف زیاد نمک است.
مصرف زیاد نمک، زمینه را برای فشارخون بالا در بزرگسالی فراهم می کند؛ مصرف زیاد روغن و چربی هم علاوه بر بالا بردن چربی خون و بیماری های قلبی و عروقی به دلیل کالری زیاد موجب اضافه وزن و چاقی می شود.
کودکان سنین مدرسه ، علاوه بر سه وعده غذایی اصلی به میان وعده هم نیاز دارند؛ در این سنین ، کودکان باید هر چهار تا شش ساعت برای نگهداشتن غلظت قندخون در حدطبیعی، غذا بخورند تا فعالیت سیتم عصبی و عملکرد مغز در حد مطلوب باقی بماند.
در کودکان این سنین ، کبد که مسوول ذخیره گلوکز به صورت گلیکوژن و آزادسازی آن به خون در صورت نیاز است، تنها برای حدود چهار ساعت گلیکوژن ذخیره می کند. بنابراین دانش آموزان در این سنین به خوردن غذا در وعده های بیشتر نیاز دارند و باید بین صبح تا ظهر و نیز بین ظهر تا شب ، میان وعده مصرف کنند.
**وعده ها و میان وعده های نامنظم
حذف وعده های غذایی ، رفتاری رایج در نوجوانان است؛ حذف وعده صبحانه در دانش آموزان بسیار شایع است و با عواقب نامطلوبی از جمله اضافه وزن و چاقی، کاهش تمرکز و عملکرد درسی ضعیف و دریافت ناکافی مواد مغذی به ویژه کلسیم همراه است.
حذف وعده های غذایی و رو آوردن به مصرف غذاهای آماده موجب شده است تا طبق آخرین آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ، 15 درصد دانش آموزان چاق باشند.
چاقی زمینه ابتلا به سکته های مغزی و قلبی و نارسایی کبد و قلب را فراهم می کند.
دانش آموزانی که یک وعده غذایی خود را حذف می کنند، در پاسخ به گرسنگی اغلب از میان وعده هایی استفاده می کنند که از لحاظ ویتامین، مواد معدنی و فیبر در حد پایین هستند و در ضمن سرشار از چربی ، شکر و نمک است.
**پیشگیری از بیماری دانش آموزان با میان وعده سالم
برای پیشگیری از فشارخون بالا و بیماری های قلبی و عروقی و اضافه وزن و چاقی در بزرگسالی ، میان وعده دانش آموزان باید شامل آندسته از مواد غذایی باشد که علاوه بر تامین نیازهای تغذیه ای، کم نمک و کم روغن و کم شیرین نیز باشند. به همین علت موادی مانند چیپس، چوب شور، فراورده های غلات حجیم شده و سایر تنقلات چرب و شور و شیرین ، میان وعده های مناسبی به شمار نمی آیند.
میان وعده ها باید علاوه بر دارا بودن ارزش غذایی، از یک یا چند گروه اصلی غذایی تهیه شده باشند.
استفاده از انجیر خشک، توت خشک، نخودچی، کشمش، انواع مغزهای بو نداده و بدون نمک ، برگه زردآلو و انواع میوه ها مانند سیب ، پرتقال، نارنگی ، هلو، زردآلو و لیموشیرین ، سبزی هایی مانند هویج، کاهو، خیار و ساندویچ هایی مانند نان و پنیر و سبزی، انواع کوکو و کتلت ، نان و حلوا شکری، نان و پنیر کم نمک و خرما می تواند به عنوان میان وعده در برنامه غذایی دانش آموزان قرار گیرد.
ساندویچ هایی که در منزل تهیه می شود ، علاوه بر ارزش غذایی بالا ، کم هزینه است و به راحتی در دسترس اغلب خانواده ها قرار دارد.
**مصرف بی رویه تنقلات غذایی کم ارزش
متاسفانه برخی تنقلات تجاری مانند انواع فرآورده های غلات حجیم شده به طور بی رویه توسط کودکان و دانش آموزان مصرف می شود.
مصرف چیپس و این فرآورده ها به ویژه پیش از وعده های غذایی به دلیل ایجاد سیری کاذب ، دانش آموزان را از خوردن غذاهای اصلی مغذی و مورد نیاز رشد باز می دارد.از سوی دیگر نمک موجود در آنها ذائقه را به خوردن غذاهای شور عادت می دهد.
مطالعات انجام شده ، رابطه بین مصرف نمک و افزایش فشارخون در دوران بزرگسالی را به اثبات رسانده است.
**والدین چه کنند؟
والدین باید دانش آموزان را به مصرف تنقلات سنتی مانند نخودچی کم نمک یا بدون نمک ، کشمش، گردو، بادام، پسته (از انواع بو نداده و بدون نمک) ، گندم برشته، برنجک، عدس برشته شده، توت خشک ، انجیر خشک و برگه ها تشویق و سر سفره نمکدان را حذف کنند. همچنین به جای نوشابه های گازدار برای افراد خانواده از دوغ کم نمک و بدون نمک استفاده کنند.
**اثرات زیان بار مصرف غذاهای پرنمک و شور
نمک ، ماده ضروری و تامین کننده سدیم در انسان است؛ سدیم در انتقال جریانات عصبی و انقباض عضلانی نقش دارد.
اگرچه نمک ماده ای ضروری برای بدن است و نیاز بدن به این ماده حدود سه تا پنج گرم در روز (نصف یا یک قاشق مرباخوری) است ، اما اضافه دریافت آن خطرات عمده ای دارد که افزایش فشارخون از آن جمله است.
ثابت شده است که مقدار مصرف نمک با میزان شیوع سکته قلبی در جامعه مرتبط است؛ دریافت زیاد نمک و سدیم و مصرف غذا و تنقلات شور و پرنمک موجب کاهش بازجذب کلسیم از کلیه شده و دفع ادراری آن را افزایش می دهد. این موضوع عامل مهمی در کاهش تراکم استخوانی و پوکی استخوان است.
خطر ابتلا به سرطان معده نیز با مصرف غذاهای پرنمک افزایش می یابد؛ جلوگیری از اثرات زیان بار دریافت بالای نمک از دوران کودکی و سنین مدرسه باید آغاز شود. دانش آموزان باید تلاش کنند که هنگام انتخاب مواد غذایی، نوع کم نمک آن را برگزینند.
**اثرات زیان بار مصرف غذاهای پرچرب
اگرچه چربی ها در برنامه غذایی دانش آموزان به علت تولید انرژی بالا و خاصیت سیرکنندگی و طعم دهندگی حائزاهمیت هستند اما برخی مواد غذایی حاوی چربی های نامطلوب هستند و به همین دلیل نباید زیاد استفاده شوند.
امروز بسیاری از موادغذایی موجود در بازار به ویژه مواد غذایی فراوری شده آماده یا نیمه آماده، حاوی مقادیر زیادی روغن و چربی های مضر است.
انواع فست فودها مانند سوسیس ، کالباس، پیتزا، همبرگر و سیب زمینی سرخ شده دارای چربی اشباع شده و نمک زیاد هستند که تنگی، انسداد عروق و بروز بیماری های قلبی و عروقی را به دنبال دارند.
**رعایت نکاتی در تغذیه دانش آموزان
متخصصان دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت این توصیه ها را برای الگوی غذایی دانش آموزان ارائه داده اند که یکی از این توصیه ها این است که دانش آموزان باید مصرف فست فود را بسیار محدود کنند.
همچنین دانش آموزان باید در کنار استفاده از فست فودها ، انواع سبزی یا سالاد مصرف کنند . به جای خیارشور از گوجه فرنگی ، خیار ، کاهو و سایر سبزی ها نیز استفاده کنند.
دانش آموزان باید بجای نوشابه های گازدار از نوشیدنی های سالم تر مانند دوغ کم نمک و بدون گاز استفاده کنند.
دانش آموزان به جای سیب زمینی سرخ شده باید از سیب زمینی تنوری استفاده کنند.
دانش آموزان نباید هنگام مصرف غذا از نمکدان استفاده کنند.
دانش آموزان نباید تنقلات شور مانند انواع چیپس، پفک و چوب شور را مصرف کنند.
دانش آموزان باید به انواع آجیل و مغزهای بو نداده و خام به جای انواع پرنمک و شور آنها توجه کنند و همچنین باید مصرف سس مایونز و سس کچاپ - حاوی نمک (سدیم) زیاد - را کمتر کنند.
البته توجه به غذاهای ارایه شده در بوفه های مدارس نیز در این میان بسیار مهم است و تاثیر بسزایی در سلامت دانش آموزان دارد.
ضمن اینکه دکتر «سیدحسن قاضی زاده هاشمی » وزیر بهداشت آبان ماه امسال نسبت به مواد غذایی عرضه شده در بوفه های مدارس اعتراض کرد و خواستار اصلاح آنها شد.
ایرنا