امروزه بیش از 300 گونه مایکوتوکسین که گونه‌های سمی تولیدی از قارچ‌های مختلف هستند، روی طیف گسترده‌ای از مواد غذایی و خوراک دام رشد می‌کنند. در میان آن‌ها، آفلاتوکسین‌ها، با توجه به میزان بروز و سمیت، تهدیدی جدی در برابر سلامت جامعه هستند.
آژانس بین المللی تحقیقات سرطان، این گونه‌ها را به عنوان مواد سرطان‌زای درجه اول برای انسان‌ها دسته بندی کرده است. با توجه به اهمیت و مشکلات موجود جهت اندازه‌گیری آفلاتوکسین‌ها، از جمله گران بودن وسایل و تجهیزات خالص سازی و اندازه‌گیری آن‌ها، ایجاد یک روش سریع، ساده و ارزان قیمت برای تشخیص و تعیین مقدار آن‌ها در محصولات کشاورزی از جمله پسته که یک محصول صادراتی بسیار با اهمیت است، بسیار ضروری است.
به گفته دکتر زهره طاهری مسلک، آفلاتوکسین‌ها در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب رشد می‌کنند و معمولاً در برنج، جو، ذرت، پسته، فندق، پنبه دانه و بادام زمینی دیده می‌شوند. 4 نوع متداول و مهم از آفلاتوکسین‌های تولید شده در مواد خوراکی کشاورزی شامل B1، B2، G1، G2 است. در میان محصولات کشاورزی، پسته یکی از مهم‌ترین محصولات باغی بسیار آسیب پذیر در برابر آفلاتوکسین‌هاست که اهمیت زیادی در صادرات و اقتصاد کشور دارد.
وی در ادامه افزود: در این کار یک روش جدید، ساده و ارزان جهت استخراج و پیش تغلیظ آفلاتوکسین‌های مذکور در نمونه‌های پسته به کار گرفته شد. این روش بر پایه میکرواستخراج مایع – مایع با حلالی سبک‌تر از آب و با استفاده از نانوذرات مغناطیسی اصلاح شده شکل گرفته است. همچنین اندازه‌یری دستگاهی نیز با روش حساس و ارزان طیف سنجی از طریق افزایش و بهبود فلورسانس این آفلاتوکسین‌ها انجام شده است.
کاهش هزینه از طریق حذف کاربرد ستون‌های خالص سازی یک بار مصرف و گران قیمت خارجی و دستگاه‌های کروماتوگرافی، افزایش سرعت تجزیه و تحلیل و کاهش آلودگی ناشی از مصرف زیاد حلال‌های آلی (به خصوص عدم استفاده از حلال‌های سنگین‌تر از آب در مرحله‌ی میکرو استخراج) از نتایج این کار تحقیقاتی است.
طاهری مسلک نحوه اندازه‌گیری این گونه‌های سمی در محصول پسته را بدین شرح توضیح داد: در ابتدا نانوذرات اکسید آهن به روش هم‌رسوبی شیمیایی تهیه و سپس سطح این نانوذرات توسط اصلاحگر اولئیک اسید پوشیده شدند. این نانوذرات آهن اصلاح شده با سطح غیر قطبی، به عنوان جاذب در مرحله‌ی نهایی میکرواستخراج مایع – مایع با حلال سبک جهت استخراج و جمع آوری موفق و سریع آفلاتوکسین‌های B1، B2، G1، G2 به کار رفتند. سپس مجموع کل آفلاتوکسین‌های استخراج شده جهت شناسایی بهتر و دقیق‌تر با حساسیت افزایش یافته، ابتدا با سورفکتانت ترکیب شده و در نهایت توسط روش حساس و ساده طیف سنجی اندازه‌گیری شدند.
این کار تحقیقاتی حاصل همکاری دکتر زهره طاهری مسلک، دانش آموخته دکتری شیمی تجزیه دانشگاه بوعلی سینای همدان، دکتر میترا آملی دیوا، دکتر کامیار پورقاضی، مهندس مهدی اله یاری و مهندس محمد حنیف منافی است. نتایج این کار در مجله RSC Advances (جلد 5، شماره 17، سال 2015، صفحات 12747 تا 12754) منتشر شده است.
ایسنا