تحلیلی بر بحرانی که روغن پالم برای صنایع ایران ساخت/ قهر مردم با صنایع لبنی چه دلیلی داشت؟

به دنبال حضور حداکثری مردم در انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری و موفقیت دکتر روحانی در انتخابات، امواج مثبت در فضای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور مجدداً ساطع گردید و مقدمات خروج از یک فضای سنگین چه در بعد بین المللی و چه در تجدید ساختارهای داخلی فراهم شد. کابینه دولت یازدهم در شهریور ماه 92 آغاز به کار کرد و روند بازسازی امور به سرعت شروع شد. کنترل تورم، پیگیری سیاست تنش زدائی و ایجاد اطمینان در داخل کشور از مشخصه های دولت جدید بود.

موفقیت​های دولت در قالب اعداد و ارقام در حال خودنمائی بود، رشد منفی اقتصاد در سال 92 متوقف و در فصل اول سال 93 به رشد مثبت تبدیل گردید.

ایجاد تعادل در بازار ارز و حذف رانت های ارزی در دستور کار قرار گرفت و موفقیت های زیادی برای دولت به همراه داشت.

مذاکرات هسته ای روند مناسب خود را طی می کرد و اخبار خوب به گوش می رسید، تورم لجام گسیخته40 درصدی به کمتر از 20 درصد رسید. دیگر التهاب تأمین کالا و احتکار معنای خود را از دست داده بود و همه در انتظار اخبار خوب دیگری، روزها و ماهها را سپری می کردند.

وزیر بهداشت دولت، چهره ای شاخص شد. طرح بیمه سلامت که سالها همه به دنبال آن بودند ظرف یکسال از آمدن او، پیاده سازی شد هر چند که افزایش 2 درصدی ارزش افزوده و دریافت آن از تولید کنندگان، محل تأمین آن بود ولی در بیمارستانهای دولتی، دیگری خبری از عدم پذیرش مریض به خاطر عدم تمکّن مالی نبود، صدا و سیما هم در نشان دادن موفقیت های وزارت بهداشت سنگ تمام گذاشت.

 یک وزیر بود و یک دنیا مشکلات که همه به سر پنجه تدبیر او در حال حل بود. دیگر پای ثابت برنامه بیست و سی بود، گاهی در شرق گاهی در غرب بود، در جنوب به دنبال امکانات بیمارستانی و در شمال کشور، گوش شنوای مردم بیمار ...

اما وزیری که همواره، خبرهای خوب می داد، یک شب آمد و گفت: مردم ماست نخورند، لبنیات مصرف نکنند چون پالم دارد، واژه ای که به یکباره وارد ادبیات کوچه و بازار شد و همه بدنبال این پرسش که پالم چیست؟

اگر دکمه گوگل را برای جستجوی کلمه پالم فشار دهیم بیش از 68 میلیون خبر، مقاله، عکس، جمله در ارتباط باپالم را برای ما به ارمغان می آورد و این همه نبود جزء به مدد یک مصاحبه:

"وجود روغن پالم در شیر به اثبات رسیده و گزارش آن به رئیس جمهور داده شده است."

پخش همین خبر از سیما و برنامه خبری بیست و سی کافی بود تا مانند یک بمب خبری ارکان جامعه را تحت تأثیر قرار دهد.

مصاحبه های پی در پی مسئولان بهداشتی برای شفاف سازی مصاحبه وزیر هم، اوضاع را بحرانی تر کرد، مردم با صنعت لبنیات قهر کردند، شاید مرداد ماه 93 را به توان تلخ ترین ماه سال در زمینه لبنیات دانست.

مردم، گیج شدند: سلامت با خیانت گره خورد و مطبوعات نیز بر طبل این آشفته بازار اطلاع رسانی کوبیدند.

دبیر صنایع لبنی در واکنش به سخنان وزیر بهداشت درباره استعداد از پالم خواستار پلمپ واحدهای متخلف شد، وزیر بهداشت قول داد که نام شرکتهایی که از روغن پالم در ماست پر چرب استفاده می کنند اعلام شود، دبیر صنایع لبنی حرفهای وزیر بهداشت درباره روغن پالم در شیر پرچرب را تشویق اذهان عمومی دانست.

وزیر جهاد کشاورزی که حالا به مدد قانون تمرکز وظایف، مسئولیت صنایع غذائی را هم عهده دار شده بود به میدان آمد و گفت با شرکت های لبنی استفاده کننده از روغن پالم برخورد می کنیم.

روزنامه جمهوری اسلامی نوشت: وزیر نفت سابق برای بنزین آلوده بازخواست نشد، آیا برای شیر آلوده کسی بازخواست می شود؟

آرام آرام موضوعات تخصصی شد و سازمان ملی استاندارد اعلام کرد، تولید کنندگان محصولات لبنی مجاز به استفاده روغن پالم در شیر و ماست نیستند و بهره گیری از این روغن فقط از تولید هفت فرآورده لبنی مجاز است.

رئیس استاندارد گفت: هم اکنون 300 فرآورده لبنی در کشور تولید می شود که تولید کنندگان تنهادر تولید پنیر خامه ای یا چربی گیاهی، پنیر پیتزا پروسس، شیر خشک با چربی گیاهی، بستنی پروپیوتیک و بستنی، مجاز به استفاده از روغن پالم هستند.

در نهایت رئیس استاندارد یادآور شد که براساس نتایج آزمون چربی گیاهی غیر مجاز در تولید فرآورده های لبنی برخورد قانونی می کند و برای نخستین بار سال گذشته یکی از تولید کنندگان فرآورده های لبنی که به صورت غیر مجاز از روغن پالم استفاده کرده بود ضمن معرفی آن به مراجع ذیصلاح پروانه استاندارد این تولید کننده را باطل کرد.

پای مجلس هم به تصفیه پالم کشیده شد و نمایندگان از وزرای اقتصادی و بهداشت سئوال کردند. مدیر کل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت به تلویزیون آمد و از کاهش سهم واردات روغن پالم خبر داد و می گفت سهم واردات این روغن در حال حاضر 50 الی 60 درصد است که این سهم، امسال به 30 درصد و در سال آینده به 15 درصد کاهش پیدا می کند، قاعدتاً با کاهش سهم واردات روغن پالم، شاهد افزایش کیفیت روغن های خوراکی و شیر و لبنیات خواهیم بود.

اما نمایندگان مجلس موضعی دیگر گرفتند. پزشکیان گفت: به جای انتشار اسامی متخلفان "روغن پالم" درب آن کارخانجات پلمپ شود.

رئیس سازمان غذا و دارو گفت: 2برند لبنی متخلف طی روزهای آینده به قوه قضائیه معرفی می شود.

رئیس سازمان غذا و دارو در پاسخ به این سئوال که آیا رسانه ای شدن موضوع کار نظارتی را سخت تر می کند یا خیر؟ گفت: رسانه ای شدن موضوع کمک می کند که فشار بیشتری به تولید کنندگان وارد آید.

او با اشاره به معرفی 2 برند متخلف به دستگاه قضا گفت: قرار نیست نام این دو برند را اعلام کنیم، اما متخلفان را به دستگاه قضا معرفی می کنیم، چنانچه وجود روغن پالم در محصولات لبنی دیده شود، بلافاصله دستور جمع آوری آن داده می شود و جلوی تولید نیز گرفته خواهد شد و در برخی موارد پروانه آن محصول لغو خواهد شد.

مشاور و سخنگوی شرکت صنایع شیر ایران (پگاه) با طرح سئوالی، موضوع پالم را به سیاست مرتبط کرد آنجا که گفت: سئوال اینجاست که 760 هزار روغن پالم را چه کسی وارد کشور کرده؟ سهم صنعت لبنیات در این واردات چقدر است و اساساً به توصیه چه کسانی، ارز دولتی برای آن به عنوان کالای اساسی تأمین شده است؟

در این میان مصطفی میر سلیمی که سالها سمت های سیاسی را با خود یدک می کشید و در حال حاضر سمت هایی چون ماور رئیس جمهور در امور تحقیقات،معاونت مرکز تحقیقات استراتژیک را دارد نیز به این شائبه افزود و اعلام کرد; برخوردها با روغن پالم سیاسی و کار آمریکا بود و بهتر است که وزارت بهداشت امنیت غذایی را جدی بگیرد.

دبیر انجمن صنایع روغن نباتی از سابقه 25 ساله واردات پالم و مجوز بهداشت برای واردات آن خبر داد.

رئیس کمیسیون کشاورزی از وزارت بهداشت گله کرد و کلی گویی درباره وجود روغن پالم در لبنیات را بسیار نسنجیده خواند و از آسیب های جدی به صنایع لبنی و شیر خام  خبر داد.

کار به جایی رسید که در شبکه های اجتماعی از مردم خواسته شده بود تا روز 25 مرداد به عنوان روز بدون لبنیات لقب گرفته و مردم با عدم خرید لبنیات، اعتراض خود را به گوش صنایع برسانند.

در پی تأئید استفاده از روغن پالم در شیر و لبنیات پرچرب، مصرف کنندگان از خرید محصولات لبنی پرچرب روی گردانده و ضمن رعایت جانب احتیاط ،به مصرف لبنیات کم چرب روی آوردند.

فروش محصولات لبنی پرچرب به ویژه ماست، پنیر و شیر بسیار کاهش یافته و به جای آن فروش محصولات لبنی کم چرب نسبت به گذشته 50 درصد افزایش یافته است اما بازهم در این میان مردم با اطمینان خرید نمی کنند و در خریدهای خود محتاطانه برخورد می کنند.

موضوع که بالا گرفت قوه قضائیه هم به میدان آمد.

شماری از وکلا دادگستری، 25 مرداد ماه جاری با حضور در دادسرای کارکنان دولت از رئیس سازمان غذا و دارو و رؤسای سازمان استاندارد به دلیل استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی شکایت کردند.

این وکلاء براساس مواد یک، سه، چهار و پنج قانون مواد خوراکی و آشامیدنی و آرایش و بهداشتی مصوب 22 تیر ماه سال 1346 و همچنین ماده 35 قانون تعزیرات حکومتی امور بهدشتی و درمانی مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام و مستند به قانون و مجازان اسلامی در باب تقصیرات مأمورین دولتی از رئیس سازمان غذا و دارو و رؤسای سابق سازمان استاندارد شکایت و درخواست رسیدگی به این شکایت را طرح کردند.

بعد از 10 روز تلاطم در بازار لبنیات، وزیر مجدد پشت ترییون قرار گرفت و با تأکید بر اینکه اکنون محصولات لبنی شیر و ماست در بازار عاری از روغن پالم است، گفت: وزارت بهداشت با کنترل و نظارت دقیق خود مانع از هر گونه تخلف در این زمینه خواهد شد.

اگر چه عقب نشینی آشکار وزیر از گفته های قبلی کاملاً مشهور بود، ولی تبعات منفی موضوع اولیه، قابلیت پاکسازی از اذهان مردم را نداشت.

این بار وزیر با تغییر سیاست خود، از اهداف دولت برای، ریش کاهش واردات پالم خبر داد و گفت: تا قبل از تشکیل شورای عالی سلامت و امنیت غذائی به ریاست جمهور ،استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی بیش از 50 درصد بود. این شورا مصوبه ای مبنی بر کاهش واردات روغن پالم به زیر 30 درصد ارایه کرد که بعد از کنترل و نظارت تاکنون این مصوبه رعایت شده است.

شهریور را شاید بتوان ماه لغو مجوزها نامید. مشاور مدیر عامل صنایع شیر ایران اعلام کرد که وزارت بهداشت مجوزهای استفاده از پالم را پس گرفت و گفت: در حال حاضر وزارت بهداشت پروانه ساخت استفاده از روغن پالم در هفت محصول لبنی را لغو کرده و تنها در یک محصول (بستنی) را داده است.

بعد از 3 هفته التهاب، خبرهای جدیدی به رسانه ها راه پیدا کردند. از جمله این خبر که: "پالم، بازار لبنیات سنتی را سکه کرد"

تر و خشک با هم سوختند و عدم اطلاع رسانی در مورد کارخانه های متخلف از سوی وزارت بهداشت مردم را به تمامی کارخانه های تولید کننده لبنیات بد بین کرد.

پایان شهریور ماه بود که معاون وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو، از حذف کامل روغن پالم از صنعت شیر و لبنیات کشور خبر داد.

مهر ماه 93، ورود منطق به مصاحبه ها

رئیس سازمان غذا و دارو در مصاحبه ای مفصل می گوید: قبول داریم اطلاع رسانی ما درباره روغن پالم به مردم می توانست بهتر باشد، به خاطر همین هم وزیر بهداشت به ما تذکر داد. او هم چنین نسبت به انتشار شایعات بی اساس علیه سلامت مردم در شبکه های مجازی هشدار داد و گفت: جنگ روانی علیه سلامت مردم راه انداخته اند.

دنیاروند افزود: واقعیت این است که در شیر موردی از تخلف نداشتیم، منظور لبنیات پر چرب بوده است.

وی افزود: متأسفانه موج هایی در شبکه های غیر رسمی ایجاد می شود که به نظر من یک کار طراحی شده است، کارهایی که نوعی جنگ روانی علیه کشور راه انداخته اند.

یکی هم برای این است که مردم را به تولید ملی و محصولات داخلی بی اعتماد کنند، کلاً آرامش مردم را هدف قرار داده اند.

دو ماه زمان لازم بود تا رئیس سازمان غذا و دارو صحبت های وزیر بهداشت را تفسیر کند و بگوید که در شیر تخلف نداشتیم.

وقتی که جزئیات این دو ماه را رصد می نمائیم به یکباره شعر حضرت مولانا در خاطر تداعی می شود:

کار نیکان را قیاس از خود مگیر                    گر چه باشد در نوشتن شیر، شیر

آن یکی شیر است اندر بادیه                       آن دگر شیر است اندر بادیه

آن یکی شیراست، کادم می خورد                و آن دگر شیر است، کادم می خورد

به راستی چگونه می توان از کنار بمب خبری مرداد ماه امسال به راحتی عبور کرد؟

نتیجه صحبت های وزیر و سایر مسئولان درس های زیر را برای کشور داشته است.

  - 1  سیستم سلامت کشور بسیار آسیب پذیر و رها می باشد.

2  - فرآیند نظارت و کنترل سازمانهای مسئول در سلامت مردم بسیار ضعیف و ناقص است.

3  - اظهارات مسئولات بلند پایه بهداشتی کشور، مبنا و اساس علمی نداشته و در مواردی بر پایه احساس عمل می شود تا منطق و قانون؟

4  - رسانه ها و مطبوعات به عوض  تنویر افکار عمومی، به سمت تشویش و ایجاد استرس مردم در حوزه سلامت حرکت می نمایند.

5  - مسئولان بهداشتی کشور از تبعات منفی مصاحبه ها و اظهار نظر های خود در حوزه، تولید و اشتغال آگاهی کامل ندارند.

6  - فاصله اطلاع رسانی صحیح تا ایجاد یک نوع جنگ روانی علیه کشور (به گفته آقای دنیاروند) بسیار باریک و شکننده است.

 -7 اولویت دستگاههای نظارتی باید پیشگیری از تخلف و اقدام در جهت اصلاح سیستم ها باشد.

8  - منافع سیاسی و اقتصادی ورود و یا عدم ورود کالاهای حساس در جامعه را قبل از هر گونه مصاحبه باید سنجید.

9  - نقش اطلاع رسانی صحیح در بعد سلامت باید برجسته گردیده و در صدر اولویت های امور ارگانهای نظارتی قرار گیرد.

10  - قبل از هر گونه اظهار نظری ابعاد ملی، منطقه ای سیاست ها باید احصاء و رصد شود.

ابوالحسن خلیلی

عضو هیئت مدیره و دبیر خانه صنعت و معدن تهران