دکتر اسحاق جهانگیری در آستانه سال جدید گفتگویی با سالنامه روزنامه " دنیای اقتصاد" و هفته‌نامه "تجارت فردا" انجام داد که مشروح آن به شرح زیر است:
*این روز‌ها سراغ هر وزیری از کابینه می‌رویم به نوعی می‌گویند اتفاق خوشایندی در راه است. واقعاً اتفاق خوبی در راه است؟ حتی شایع شده که دولت می‌خواهد آخر سال به مردم عیدی بدهد. می‌گویند در مذاکرات هسته‌ای گشایش خیلی بزرگی ایجاد شده است.
امروز در مجامع جهانی جوی علیه ما وجود ندارد که علیه ایران رای بدهند
دکتر جهانگیری: مردم خودشان با شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ بنیان عیدی را گذاشتند. ما در مقطعی قرار گرفته بودیم که هیچ‌کس نمی‌توانست وضع مناسبی برای کشور ترسیم کند. اگر مواضع و اظهارات کاندیداهای ریاست جمهوری در دوره تبلیغات انتخاباتی مرور شود، نشان می دهد که در فضای بین‌المللی درباره ایران دغدغه‌های جدی وجود داشت؛تحریم‌های ظالمانه‌ای علیه کشور وضع شده بود. در بخش بانکی، پولی و نفت و گاز و در آن اواخر حتی در حوزه معیشت، زندگی روزمره مردم دچار مشکل شده بود، کمبود دارو وجود داشت،نوعی بی‌ثباتی بر اقتصاد حاکم شده بود و هیچ‌کس آینده دور که هیچ، فردای خود را هم نمی‌توانست پیشبینی کند که چه اتفاقی در بازار ارز می‌افتد، چه اتفاقی در تورم می‌افتد، وضع کارخانه‌ها نامساعد و بیکاری در حال افزایش بود،اقتصاد کشور دچار بحران‌های جدی شده بود. در چنین شرایطی مردم کار بزرگی کردند،با شرایطی که رهبری به وجود آوردند، مردم حماسه خلق کردند و از بین کاندیداها آن کسی که احساس کردند می‌تواند در چنین شرایطی قبول مسوولیت کند و کشور را از این شرایط عبور دهد آقای دکتر روحانی بود که حرف‌های ایشان برای مردم جذاب بود وشعارهای ایشان اعتماد عمومی ایجاد کرد. از آن زمان کار جدی برای چند موضوع شروع شد. در زمینه مسائل بین‌المللی حرکتی آغاز شد که ایران‌هراسی جای خود را به ایران‌دوستی بدهد، تنش در روابط بین‌المللی از بین برود، از وضع تحریم‌های جدیدتر جلوگیری شود، تحریم‌های قبلی لغو شود، روابط مان را با چین و روسیه استراتژیک کنیم و در جهت توسعه روابط باهمسایگان گام برداریم. مجموعه‌‌ای از سیاست‌ها در فضای بین‌المللی اجرا شد که بخش قابل توجهی از آنها در این یک سال و نیم به حمدالله محقق شده است؛ امروز دیگر در مجامع جهانی و سازمان ملل جوی علیه ما وجود ندارد که علیه ایران رای بدهند، از ابتکار رئیس‌جمهور ایران با اجماع در سازمان ملل حمایت می‌شود، مواضع رئیس‌جمهور ایران در مجمع عمومی سازمان ملل در افکار عمومی دنیا مورد قبول قرار می‌گیرد. در این فاصله بسیاری از موانع بین‌المللی را حذف کردیم یعنی تقریباً اگر نگوییم ایران‌دوستی را به صورت کامل حاکم کردیم ولی حداقل ایران‌هراسی را از بین بردیم؛از حرکت گروه‌هایی که چه در منطقه و چه در سطح جهانی می‌خواستنداسلام‌هراسی راه بیندازند جلوگیری کردیم. روابط ما با کشورچین در مسیر درستی قرار گرفته است. آقای دکتر روحانی سفرهای مهم و اثر گذاری به این کشورداشتند ورئیس‌جمهور چین هم قرار است به تهران سفر کند. آقای رئیس‌جمهور در همین یک سال و نیم گذشته چند بار با همتای روس خود ملاقات داشتند که به توافقات خوبی رسیدیم. با هند و اکثر همسایگان شمالی و شرقی روابط خوبی داریم، جز یکی، دو کشور جنوب خلیج فارس که هنوز مسائل ما به صورت ریشه‌ای حل نشده است با بیشتر کشورهای منطقه روابط خوب و منطبق بر منافع ملی داریم. کشوری که چنین جایگاهی در دنیا دارد و رویکرد هایش منطبق بر عقلانیت و احترام است، حتماً باید در مسیر حل وفصل مسائل هسته ای گام بردارد. البته مساله هسته‌ای یکی از رویکردهای جدی دولت بود وهدف این بوده که بتوانیم از حقوق هسته‌ای خود دفاع کنیم و در راستای تثبیت آن گام برداریم. در عین حال تلاش ما این است که بتوانیم تحریمها را لغو کنیم. حرکت در این مسیر همواره کار بسیار پیچیده‌ای بوده است. گروه های قدرتمند واثر گذاری مقابل ما قرار دارند. چه آنهایی که مخالف بوده و هستند و همواره تلاش می کنند تا مذاکرات به نتیجه نرسد.مثل برخی کشورهای عربی منطقه و صهیونیستها و چه بخشی از تندروها در داخل آمریکا و حتی برخی تندروها در داخل ایران که علاقه ندارند مذاکرات به نتیجه برسد.این مجموعه نمی‌خواستند و هنوز هم نمی خواهند این مشکلات به سرانجام برسد. با این وجود، طرفین در پی حل این مساله بودند و توانستند اقدامات جدی و اساسی انجام دهند. تیم مذاکره‌کننده بسیار قوی انتخاب شد، هم آقای ظریف و هم مجموعه تیمی که تشکیل داده اند، افراد مجربی هستند. ما فکر می‌کنیم در حال حاضر در مذاکرات به نقاط خیلی خوبی رسیده ایم،اگر نگوییم درهمه زمینه ها ولی در اکثر موضوعات فنی به توافقات خوبی دست پیدا کردیم.یعنی مسائل فنی دیگر به آن معنا وجود ندارد. در همه زمینه‌ها قرار بود بحث کنیم،درباره نطنز،فردو و برنامه توسعه و زمینه‌های دیگری که در مساله هسته‌ای داشتیم مذاکراتی انجام دادیم. در نهایت این که حل مسائل در حال حاضر نیازمند یک اراده سیاسی است. دربارۀ نحوه لغو تحریم‌هاهنوز اختلافاتی وجود دارد که فکر می کنیم اگر آمریکایی‌ها تحت تاثیر و فشار صهیونیستها و برخی از کشورها و تندروها قرار نگیرند، همه زمینه‌ها برای یک تفاهم جامع و کامل وجود دارد و ما دیگر تقریبا به آن نقطه رسیده‌ایم. حالا اینکه خبر این توافق نهایی را در عید به مردم بدهیم یا چند ماه بعد از آن، خیلی تفاوتی ندارد. مهم این است که مردم بدانند دولت در این زمینه‌ها به نقاط خیلی مطلوبی رسیده است.
*تلاش دولت از ابتدا این بود که توافق هسته‌ای در صورتی عملی و اجرایی می‌شود که همه تحریم‌هالغو شود ولی تحریم‌هایی هم وجود دارد که لغو آن زمانبر است و پروسه‌ای درون سیستم قانونگذاری آمریکا باید طی شود تا این تحریمها لغو شود.آیا لغو همه تحریمها که واست ایران در مذاکرات بوده، نقطه آغاز توافق است یا مقصد پایانی توافق؟ وقتی صحبت از لغو همه تحریم‌هامی‌شود، منظور دولت اینست که از همان آغاز اجرای توافق باید تحریمها برداشته شود یا این به تدریج و با پیشرفت در اجرای مفاد توافق قابل دستیابی است؟
دکتر جهانگیری: در مورد این مسائل راهکارهای مختلفی مطرح می‌شود. امکان دارد طرفین به طور تدریجی پیش روند تا به نقطه مطلوب برسد. به عنوان مثال در آینده، موعدی را مشخص کنند که تا آن زمان طرفین باید به تعهداتی که دادند عمل کنند و آن موعد ممکن است چند ماه پس از اجرای توافق باشد که زمان آن باید مورد توافق قرار گیرد. دولت‌ها در مقابل توافقات بین‌المللی مسوول هستند همانطور که در داخل ایران وقتی دولت ایران تعهدی می‌کند، بدون توجه به اینکه این تعهد چه فرآیندی در مجلس یا دیگر ارکان طی می‌کند، در عرصه بین‌المللی دولت ایران را مسوول می‌دانند که متعهد می‌شود توافق را اجرا کند. دولت آمریکا و دولت های ۱+۵ هم چنین تعهداتی دارند، یعنی آنها می‌پذیرند در یک دوره زمانی با وجود سازوکارهای داخلی که پیشبینی کردند،طبق توافق به تعهدات خود عمل کنند. حتماً اصرار بر این است که تحریمها به طور کامل لغو شود ووقتی قرار شد توافق عملیاتی شود ما به تعهدات خود به طور کامل عمل کنیم، آنها هم باید به تعهدات خودشان که لغو کامل همه تحریم‌هاست،به طور کامل عمل کنند.
*یکی از آفت‌هایی که به نظرمی‌رسددر حال حاضر فضای اقتصادی دچار آن شده، انتظار برای لغو یکباره تحریم‌هاست در حالی که هیچ‌کس به درستی توضیح نداده که این تحریمها طی پروسه زمانی زیادی وضع شدند و لغو همه آنها زمانبر است، حتی اگر توافق سیاسی خوبی حاصل شود، این تحریم‌هادر پروسه زمانی طولانی لغو خواهد شد. فکر می‌کنید در این زمینه کدام دیدگاه واقعی تر است وچه تصویری می‌شود پیش‌روی فعالان اقتصادی قرار داد؟
در صورت لغو تحریمها اجازه نمی دهیم بار دیگر واردات بی‌رویه بر اقتصاد کشور حاکم شود
دکتر جهانگیری: ما باید برای سه وضعیت به طور جدی برنامه‌ریزی کرده و برای مواجهه با آن خود را آماده کنیم. یک حالت این است که توافق حاصل شده و تحریمها لغو شود. ما معتقدیم دامنه انتظارات مردم باید در حد شرایط مذاکرات و میزان توافق ها باشد. عده‌ای ممکن است مطالبات مردم را دامن بزنند و توقعات از شرایط توافق ها را بیش از اندازه بالا ببرند . در حالی که مسائل باید در بستر واقعی و مبتنی بر واقعیت های موجود پیش برود. در عین حال باید اشاره کنم تیمی که امروز در ارکان مختلف دولت مسئولیت دارد، تیم مجربی است که نخواهد گذاشت با رفع موانع و لغو تحریمها اقتصاد کشور یک بار دیگر دچار بیماری هلندی شده و یک بار دیگر واردات بی‌رویه بر اقتصاد کشور حاکم شود. مهم این است که ما در چنین فضایی باید شرایط حضور بخش خصوصی را در اقتصاد کشور پررنگ کنیم، شرایط ورود سرمایه‌گذار خارجی به کشور را تسهیل کنیم، تولیدات کشور را با تعامل به بازارهای بین‌المللی عرضه کنیم، صدور خدمات فنی-مهندسی را در دنیا توسعه دهیم یعنی باید در صورت لغو تحریمها برنامه کاملی وجود داشته باشد .می خواهم بگویم دولت آمادگی کامل برای هرگونه اتفاق آنی را دارد و در حقیقت برنامهای تهیه کردیم که کشور در این شرایط دچار افراط و تفریط نشود. وضعیت دوم این است که به هر حال دلیلی به توافق نرسیم که در این حالت،به نوعی شرایط فعلی دوباره استمرار پیدا می‌کند و توافق، چند ماه دیگر تمدیدمی‌شود که فشار تحریم از این بیشتر نشود و ممکن است گشایشی تازه ای به وجود نیاید. دولت با در نظر گرفتن این سناریو، برنامه ریزی لازم را کرده و در چنین موقعیتی هم باید برنامه‌ریزی کنیم. خوشبختانه نشان دادیم که در این شرایط باید با سیاستگذاری‌هایی که انجام می‌دهیم،تورم را کاهش دهیم و از رکود عبور کنیم تا بتوانیم در مرحله بعد سرمایه‌گذاری در کشور را توسعه دهیم.وضعیت سوم این است که توافق به طور کلی به هم بخورد و آنها به سمت تحریم و ما به سمت دیگری برویم و در آن شرایط باز باید اقتصاد کشور اداره شود. بنابراین برای هر سه وضعیت نیازمند برنامه هستیم. توقعاتی به وجود آمده که با توافق، تحریمها یکباره لغو می شود.به اعتقاد من چنین برداشت هایی به مثابه افزایش مطالبات مردم است که گاهی از سوی گروه های سیاسی دامن زده می شود.مذاکرات در مسیر درست خود پیش می رود و از آن طرف، دولت هم به گونه ای سیاست گذاری می کند با توافق یا عدم توافق یا هر تصمیم دیگری، شوک آنی و رفتارهای غیرقابل پیشبینی در اقتصاد به وجود نیاید.
*در هر سه وضعیت اجازه ورود شوک به بازار را نخواهید داد...
دکتر جهانگیری: بله.
*چون ممکن است با اعلام توافق شوک بزرگی به بازار ها وارد شود. الزامات سیاستگذاری در این وضعیت چیست؟ یعنی دولت در چه حوزه‌هایی سعی می‌کند مانع ایجاد شوک شود؟
دکتر جهانگیری:آنچه مهم به نظر می رسد،این است که در حال حاضر امید مردم به آینده زیاد است. وظیفه‌ما این است که از چنین سرمایه بزرگی حفاظت کنیم و این امید به آینده حتماً تقویت خواهد شد. یعنی دولت و تیمی که سر کاراست موفق شده از پیچیده‌ترین گفت‌وگوهای تاریخ ایران به خوبی عبور کند. این تیم که می‌تواند چنین مذاکره بزرگ و پیچیده‌ای را مدیریت کند و پیش ببرد، به مردم این احساس را می‌دهد که به این دولت و رئیس‌جمهور و این تیم امیدوارتر باشند. امید مردم یک سرمایه اجتماعی بزرگ در اختیار دولت قرار می‌دهد که با اتکا به آن برنامه‌ریزی اجتماعی دقیق‌تری کند. استراتژی تیم اقتصادی هم به نظر من همینگونه خواهد بود.تردیدی در این نیست که با توافق، روند بازار سرمایه اصلاح شود، چون منابع به سمت ایران جذب خواهد شد وسرمایه‌گذار خارجی و ایرانیان خارج از کشور احساس می‌کنند که اقتصاد ایران در شرایط مناسبی برای سرمایه گذاری قرار دارد، خصوصاً اینکه در حال حاضر بیشتر کشورهای منطقه ملتهب است. در این شرایط، ایران یکی از کانون‌های ثبات منطقه است و حتماً برخی از سرمایه‌گذاران کشورهای غربی علاقه‌مند خواهند بود که در ایران سرمایه‌گذاری کنند. از آن طرف،مردم هم که در گذشته به دلیل ترس از کاهش ارزش پول خود یا به دلایل ریسک و بازدهی، ارز، طلا و سکه خریده بودند یا در زمین و مسکن سرمایه‌گذاری کرده بودند،ممکن است تصمیم های تازه ای بگیرند.احتمالا این مسائل می تواند شوک به بازارها وارد کند اما مهم این است که دولت بتواند بر این اتفاقات آنی غلبه کند و به نوعی مدیریت کنیم که این حرکت‌ها،سیاست‌های دولت را مختل نکند.
* شما در سفری که اخیرا به عراق داشتید با تسهیل شرایط و بهبود شرایط دیپلماتیک ایران موفق شدید حدود ۱۶ قرار داد دوجانبه متعقد کنید. آیا این روند را با دیگر کشورهای همسایه هم پی خواهید گرفت و این روابط منطقه‌ای فعال تر خواهد شد؟ اخیرا هم این سفرای ایران در کشورهای همسایه نشست مشترکی با استانداران مناطق مرزی داشتند که در نوع خود بی سابقه بود. آیابرنامه‌ریزی جدیدی برای توسعه این نوع مناسبات منطقه ای دارید؟
در زمینه صادرات مهم ترین اولویت ما توسعه روابط با کشورهای حلقه اول است
دکتر جهانگیری:سیاست صادرات کالا و خدمات فنی و مهندسی، یک سیاست جدی است. در اقتصاد مقاومتی هم به طور ویژه به این موضوع پرداخته شده که هم کالاهای تولید داخل و هم خدمات فنی و مهندسی را به بازارهای اطراف صادر کنیم. نمی توانیم بازار اطراف را رها کنیم و هزار کیلومتر دورتر بازاری پیدا کنیم، البته از این نوع بازارها هم نباید غفلت کنیم ولی کشوری که نتواند در بازارهای پیرامونی خودش حضوری جدی داشته باشد،نمی‌تواند بازارهای منطقه ای دوردست را در اختیار بگیرد. خصوصاً اینکه برخی از کشورهای منطقه و کشورهای همسایه ما ظرفیت بالایی دارند، بعضاً هم کشورهای نفتی هستند که بیش از ما نفت صادر می‌کنند و سالانه ده ها میلیارد دلار کالا و خدمات وارد می کنند. این کشورها اتفاقاً با ایران روابط خوبی دارند. مثل عراق در غرب، کشورهای شمالی و همسایگان شرقی مثل افغانستان.مسائل فرهنگی و تاریخی واشتراکات بی شمار فرهنگی باعث شده مردم این کشورها به کالای ایرانی علاقه نشان دهند.بنابراین مهم ترین اولویت ما توسعه روابط با کشورهای حلقه اول است. به همین دلیل سفرهای مختلفی پیشبینی شده است. بخشی از تسهیلاتی که باید در مرزهای کشور به وجود بیاید در حیطه وظایف استانداران است که موانعی که وجود دارد برطرف شود. هر وضعیتی که بوجود بیاید، روابط با کشورهای منطقه برای ما استراتژیک است و با دستیابی به توافق احتمالی، روابط ما در بعد سیاسی و اقتصادی توسعه پیدا خواهد کرد که برای آن هم برنامه‌ریزی‌هایی کرده‌ایم.
* به تعبیر برخی از اقتصاددانان که به طیف فکری شما نزدیک هستند، دولت در حوزه کارهایی که نباید انجام دهد و انجام نداده موفق بوده،مثل تورم که حاصل کارهای نکرده دولت است. شما به قواعد اقتصادی در مورد دست‌درازی دولت به منابع منابع بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی پایبند بودید، نقدینگی و پایه پولی را دچار مشکل نکردید، بنابراین خودبه‌خود تورم کاهش پیدا کرده است. ولی منتقدان می‌گویند دولت در حوزه رکود موفق نبوده، چون اینجا الزام داشته که سیاستگذاری کند یا سیاستگذاری نکرده یا اگر سیاستگذاری کرده درست نبوده است، بنابراین همچنان شاهد ادامه رکود هستیم. با توجه به موفقیت دولت در کاهش تورم، در حوزه کاهش رکود چه برنامهای دارید یا اصلاً چه دفاعی از برنامه‌های دولت می‌کنید؟
خروج از رکود نه تنها به سیاست گذاری که به زمان طولانی هم نیاز دارد
دکتر جهانگیری: دولت در حوزه تورم واقعاً کار سخت و سنگینی انجام داده است. چون همانطور که می‌گویید کارهایی نباید می‌کرده و نکرده و تورم کاهش یافته است. بیان این موضوع البته خیلی ساده است اما عمل به آن برای دولتی که به یکسری از منابع معتاد است و به یکباره خودش مانع استفاده از بخشی از منابع پرهزینه شده، کار بزرگی بوده که انجام شده است. در شهریور ۹۲ که دولت آغاز به کار کرد، تورم ۴۰درصد بود و هیچ کس باور نمی‌کرد که در این وضعیت،گشایش ایجاد شود.اما ما موفق شدیم در این دوره کوتاه، تورم را به حدود ۱۵ درصد برسانیم. امروز که با هم صحبت می کنیم، ۱۸ ماه از وعده کاهش تورم گذشته و این شاخص، در بهمن ماه امسال حدود ۱۵ درصد اعلام شده است. کار واقعاً بزرگی انجام گرفته و دلیلش فقط عدم استفاده از منابع بانک مرکزی نبود.کارهای مهم دیگری هم انجام شد که نتیجه مثبتی برای اقتصاد ایران رقم زد. یکی از عوامل کاهش تورم، تامین منابع مالی بود که باید در کشور رخ می داد، در بخش ارز هم اتفاقاتی افتاد. درباره بخش تورم به نظر می‌‌رسد کسی منکر موفقیت دولت نیست. در حوزه رکود در شروع کار دولت، در شهریور ۹۲ که در حرم حضرت امام (ره) حاضر شدیم، آقای رئیس‌جمهور اعلام کردند یک ماه دیگر مصوبه‌ای خواهیم داشت برای کمک به رفع موانع تولید، یعنی همزمان با تورم ما باید تولید کشور را به سامان برسانیم و پس از آن مصوبه‌ای ۳۵ بندی ارائه کردیم. موضوع این بود که در دوره وفور منایع و با وجود درآمدهای نفتی قابل توجه،رشد اقتصادی ایران منفی شد و ما باید با در نظر گرفتن این تجربه،رشد منفی به یادگار مانده از دولت قبل را مثبت می کردیم.همه این ها را کنار شرایط خاص بین الملل و تنگنای منابع مالی و ضعیف شدن بنیه بانک های کشور قرار دهید تا ببینید خروج از رکود نه تنها به سیاست گذاری که به زمان طولانی هم نیاز دارد.وقتی کارخانه‌ای تعطیل و فعالیتش متوقف می‌شود، زمان زیادی می خواهد تا دوباره به شرایط عادی برگردد.در حال حاضر تعداد واحدهای تعطیل و نیمه تعطیل بسیار زیاد است و تا زمانی که این واحدها دوباره به گردش درآیند،زمان زیادی لازم است.حذف رکود در زمان کم امکان‌پذیر نیست. باید مقدماتی طی شود تا یک بنگاه تعطیل و حتی نیمه تعطیل دوباره بتواند نیروی انسانی جذب کند، منابع جذب کند و تولید را آغاز کند و بازارش را به دست بیاورد. در اوایل امسال بعد از یک دوره تقریباً هفت ماهه، بسته‌ای ۱۷۷بندی درباره خروج از رکود در ستاد اقتصادی دولت با حضور آقای رئیس‌جمهور تهیه شد و به تصویب دولت رسید. اجرای بخشی از این ۱۷۷ بند جزو اختیار دولت بود و می‌توانست پس از تصویب آن بلافاصله وارد روند اجرایی شود. بخشی از آنها جزو اختیارات دستگاه‌ها بود. مثلا یکی از اختیارات بانک مرکزی این است که بتواند نرخ سپرده قانونی راکاهش دهد.نرخ سپرده قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی در حال حاضر حدود ۱۳ درصد است. گفته می‌شود اگر این میزان کاهش یابد، قدرت وام‌دهی بانک‌ها افزایش پیدا می‌کند .به هرحال بانک مرکزی با محاسباتی که از شرایط اقتصادی کشور دارد،مستقل تصمیم می‌گیرد و دولت فشار وارد نمی کند.البته یکی از بندهای تصویب شده این است که بانک مرکزی، نرخ سود سپرده‌گذاری بانک‌ها را متناسب با تورم تعدیل کند.نرخ سود سپرده‌گذاری باید متناسب با تورم کاهش یابد، چون همواره بانک ها مدعی بودند که دولت تکالیفی ایجادمی‌کند که نرخ سود را کمتر از نرخ تورم تعیین می‌کنند. حالا که دولت با سیاستگذاری تورم را کاهش داده، باید نرخ سود را متناسب با تورم تنظیم کنند.در حال حاضر نرخ سود تسهیلات بانک ها تا ۲۷ درصد هم گزارش شده در حالی که تورم ۱۵ درصد است. ما اعتقاد داریم این نسبت باید بازنگری شود و نباید نرخ سود تسهیلات آنقدر بالا باشد. باید تأکید کنم که این مسائل تکلیفی و دستوری نبوده ولی جزو بندهای مصوبه دولت است که بانک مرکزی باید چنین سیاست‌هایی را دنبال کند. بخشی از مصوبات هم نیازمند وضع قانون بود که در مردادماه لایحه آن را به مجلس ارسال کردیم، در ابتداخیلی استقبال کردند و به یک فوریت آن رای دادند که طبق قانون باید در پروسه ای یک یا دوماهه آن را تصویب کرده ودر اختیار دولت قرار می دادند. هنوز آن لایحه در اختیار ما قرار نگرفته، مجلس تصویب کرده و به شورای نگهبان رفته و شورادر حال بررسی است. در این لایحه پیش‌بینی‌های مهم‌تری درباره اختیارات دولت ودستگاه‌ها کرده ایم تا از رکود خارج شویم ولی در همین حد اختیارات دولت رشد اقتصادی ۶ ماهه مثبت ۴ درصد بوده است. رشد اقتصادی ۹ماهه طبق پیشبینی بانک مرکزی و مرکز آمار ایران مثبت است. پیشبینی ما این است که رشد اقتصادی امسال مثبت خواهد بود. چند سیاست اتخاذ شده است، یکی اینکه گفته شد تسهیلاتی که بانک ها پرداخت می‌کنند عمدتاً تبدیل به سرمایه در گردش می شود. اولویت ما در سالی که رو به پایان است و همچنین سال ۱۳۹۴ تأمین سرمایه در گردش بنگاه ها بوده و خواهد بود. امروز که گزارش ۱۰ماهه بانک مرکزی را مطالعه می کنیم، در بخش صنعت ۸۰ درصد منابعی که بانک مرکزی داده به بخش سرمایه در گردش اعطا شده است. سال گذشته وقتی در باره منابع بانک مرکزی برای تسهیلات‌دهی بحث می‌کردیم در شرایطی که برای بانک مرکزی هم سخت بود می‌گفتیم بانک‌ها باید در سال ۱۳۹۳ حدود ۲۸۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات بدهند. در سال ۱۳۹۲ حدود ۲۳۶ هزار میلیارد تومان تسهیلات داده بودند. این تسهیلات در ۱۰ماهه امسال، ۲۷۰ هزار میلیارد تومان بوده است. پیشبینی ما این است که بانک‌ها تا آخر سال بیش از ۳۳۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات بدهند. بنابراین رشد بالای ۴۰ درصد در تسهیلات‌دهی در عملکرد بانک‌ها اتفاق افتاده است.همچنین امسال بیش از ۱۰ میلیارد دلار فاینانس در کشور چین را نهایی کردیم. حدود ۱۰ میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی هم به طرح‌های آب و خاک اختصاص داده شده که در واقع تحرکی در طرح‌های آب و خاک کشور به وجود بیاید. هدف ما سامان دهی آب‌های مرزی در خوزستان و سیستان و بلوچستان است و مجموعه‌‌ای از منابع غیر بودجه ای دولت پیش بینی شده که اختصاص داده و باز هم خواهیم داد. بودجه عمرانی کشور هم نسبت به سال گذشته تا این مقطع در استان‌ها بیش از دو برابر تخصیص و پرداخت شده است. یعنی هم بودجه عمرانی نسبت به گذشته بیشتر شده و هم منابع بانکی افزایش پیدا کرده، هم در حوزه گشایش اعتبار فعال تر شده ایم. به این ترتیب صادرات غیرنفتی را افزایش داده‌ایم.رشد اقتصادی محقق شده و اقتصاد تکان خورده است. این ها نشان می دهد که اقتصاد ایران به صورت جدی در حال خروج از رکود است و به زودی وارد دوره رونق می‌شود. به هرحال در نظر داشته باشید که با تحولات قیمتی در بازار نفت، بخش عمده ای از درآمدهای دولت هم از کاسته شد.
* که دولت در این حوزه ۲۲ هزارمیلیارد تومان از دست داد.
دکتر جهانگیری: بله. این وضعیت در سه حوزه اثر جدی بر جا گذاشت. یکی روی تراز پرداخت‌ها بود. به هرحال واردات کالا و به خصوص واردات کالاهای واسطه ای و سرمایه‌ای باید انجام بگیرد. یعنی برای خروج از رکودنیاز داریم که کالای واسطه ای وارد کنیم اما کاهش قیمت نفت می تواند برای ما به معنی کاهش منابع ارزی باشد. وقتی ارز کم شود، واردات به طور طبیعی کم می‌شود.تاثیر دیگراین اتفاق بر بودجه دولت بود. دولت با بودجه جاری خیلی نمی‌تواند کاری بکند چرا که حقوق کارکنان دولت باید پرداخت شود اما بودجه دچار کسری شود، بودجه‌عمرانی ضربه می خورد.پیش بینی ما این بود که امسال بتوانیم بالای ۴۶ هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی پرداخت کنیم. من فکر می‌کنم تا آخر سال حداکثر در شرایط مساعد به بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی هم نمی رسیم. این از آن مواردی بوده که روی بودجه عمرانی اثر گذاشته است و در نتیجه روی تحرک اقتصادی اثر گذار بوده است. یکی دیگر از آثار کاهش قیمت نفت،تنگنایی است که در زمینه پرداخت یارانه‌های نقدی ایجاد کرده است. البته میزان این اثرگذاری در سال های آینده سخت‌تر خواهد بود. به این ترتیب ما با یک چالش جدید روبه رو شده‌ایم. این چالش جدی به صورت طبیعی یک کشورنفتی را می‌تواند مشکل‌دار و گرفتار کند.گرچه نمی‌خواهم درباره مشکلات جدی که در اقتصاد ایران دارد اتفاق می افتد ساده سازی کنم، ولی شکر خدا با تدابیری که در دولت اتخاذ شده فکر می‌کنم حتی با وجود کاهش بهای نفت و با همه مشکلاتی که داریم، امیدواریم روند مثبت رشد اقتصادی سال ۹۳ بتواند در سال ۹۴ هم ادامه داشته باشد.
* پیش بینی می کنید این رشد چه میزان باشد؟
فکر می‌کنم سال آینده رشد اقتصادی مثبت خواهد بود
دکتر جهانگیری:صندوق بین المللی پول رشد ۳ درصدی پیش بینی کرده است. برخی از دوستان کارشناس ما برای سال ۹۳ بین ۲.۵ تا ۳ درصد رشد پیش بینی می‌کنند. اگر امسال موفق شویم همین میزان رشد اقتصادی را داشته باشیم و در کنار آن شرایط سیاسی و بین المللی و قیمت نفت خیلی تغییر نکنند حتی با همین نفت ۵۰ دلاری،می توانیم به تداوم رشد در سال آینده امیدوار باشیم. من جزو کسانی هستم که فکر می‌کنم انشاالله سال آینده رشد اقتصادی مثبت خواهد بود ولی اگر تغییراتی مهم در حوزه بین المللی رخ دهد که احتمال آن بسیار زیاد است، حتماً رشد اقتصادی خوبی در سال ۹۴ خواهیم داشت.
*یکی از نقاط قوت دولت این است که کاهش قیمت نفت در کشورهایی که منابع اصلی درآمدشان فروش نفت بود مشکلات خیلی جدی ایجاد کرد؛ در ونزوئلا مردم به فروشگاه‌ها هجوم بردند، قیمت‌ها به شدت افزایش پیدا کرد و کالاها نایاب شد. روسیه هم با کاهش شدید ارزش پول خود مواجه شد. چطور شد که ما دچار مشکلاتی از این دست نشدیم؟
امروز کمتر نخبه ای احساس می‌کند که نظرش در دولت شنیده نمی شود
دکتر جهانگیری: من فکر می‌کنم این به دو علت بوده است. یکی اینکه مردم به دولتمردان اعتماد دارند و این اعتماد سرمایه بزرگی در اختیار دولت قرار داده است. اگر استنباط مردم این باشد که دولتمردان قادر نیستند شرایط موجود را مدیریت کنند هر فردی برای خودش تصمیم می‌گیرد.هر کسی تصمیم می‌گیرد برای حفظ ارزش پول خود در برابر نوسان ها و تورم چه سیاستی در پیش گیرد.مثل دو سال پیش. ولی وقتی به سیاست گذار اعتماد داشته باشند،دچار تصمیم های آنی و زیان بار نمی شوند. در صورت اعتماد به دولت،فرد تصمیم های خوبی می‌گیرد. به نظر من این سرمایه در حال حاضر در اختیار دولت قرار دارد و از این ثروت قابل توجه باید استفاده کرد و تصمیم های بزرگ گرفت.وقتی می گوییم دولت، فقط چند وزیر را حساب نمی‌کنیم، وقتی می گوییم دولت متعلق به مردم است به معنای واقعی کلمه به این اعتقاد داریم. شاید من حداقل در همین یک سال چندین جلسه با صاحبنظران مختلف اقتصادی داشته ام. به اتاق بازرگانی رفته ام و در دفتر خودم با تولیدکننده‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و بانک‌ها جلسات مختلفی داشته ام، گاهی اوقات ساعت های طولانی بحث شده و سعی کردیم نظر همه کنش گران اقتصادی را بگیریم.به همین دلیل است که معتقدم امروز کم تر نخبه ای در کشور پیدا می کنید که احساس کند نظرش در دولت شنیده نمی‌شود.
* ظاهراً مسائل اقتصادی بیشتر روی دوش شما گذاشته شده است.
دکتر جهانگیری: نه، تقسیم بندی شده است. آقای رئیس حمهور در حوزه اقتصادی خیلی وقت می‌گذارند...
* ظاهرا وظیفه شما در دولت در حوزه اقتصادی عملیاتی تر است.
دکتر جهانگیری: آقای رئیس جمهور در حال حاضر هفته ای دو جلسه ثابت، یکشنبه ها و پنجشنبه‌ها با ستاد اقتصادی جلسه دارد. از اول صبح شروع می شود و تا حدود ظهر طول می‌کشد. آقای رئیس جمهور خودشان حضور دارند، مشاورین ایشان هم هستند، من هم در آن جلسه حضور دارم.به صورت طبیعی تصمیمات کلان آن جا و در حضور ایشان گرفته می‌شود. وقتی ایشان حضور ندارند من تصمیم می‌گیرم، امااین تصمیم با هماهنگی با آقای رئیس جمهور گرفته می شود، یعنی حتماً نتایج تصمیم را به اطلاع ایشان می‌رسانم. البته ایشان کاملا در جریان مسائل اقتصادی هستند.موضوعی که در باره نفت گفتید نتیجه تصمیم‌گیری جمعی بوده که دولت به آن باور دارد و بر اساس این تصمیم‌گیری و فکر جمعی به حمدالله با حداقل تنش‌ها از موضوع کاهش درامدهای نفتی عبور کردیم. کشور عراق که حدود دو برابر ما فروش نفت دارد و جمعیت این کشور کمتر از نصف ایران است،در بودجه جاری، گرفتار کاهش درآمدهای نفتی است. چون ۹۵ درصد بودجه آنها وابسته به نفت است و دچار مشکل شده اند. کشورهای دیگر حوزه خلیج فارس هم همینطور. کشورهای حوزه خلیج فارس با اتکا به ذخایر قابل توجه ارزی از افت قیمت نفت تا حدودی مصون مانده اند در حالی که ما دچار مشکل شدیم و بیشتر از ما،کشورهای ونزوئلا و روسیه با مشکل مواجه شده اند. به هرحال اگر بی تدبیری دولت قبل کار دست ما نمی داد، امروز شرایط بسیار بهتری داشتیم و به شکل مناسب تری می توانستیم وضعیت موجود را مدیریت کنیم. در حال حاضر کشورهای عربی چند صد میلیارد دلار ذخیره ارزی دارند اما متاسفانه کل منابع ارزی ما در طول هشت سال گذشته به بدترین وجه ممکن استفاده شد که آثار آن را امروز می بینیم. یعنی دوران درآمدهای افسانه ای نفت یکی از بدترین دوران خاطرات ملت ایران باقی خواهد ماند و حتماً این دوره را در تاریخ ثبت می کنند و می گویند در این دوره، دولت ایران با درآمدهای نفتی چقدر بد رفتار کرد.
* پیش بینی شما از آینده قیمت نفت و سازگاری اقتصاد ایران با آن چیست؟شما وضعیت فعلی بازار نفت را وضعیت در حال گذار می‌دانید یا پیش بینی می‌کنید در طولانی مدت با چنین قیمتی مواجه خواهیم بود و متناسب با آن باید اندام اقتصادی دولت و بودجه‌های عمرانی را تغییر بدهید؟
باید اقتصاد ایران را تا جایی که ممکن است از درآمد نفت مصون نگه داریم
دکتر جهانگیری: فکر می‌کنم آن چه مهم است و همه باید روی آن متحد بایستیم این است که اقتصاد ایران را تا جایی که ممکن است از درآمد نفت مصون نگه داریم و بودجه دولت را از این درآمد بی نیاز کنیم و این شدنی است. ما اگر یک دوره خوب سیاست گذاری کنیم قادر خواهیم بود حداقل بودجه جاری را از درآمد نفت جدا کنیم. در سال‌های گذشته حجم دولت بسیار متورم شده و تعداد نیروهای انسانی دولت به شدت افزایش یافته و پست‌های مدیریتی دولت به شدت افزایش پیدا کرده است. اصطلاحی در نظام اداری به نام همترازی وجود دارد، مثلاً گفته می‌شود معاون اول در کشور یک نفر است، ولی می بینید افرادی از نظر اداری با معاون اول همتراز می شوند، بنابراین چند معاون اول در کشور وجود دارد. مثلاً وزرا ۱۸ نفر هستند ولی وقتی همترازی این وزرا را می‌بینیم شاید ۱۰۰ نفر همتراز وزرا در کشور داشته باشیم. معاون وزیر هم همینطور. در دوره قبل از نهاد ریاست جمهوری بگیرید و همینطور بروید جلو هر فردی بوده که خواستند به آن توجه کنند، سریع گفتند پست شما همتراز استاندار یا همتراز سفیر است. این اتفاق بدی است که در نظام اداری دولت افتاده است. نظام اداری امروزایران نه تنها به توسعه کشور کمک نمی‌کند بلکه یکی از موانع توسعه شده است و باید حتماً اصلاحات جدی در آن به وجود آورد.باید این اصلاحات در نظام اداری کشور به وجود بیاید و در اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی مصمم باشیم. سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی به نظر من مهمترین اتفاق بعد از تصویب قانون اساسی در ایران است. آنهایی که با تنگنای اصل ۴۴ قبلاً درگیر بودند بعد از ابلاغ آن سیاست‌ها احساس کردند باب جدیدی در اقتصاد ایران باز شد که بخش خصوصی میدان دار اقتصاد شود و هیچ محدودیتی هم برای آن وجود نداشته باشد و به هر میزان بخواهد،بتواند سرمایه گذاری بکند، سقف و محدودیت هم ندارد. دولت مکلف است شرایط آن را به وجود بیاورد که اقتصاد در اختیار بخش خصوصی باشد. به نظر من اگر اصل ۴۴ رعایت شود، صندوق توسعه ملی جایگاه خود را پیدا کند و درآمدهای نفت تبدیل به سرمایه گذاری شود، دولت حداقل باید بودجه جاری را از محل مالیات تامین کند. بخش عمده ای از طرح‌های عمرانی قابل واگذاری به بخش خصوصی است، چرا وقتی بخش خصوصی می‌خواهد بیمارستان بسازد،دولت اصرار کند که خودش باید بیمارستان بسازد؟ ممکن است در برخی مناطق دولت حمایت‌هایی داشته باشد، اما سازو کار حمایت باید تغییر کند، دولت حتی باید ساز و کار حمایت از آموزش و پرورش را تغییر دهد. امروز شهریه ای که مدارس غیر انتفاعی برای آموزش یک دانش آموز ازدولت می گیرند ۶۰۰ هزار تومان است،اما برای هر دانش آموز در مدارس دولتی یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان هزینه می شود. ما از منابع، در اوج ناکارایی بهره برداری می‌کنیم.این در بیمارستان، آموزش و پروش، صنعت و حوزه های مختلف دیگر هم وجود دارد. من فکر می‌کنم این اراده قابل تحقق است که کاری کنیم اتکای ما به درآمد نفت کمتر شود، از محل درآمدهای نفتی آسیب پذیر نباشیم. نفت را تبدیل کنیم به یک ثروت زاینده خوب برای اقتصاد کشور و برای نسل‌های آینده. این تصمیم شدنی است ولی به شرط اینکه دوباره با تغییری در حوزه سیاست، همه این آرمان ها به هم نریزد. روزی که آقای خاتمی دولت را تحویل دولت آقای احمدی نژاد داد، با آن که هنوز بهای نفت خیلی افزایش پیدا نکرده بود، ۱۲ میلیارد دلار ذخیره ارزی داشتیم. روزی که صندوق توسعه ملی تاسیس شد، از حساب ذخیره ارزی فقط ۱۲ میلیون دلار به صندوق توسعه ملی منتقل شد.این خیلی گریه آور است. مردم اگر دوباره یک تجربه جدیدی داشته باشند و یک عده بخواهند به قیمت ضربه زدن به منافع و مصلحت ملی کشور، با توزیع کردن پول برای خود محبوبیت بخرند، مسلم است که اتفاق دیگری می افتد.این مسیر اگر همینگونه پیش برود، ما می توانیم به سرعت اتکای خود را به درآمدهای نفتی کم کنیم.
* بیشترین موارد افشای فسادهای گذشته در دولت از سوی شما صورت می گیرد. یا به خاطر جایگاهی که دارید که می تواند بخشی از وظیفه سازمانی شما باشد یا اینکه معاون اول معمولاً این کار را انجام می دهد. ولی به نظر می رسد که خیلی با اراده و جدی این کار را انجام می دهید. اما این کار در جامعه دو بازخورد دارد. آیا اعلام فسادهای مکرر باعث می شود که جامعه، به نظام و دولت اعتماد بیشتری کند یا اینکه اعتماد را سلب می کند؟ و نکته بعدی اینکه مگر چقدر فساددر این مملکت انجام شده که بعد از یک سال و نیم هر روز دارد پرونده های جدیدی رو می شود؟
دکتر جهانگیری: تدبیر و امید واقعا برای این دولت شعارصرف نیست بلکه روش اداره کشور است که با تدبیر و حکمت اداره شود. به نظرما کشور در سه حوزه از مسیر خود منحرف شده بود.هدف ما این بوده و هست که این سه مسیر را درست کنیم. یکی بازگشت به قانون است. قانون گریزی در گذشته خیلی شدید شده بود و مصداق هایش را شما بهتر می دانید.اما این دولت، اصرار داشته و دارد که حتماً به قانون اساسی و قانون عادی بازگردد. هر تصمیمی را در چارچوب قانون می گیرد. دومین نگرانی این بود که فساد بسیار زیاد شده است. فساد تبدیل به حرکت سیستماتیک در داخل کشور شده بود. برای اینکه اقتصاد کشور، مسیر صحیح و سالمی را در پیش بگیرد و بخش خصوصی احساس نکند که در برابر تلاش و از خودگذشتگی، سود حداقلی نصیبش می شود و یک عده با زد و بند و با رانت های میلیاردی، یک شبه، ره صد ساله را می روند .ما همان قدر که در بهینه کردن استفاده از منابع جدی و مصر هستیم، باید حتماً با فساد هم مبارزه کنیم. سومین موضوع که احساس کردیم حتما باید دنبال کنیم، این بود که باید از اقتدار و جایگاه دولت دفاع می کردیم. به نظرم، اختیارات دولت، به شدت سلب شده است. دولت قدرتمند، نظام را قدرتمند می کند. وقتی دولت ضعیف شود، همه ارکان جامعه ضعیف خواهند شد. هدف ما برگرداندن اقتدار به دولت، با تعامل قوای سه گانه بود. ما نه می خواهیم در اختیارات قوای دیگر دخالت کنیم و نه باید اجازه دهیم که یک قدم، کسی در اختیارات دولت دخالت کند. دولت طبق اختیاراتی که قانون اساسی برای آن تعیین کرده، باید بتواند کشور را اداره کند. این ها اصولی بوده که ما داشته ایم. در عین حال، جایگاه ها هم خیلی آسیب دیده است. من هم در جایگاهی قرار گرفته ام که مسوول قبل از من یعنی معاون اول دولت قبل، از سال ها قبل متهم به فساد بوده است. بعد از دوره ای ایشان را بازداشت کردند. واقعیت این است که بازگرداندن اقتدار به این جایگاه مساله ای جدی است. زمانی مرحوم حبیبی، معاون اول بودند که انسانی پاکباخته و زاهد به تمام معنا بودند بنابراین فرد بعد از او افتخار می کرده که جای آقای دکتر حبیبی نشسته است. اما ممکن است من چنین احساسی نداشته باشم. بنابراین یکی از رسالت های من این است که اول این جایگاه را برای مردم احیا کنم و ذهنیت قبلی را از بین ببرم. اینجا را یک جایگاه واقعی تصمیم گیر و سالم برای کشور معرفی کنم. ما هر سه وظیفه را دنبال خواهیم کرد و انشاءالله نتیجه خواهیم گرفت. من فکر می کنم برخی از کسانی که مبارزه با فساد را صرفاً یک موضوع شعاری می دانستند، مسائلی را طرح می کردند تا رقیب خودشان را از صحنه خارج و با شعار مبارزه با فساد، یکسری افراد را بدنام کنند. یکی از آسیب هایی که در این کشور باعث گسترش فساد شد این بود که برخی افراد زیرک دیدند حالا که بحث مبارزه با فساد مطرح است و به جای اینکه با مفسد واقعی مبارزه شود، با فلان شخصیت قرار است مبارزه کنند،گفتند خب پس کاری با ما ندارند، اینها با خودشان مشغول هستند، ما برویم بخوریم و ببریم و کار خودمان را بکنیم. یک وقت است که می خواهیم با فساد مبارزه کنیم، می گویند دیگر حرف نزنید، عمل کنید. اگر موردی دارید، به دستگاه قضایی بدهید که رسیدگی کند. ما اصلاً دنبال سیاه نمایی نیستیم. این گونه رفتار با مردم خلاف صداقت است. ما دنبال واقع نمایی هستیم ومی خواهیم به مردم بگوییم که در کشور این اتفاق ها رخ داده است و شما هم می دانید، ما می خواهیم با آن مبارزه کنیم. من حرفی گفتم، الان هم بر این حرف هستم. گفتم فساد بابک زنجانی، بزرگ‌ترین فسادی است که در طول قرن اتفاق افتاده است. به دوستان گفتم اگر کسی مدعی است و فرد دیگری را می شناسد که یک دلر بیشتر از زنجانی فساد کرده و پول را برده است، بیاید و بگوید آن وقت من پشت تلویزیون از مردم عذرخواهی می کنم و می گویم اشتباه کردم. ولی برای بعضی ها سخت است موضوع را قبول کنند. می دانند که این فساد تنها زمانی می تواند رخ دهد که یک مجموعه از افراد با نفوذ با این مفسد همراهی کنند . به هرحال این اتفاق افتاده است. در مرحله بعد ما می گوییم آن مجموعه باید مشخص شود که چگونه راه ورود این افراد را باز کرده اند؟ می گویند اینها منظورشان نظام است و دست به مقایسه با قبل زده اند ودارند در جهت تضعیف نظام حرکت می کنند. درحالی که قاطعانه می گویم که امروز اراده جمهوری اسلامی،مبارزه با فساد است. اراده رهبرانقلاب امروز بر مبارزه با فساد است. راه دولت مبارزه با فساد است. در یک دوره کوتاه ۱۸ ماهه، به اسم دخالت در بازار و کاهش نرخ ارز، ۲۲ میلیارد دلار پول مملکت را به صرافی های دوبی و استانبول منتقل کردند. بردند آنجا و عرضه کردند. عدد اینقدر بزرگ بود که بعضی ها فکر می کردند این عدد حتماً غیرواقعی است. یعنی اصل را بر این گذاشتند که فلانی عدد را غیرواقعی گفته است. به طنز نوشتند مگر دلار، کالای سوپرمارکت است که بشود اینقدر راحت خارج کرد.درحالی که آنها اگر انصاف داشتند، می توانستند با یک سوال از بانک مرکزی بپرسند که از مهر سال ۱۳۸۹تا دی ۱۳۹۰، چقدر دلار در در صرافی های دوبی و استانبول به صورت حواله یا نقد فروخته شده است؟ در این صورت، بانک مرکزی حتما پاسخ می دادکه ۵/۲۲ میلیارد دلار فروخته شده است. وقتی بررسی می کنیم، می بینیم حدود ۵/۵ میلیارد دلار از این مبلغ در شش ماهه دوم سال ۸۹ منتقل شده که در آن دوره زمانی، تفاوت قیمت ارز دولتی و آزاد زیاد نبوده است. رجوع کنید به روزنامه دنیای اقتصاد در آن دوره زمانی که هر روز نرخ ارز را منتشر می کند. ببینید آن موقع اصلاً چقدر تفاوت داشته است که اینها احساس وظیفه کردند که اینقدر دلار از کشور ببرند و آنجا عرضه کنند. در سال ۹۰ مقداری اختلاف قیمت وجود داشت ولی در این مقطع دخالت بانک مرکزی دخالت های تعریف شده بوده که در بازار داخلی و صرافی های داخل هر کس به هر میزانی ارز می خواسته، برای هر وارداتی سیستم بانکی کشور در داخل کشور برایش گشایش می کرد.هر وارداتی در این مقطع می خواستند انجام دهند، می توانستند در سیستم بانکی کشور گشایش کنند و از داخل، ارز در اختیارشان بگذارند.داستان فساد، داستان تلخی است. ممکن است زمانی در برخی از سطوح مختلف بگوییم چه اتفاقاتی افتاده است و هنوز خیلی مسائل نا گفته داریم.
این معضل باید ریشه کن شود. باید عزم ملی جدی در کشور برای ریشه کنی و مبارزه با فساد به وجود بیاید. مردم و رسانه ها به صورت جدی باید حضور داشته باشند و اطلاع رسانی شفاف کنند. دولت باید مقرراتش را شفاف اعلام کند. دولت باید نسبت به آینده پیش گیری کند. من طبق مصوبه دولت بلافاصله در همه وزارتخانه ها یک هیات پنج نفری منصوب کردم که کارشان پیش گیری در داخل وزارتخانه ها در مقطع فعلی است که هر جا احساس می کنند گلوگاه فساد است، باید سریع به ما اطلاع داده شود. لذا این هم را به صورت جدی دنبال می کنیم. قرار نداریم با این حرف هایی که گفته می شود، از این موضوع عقب نشینی کنیم، چون احساس می کنم در این زمینه رهبری، جدی هستند و عزم و مطالبه دارند. مردم از ما مطالبه دارند. ما به مردم متعهد هستیم که به تعهداتمان عمل کنیم. آقای رئیس جمهور جدی هستند. قوه قضائیه تا الان در این زمینه کمک کرده است. همه دارند پیش می روند و انشاءالله بتوانیم فساد را ریشه کن کنیم.
* در ابتدای تشکیل دولت، وزرا و نیروهای تراز اول نزدیک به خود را در دولت مستقر کردید. با گذشت یکسال و نیم ممکن است که نارضایتی نسبت به بعضی از وزرا هم وجود داشته باشد، حتماً خودتان نظر سنجی کرده اید و اطلاع دارید. به طور قطع این نارضایتی در لایه های مدیران میانی وزارتخانه ها و سازمان ها خیلی جدی تر از سطوح بالاست. آیا این را تایید می کنید. اگر تایید می کنید، احتمال خانه تکانی در دولت وجود دارد؟
باید افراد براساس صلاحیت ها در مسئولیت های تخصصی و سازمانی قرار بگیرند
دکتر جهانگیری: آقای دکتر روحانی، بر مبنای اصول مدیریتی اش به یک اصل قائل هستند و آن اینکه باید در کشور ثبات مدیریت وجود داشته باشد. خوشبختانه ایشان یک اعتقاد دیگری هم دارند، خودشان از ابتدا با یک رویکرد فراجناحی آمدند و گفتند هیچ کس به این خاطر که به یک جریان گرایش دارد نباید مسئولیت بگیرد یا حذف شود. باید افراد براساس صلاحیت ها در مسئولیت های تخصصی و سازمانی قرار بگیرند. اما واقعیت این است افرادی که با دولت کار می کنند، خصوصا در پست های بالا باید سیاست های رئیس جمهور را قبول داشته باشند. باید باور داشته باشند که با این دولت و با این رئیس جمهور می خواهند کار کنند. نمی شود در داخل دولت اپوزیسیون دولت شکل داد. این، کار، جوانمردانه نیست. فردی که مشی دولت را قبول ندارد باید بگوید که من نمی توانم، این را قبول ندارم، از این پست کنار می روم. شاید به خیلی ها در دولت قبل، مسئولیت هایی پیشنهاد شد، آنهابا همین عنوان که ما این دولت را قبول نداریم یا این رویکردها را قبول نداریم، حاضر نشدند مسوولیت قبول کنند. لذا گفتند که می رویم و سیاست های دولت را در بیرون نقد می کنیم. این مساله جدیدی نیست، ولی تلاش مان بر این است تا آنجایی که مقدور است، از توانمندی های افراد استفاده شود. افراد با سیاست های دولت همراهی کنند. حتماً اگر نیاز به تغییری هم بود، دولت تغییر را انجام خواهد داد. این دولت در تصمیم گیری اش، در هیچ مقطعی هیچ تردیدی به خودش راه نخواهد داد. آن جایی که احساس کند باید تغییری انجام دهد، حتما انجام خواهد داد.
* دولت سال ۹۴ را با تکلیفی که مجلس بر دوش آن گذاشته شروع می کند؛ حذف ۵/۵ میلیون نفر از چرخه دریافت یارانه های نقدی با کاهش ۳۰۰۰ میلیارد تومانی منابع توزیعی.برنامه شما چیست؟ آیا این افراد شناسایی شده اند؟ آقای نوبخت، سخنگوی دولت اخیرا گفته اند حذف یارانه پردرآمدها از مدتها پیش شروع شده‌است.شما فکر می کنید سال آینده به راحتی این کار انجام خواهد شد یا همچنان مشکل شناسایی پردرآمدها وجود خواهد داشت و نارضایتی هایی در آینده درباره نحوه اجرای این قانون پیش بینی می کنید.
دکتر جهانگیری: یارانه ها از آن داستان هایی است که وقتی مطرح می کنیم، آدم غصه اش می گیرد. به قول معروف درد انسان تازه می شود. وقتی اجرای قانون هدفمندی یارانه ها آغاز شد،من در دولت حضور نداشتم، اما در روزنامه دنیای اقتصاد فکر می کنم ۱۰، ۱۵ مقاله نوشتم و گفتم نفس اینکه قیمت های انرژی باید واقعی شود یک ضرورت و یک اجبار است که به دلیل مصرف بی رویه انرژی باید اصلاح شود. همه حمایت کردند ولی متاسفانه، به دلیل همان حرکت غلطی که شکل گرفته بود که همیشه فکر می کردند با توزیع پول می توانیم مردم را از خودمان راضی نگهداریم، رضایت مقطعی مردم به آینده کشور ترجیح داده شد.تصمیمی گرفتند که امروز ادامه این وضعیت واقعا دشوار شده است. ما۴۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت می کنیم. کل درآمد کشور با افزایشی که در قیمت حامل های انرژی داشته ایم،در سال ۹۳ حداکثر به ۳۳ هزار میلیارد تومان رسید.۴ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان هم برای اجرای طرح تحول سلامت در مرحله دوم پیش بینی کرده ایم. ۴۷ هزار میلیارد تومان پرداخت قطعی داریم چون طرح تحول سلامت برای ما از یارانه های نقدی هم مهم تر است و حاضر نیستیم تخصیص آن را با هیچ روشی کم کنیم.
* نگران نیستید طرح تحول سلامت تبدیل به مسکن مهر تازه ای شود.
دکتر جهانگیری: نه. کاملا روی آن اشراف داریم. فکر می کنیم یکی از دغدغه های اصلی مردم موضوع بیمه هاست. من به بیمارستان هایی رفتم و دیدم که بیمار دنبال یک پروتز، یا نخ جراحی یا وسیله ای است که از بیرون بخرند و برایش بیاورند. درد بیماری اش فراموش شده و درد تامین تجهیزات و پول دارد. در سرمایه دارترین کشورهای دنیا مثل آمریکا هم اوباما یکی از مهمترین طرح هایش، بیمه درمانی بود. موضوع درمان مردم را باید حتماً جدی بگیریم، البته نقد های دلسوزانه را باید پذیرا باشیم. آنجایی که احساس می کنیم اشتباه است باید اصلاح کنیم. این هم موضوعی است که حتما باید به آن توجه می کنیم. چون طرح مهم است،اشکالاتش را هم انشاءالله بتوانیم برطرف کنیم. در سال ۱۳۹۲ ما فکر می کردیم که با دولت همراهی می شود و مردمی که نیاز ندارند خودشان از دریافت یارانه ها انصراف می دهند. حالا به دلایلی که فعلا نمی خواهم به آن بپردازم، اینطور نشد. پس هم باید این حجم پول توزیع شود و هم اینکه مهم ترین شرکت های تولید کننده انرژی، به بدترین شرایط ممکن گرفتار هستند. در تاریخ ایران هیچ گاه همچون امروز چنین وضع بدی بر شرکت برق حاکم نبوده است. این شرکت بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان بدهی دارد. بخش خصوصی نیروگاه تاسیس کرده و به دولت برق می فروشد. دولت از او برق می گیرد و توزیع می کند اما نمی تواند پولش را به بخش خصوصی بپردازد. نرخ برق هر کیلووات ساعت ۸۰ تومان هزینه تولید دارد اما هر کیلووات ساعت ۵۰ تومان فروخته می شود. ۱۲ تومان هزینه از آن گرفته می شود و به عنوان یارانه نقدی بین مردم توزیع می شود. درحالی که سالی باید حداقل ۵ هزار مگاوات برق جدید به کشور برسانیم، چون اگر کشور در غلتک رونق بیفتد ، اولین محدودیتی که ایجاد می شود محدودیت منابع برق است. من اخیراً از شرکت مپنا بازدید کردم، ده ها ژنراتور و توربین تولید شده همین طور افتاده بود که می گفتند وزارت نیرو پول ندارد که اینها را ببریم و نصب کنیم و بهره برداری انجام شود. از شرکت های آب در این شرایط بحرانی سالانه میلییاردها تومان پول می گرفتند و بین مردم به عنوان یارانه نقدی توزیع می کردند. شرکت پالایش و پخش فرآورده های نفتی هم داستان های غم انگیزی دارند. این اتفاقات افتاده است. پیش بینی ما این بود که امسال در بخش بودجه یارانه هاحدود ۱۶ هزار میلیارد تومان کسری داریم. یعنی ۴۸ هزار میلیارد تومانی که پیش بینی شده بود با این شرایط رکودی کشور نمی توان بودجه اش را تامین کرد. بعضی ها به ما می گویند قیمت ها را افزایش دهید، مثلا بنزین را ۲۰۰۰ تومان کنید. گازوئیل را گران کنید. این ها شدنی نیست. ممکن است در شرایطی که رشد اقتصادی کشورثابت شد و مستمر ادامه داشت بشود تغییراتی ایجاد کرد. اما در شرایطی که مردم هنوز از تورم ۴۰ درصد، کمرشان راست نشده و هنوز از مشکلات معیشتی رها نشده اند، هنوز درآمد سرانه مردم به درآمد سرانه سال ۹۰ برنگشته است، ما بیاییم و در چنین شرایطی شوک قیمتی در حامل های انرژی وارد کنیم، شدنی نیست. انتظارمان این بود که کمک شود و به همین میزان، راه کاهش یارانه پرداختی پیدا شود. راه کاهش این نیست که گفته شود پردرآمدها را حذف کنیم. گفتن این جمله آسان است، ساده است. به نظر من می خواهند دولت را وارد چالش جدیدی با مردم کنند. می خواهند دولت با یک مجموعه از مردم واردچالش شود. ما دولت را وارد درگیری با مردم نخواهیم کرد. اگر اطلاعات قطعی داشته باشیم که فردی درآمدش درحدی است که بی نیاز از یارانه است، آن را حذف می کنیم. گاهی اوقات در مصاحبه ها می گویند که آقا مدیران را حذف کنید، هر مدیری که حقوقش بالای ۳ میلیون تومان باشد و ما بفهمیم که دارد یارانه می گیرد، حذف می کنیم. تعداد کل این مدیران نهایتا ۵۰ هزار نفر است.مگر چند مدیر در این کشور وجود دارد؟ با شعار که نمی توان کشور را اداره کرد. فهرست تمام کسانی که سفر خارج می روند را داریم. تمام افرادی که ماشین لوکس سوار می شوند را می شناسیم. تمام کسانی که معاملات بزرگ می کنند، لیست شان را داریم. تمام کسانی که مالیات پرداخت می کنند، لیست شان را داریم. همه اینها را که روی هم جمع بزنیم، عددی که بدست می آید با عددی که دوستان می گویند، خیلی متفاوت است و به سختی به یک میلیون نفر می رسد. چون همان کسی که به سفر خارج می رود، ماشین لوکس هم دارد، مالیات هم پرداخت می کند. ما حدود ۵۰، ۶۰ بانک اطلاعاتی مختلف داریم. خود من ساعت ها جلسه گذاشته ام و بانک های اطلاعاتی را یکی یکی بررسی کرده ایم. ما قطعاً متعهد هستیم به افرادی که می دانیم بی نیاز هستند از این منابع و نباید یارانه بگیرند، آنها را حذف کنیم. آنها را داریم حذف کنیم، حذف خواهیم کرد. ولی به نظرم یارانه ها در سال آینده حتما مساله جدی برای دولت خواهد بود. باید برای آن تدبیری بیندیشیم. من البته هنوز متن مصوبه مجلس را ندیده ام. چون چیزهایی که گفته می شود، گاهی با متن قانون که منتشر می شود، متفاوت است. ما متن قانون را می بینیم و براساس آن عمل خواهیم کرد.