اطلاعاتی در باره بیماری سلیاک و نقش صنعت غذا در درمان / تنها راه درمان رژیم غذایی ۱۰۰ بدون گلوتن / منابع پنهانی گلوتن شامل نگه‌دارنده‌ها و تثبیت کننده‌ها

بیماری سلیاک، نوعی بیماری گوارشی است که به پرزهای روده کوچک آسیب می‌رساند و سبب اختلال در جذب مواد مغذی می‌شود. افرادی که به بیماری سلیاک مبتلا هستند پروتئینی به نام گلوتن را که در گندم، جو، چاودار و احتمالا جو دو سر وجود دارد، نمی‌توانند تحمل کنند.

زمانی که بیماران مبتلا به سلیاک، غذاهای حاوی گلوتن مصرف می‌کنند، سیستم ایمنی بدن آن‌ها پاسخی را به صورت تخریب روده کوچک صادر می‌کند. این تخریب به خصوص در پرزهای انگشتانه‌ای روده که مواد مغذی داخل آنها جذب می‌شوند، ایجاد می‌شود. به دنبال آسیب پرزهای روده‌ای فرد بدون توجه به مقدار غذایی که می‌خورد، مبتلا به سوء تغذیه می‌شود. به دلیل این که سیستم ایمنی خود فرد سبب تخریب و آسیب پرزهای روده کوچک می‌شود، این بیماری، به عنوان یک بیماری خود ایمنی نامیده می‌شودو از طرف دیگر به علت این که مواد مغذی جذب نمی‌شوند، می‌تواند به عنوان یک بیماری سوء جذبی مورد نظر قرار گیرد. بیماری سلیاک هم‌چنین به نام‌های اسپروی سلیاک، اسپروی غیر حاره‌ای و آنتروپاتی حساس به گلوتن هم نامیده می‌شود. سلیاک، بیماری وراثتی است و نسلی به نسل دیگر، و در خانواده انتقال می‌یابد.گاهی اوقات این بیماری برای اولین بار به دنبال رژیم غذایی بعد از عمل جراحی”>جراحی، بارداری، تولد نوزاد، عفونت‌های ویروسی و یا استرس‌های روحی فعال می‌شود. بیماری سلیاک، افراد را به گونه‌ای متفاوت، تحت تاثیر قرار می‌دهد. در گروهی از بیماران، علائم از دوران کودکی، و در تعداد دیگر در بزرگ‌سالی بروز می‌کند.

یکی از عوامل مهمی که در زمان و نحوه شروع بیماری موثر می‌باشد، مدت زمانی است که یک فرد از شیر مادر تغذیه کرده است. هر اندازه این دوران طولانی تر باشد، علائم، دیرتر بروز می‌کنند و علائمی نیز که بروز می‌کنند، بیشتر شامل نشانه‌های معمول بیماری هستند.

از عوامل مهم دیگر، سن شروع به مصرف غذاهای حاوی گلوتن و مقدار مصرف این مواد است.

علائم ممکن است خود را به صورت گوارشی یا غیر گوارشی نشان دهند.برای مثال فردی ممکن است اسهال و دردهای شکمی داشته باشد، در حالی که فرد دیگر تحریک‌پذیر و افسرده باشد. در حقیقت تحریک‌پذیری از عمومی‌ترین علائم بیماری سلیاک در کودکان است.

● علایم سلیاک:

علایم بیماری سلیاک می تواند به شکل مشکلات روده ای و یا در اثر سوء تغذیه تظاهر یابند.

ـ نکته:۵۰ درصد افراد مبتلا به سلیاک فاقد هرگونه علایم روده ای میباشند.

بیماری سلیاک با علام و بدون علایم

بعضی از افراد مبتلا به سلیاک دارای علایم و عده ای دیگر هیچ علامتی ندارند، زیرا قسمت سالم روده قادر به جذب مواد مغذی کافی برای پیش گیری از بروز علائم است. با وجود این مسئله، این افراد همچنان در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های همراه سلیاک خواهند بود.

به طور معمول تشخیص سلیاک سخت است. زیرا تعدادی از علائم آن شبیه به علائم بیماری‌های دیگر مانند نشانگان روده تحریک‌پذیر، بیماری کرون، کولیت زخمی، دیورتیکولوزیس، عفونت‌های روده کوچک، نشانگان خستگی مزمن و افسردگی است.

تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که سطح آنتی بادی‌های خاص در خون افراد مبتلا به سلیاک بالاتر از حد طبیعی است.این آنتی‌بادی‌ها توسط سيستم ایمنی خود فرد در پاسخ به ترکیباتی که به بدن آسیب می‌رساند، ایجاد می‌شوند. بنابراین برای تشخیص بیماری سلیاک، پزشکان، سطح آنتی‌بادی‌هایی از خون را که، به گلوتن حساس هستند می‌سنجند، این آنتی‌بادی‌ها آنتی گلیادین، آنتی‌اندومیزیوم و آنتی‌رتیکولین هستند.

به دنبال تایید بیماری سلیاک توسط نتایج آزمایشگاهی و علائم موجود، پزشک ممکن است بخش کوچکی از روده کوچک را برای تعیین میزان آسیب به پرزهای روده کوچک از طریق نمونه برداری، مورد بررسی قرار دهد، زیرا نمونه برداری از روده کوچک بهترین روش برای تشخیص سلیاک است.

● درمان بیماری سلیاک با رژیم غذایی بدون گلوتن

اساس درمان بیماری سلیاک، رژیم غذایی فاقد گلوتن است که در آن کلیه مواد غذایی حاوی گلوتن حذف می‌شوند. در بیشتر افراد، رعایت رژیم ذکر شده سبب توقف علائم می‌شود، به دنبال رعایت رژیم بدون گلوتن، آسیب‌های ایجاد شده در روده کوچک ترمیم و از ایجاد آسیب‌های بیشتر پیش‌گیری می‌شود. ترمیم پرزهای روده کوچک از زمان آغاز رعایت رژیم فاقد گلوتن شروع می‌شود و زمان دوره بهبودی، به طور معمول ۳ تا ۶ ماه خواهد بود، که البته این دوره در بزرگسالان به ۲ سال هم می‌رسد.

رژیم فاقد گلوتن، نیاز همیشگی فرد مبتلا به سلیاک است. خوردن هر نوع ماده حاوی گلوتن به هر اندازه و هر مقدار، می‌تواند به روده کوچک آسیب برساند. در رژیم فاقد گلوتن، مصرف کلیه مواد غذایی حاوی گندم، جو، چاودارواحتمالاً جودوسر ممنوع است. بیشتر حبوبات، ماکارونی، غلات و اکثر غذاهای فراوری شده، دارای گلوتن هستند. با وجود محدودیت‌هایی که وجود دارد، بیماران مبتلا به سلیاک می‌توانند رژیمی متعادل با انواع غذاها، شامل نان و ماکارونی داشته باشند.

برای مثال به جای آرد گندم از آرد سیب زمینی، برنج، سویا و آرد لوبیا استفاده کنند. لازم به ذکر است که برای مصرف جو دوسر نظریات متفاوتی وجود دارد، زیرا بعضی از افراد قادر به تحمل آنها هستند و بعضی دیگر نمی‌توانند آن را تحمل کنند. تحقیقات بیشتری برای تایید مصرف یا عدم مصرف جو دوسر توسط بیماران سلیاک ادامه دارد و تا تایید کامل این مطلب، بیماران می‌توانند طبق نظر پزشک یا مشاور تغذیه‌ای خود عمل کنند.

گوشت، ماهی، برنج، انواع میوه و سبزی، فاقد گلتون هستند. بنابراین این گروه از بیماران می‌توانند به راحتی از این گروه‌های غذایی در برنامه غذایی روزانه خود استفاده کنند.

منابع پنهانی گلوتن شامل نگه‌دارنده‌ها و تثبیت کننده‌ها

پیروی از رژیم فاقد گلوتن نیاز به دقت ویژه‌ای دارد. زمانی که در رستوران یا مدرسه و… غذا می‌خورید، باید مراقب منابع پنهانی گلوتن باشید. منابع پنهانی گلوتن شامل نگه‌دارنده‌ها و تثبیت کننده‌های استفاده شده در مواد غذایی مختلف هستند که در محصولات غذاهای تولید شده در داروها و دهان شویه‌ها وجود دارند. در صورتی که ترکیبات موجود در محصولات، بر روی آن درج نشده باشد شما می‌توانید با تماس با انجمن حمایت از بیماران سلیاکی تماس بگیرید و از وجود یا عدم وجود این مواد مطلع شوید.

آدرس اینترنتی انجمن حمایت از بیماران سلیاکی:  www.celiac-iran.org

تنها راه درمان این بیماری پیروی از رژیم غذایی ۱۰۰ بدون گلوتن

ـ نکته: برنج، ذرت (بلال)، برنج وحشی، لوبیای سویا، ارزن و دانه آفتاب گردان فاقد گلوتن میباشند.

ـ نکته:جو دوسر(OATS): فاقد گلوتن است، اما گاهی اوقات در کنار سایر غلات حاوی گلوتن روییده و یا همراه با آنها آسیاب میگردد. از اینرو معمولاً آلوده به گلوتن می باشند. همچنین جو دوسر حاوی اونین(AVENIN) است که برای مخاط روده سمی بوده و میتواند آغازگر واکنش آلرژیک در بیماران مبتلا به سلیاک باشد.

پس برای درمان نکات زیر را فراموش نکنیم :

۱) تنها راه درمان این بیماری پیروی از رژیم غذایی ۱۰۰ بدون گلوتن تا پایان عمر میباشد. پس از حذف گلوتن از رژیم غذایی روده باریک بسرعت شروع به بازسازی خود میکند. اما در مواردی نیز این بازسازی انجام نگرفته و بایستی از داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی (استروئیدها) برای بیمار تجویز گردد.

حذف گندم، جو، جو دوسر، جوی سیاه و یا چاو دار و همچنین تمام فراورده هایی که حاوی این غلات میباشد. نظیر:

ـ نانها، ـ بیسکوئیت ها، ـ کیکها ـ کلوچه ها ـ شیرینی ها ـ پاستا (ماکارونی) ـ سوپ ها ـ سسها ـ پیتزا

۲) مصرف مکمل های غذایی (ویتامینها و مواد معدنی) برای برطرف شدن آثار سوء تغذیه.

● شیوع بیماری سلیاک:

شیوع آن در ۱ درصد جمعیت است. به عبارتی از هر ۱۰۰ تا ۳۰۰ نفر یکی مبتلا به سلیاک است.

نمونه‏ای از رژیم فاقد گلوتن که بیمار مبتلا به سلیاک می‏تواند از آنها استفاده نماید:

۱) آشامیدنیها:

چای، آب، شیر بدون چربی و یا کم چربی، نوشابه‏های غیرالکلی

۲) نان‏ها، غلات و حبوبات:

نان ذرت یا تهیه شده با آرد ذرت، بلال، سیب‏زمینی، برنج، عدس، لوبیای قرمز و در حالت بهبود انواع حبوبات بصورت کامل (افراد مبتلابه سلیاک می‏توانند از ذرت و یا آرد برنج، انواع شیرینی‏ها و رشته را تهیه نموده و مصرف کنند که در پایان طرز تهیه ۲ مورد از آنها شرح گردیده است.)

۳) پنیر و تخم مرغ:

پنیر کم چرب و پاستوریزه، تخم مرغ به هر شکل

۴) دسرها:

میوه، بستنی خانگی، ژلاتین ساده یا با میوه، دسرهای تهیه شده با آرد ذرت

۵) میوه و سبزی:

میوه بصورت پخته و تازه در صورت تحمل و طبق توصیه مشاور تغذیه و نیز سبزی‏های پخته یا کنسرو شده (آلو، گوجه، عصارة آنها و میوه‏ها با پوست و هسته در ابتدا توصیه نمی‏شوند)

۶) گوشت‏ها:

انواع گوشت‏های بی‏چربی، کم چربی بصورت کباب شده یا بخارپز، ماهی و مرغ

۷) سوپها:

انواع سوپ‏های تهیه شده با آرد ذرت یا برنج و فرنی با آرد برنج

۸) شیرینی‏ها:

انواع شیرینی‏های تهیه شده از سیب زمینی، آرد برنج و ذرت، عسل، مربا، مارمالاد، شکر و شربت‏ها

۹) آجیل‏جات:

بادام، پسته، گردو، فندق، آفتاب‏گردان و بطور کلی تمام آنها در صورت عدم بروز اسهال و تحت نظر مشاور تغذیه

۱۰) روغن:

روغن ذرت، روغن زیتون، آفتاب‏گردان، روغن بادام زمینی، روغن مایع

ـ نکته: درمیان انواع تنقلاتی که از غلات تهیه شده‏اند، برشتوک به دلیل اینکه از ذرت تهیه شده است، مجاز می‏باشد و چیپس در صورتی که از آرد غلات ممنوعه عاری باشد نیز مجاز می‏باشد. لازم به ذکر است که خمیردندانCrest فاقد گلوتن می‏باشد.

● طرز تهیة شیرینی ذرت:

آرد ذرت به میزان ۱۱۰ گرم، شکر ۱۰۰ گرم به صورت پودر شده، تخم مرغ ۳ عدد، وانیل به میزان کم در صورتی‏که از عدم وجود غلات ممنوعه در آن مطمئن باشید و یا پوست لیموترش پودر شده یا رنده شده بجای وانیل سفیده تخم مرغ را با نصف شکر خوب هم می‏زنیم. بعد زردة تخم مرغ را با نصف شکر خوب هم می‏زنیم. سپس هر دو را کاملاً با هم مخلوط می‏کنیم و کم‏کم آرد ذرت را به آن اضافه کرده و مخلوط می‏کنیم. آنگاه قالب حاوی مخلوط حاصل را در طبقة وسط فر با درجة حرارت ۱۷۵ درجه سانتیگراد به مدت ۲۰ دقیقه قرار می‏دهیم. پس از این مدت شیرینی ذرت به دست آمده آماده مصرف می‏باشد.

● طرز تهیة نان ذرت و برنج:

شیر گرم ۲۰۰ سی‏سی، تخم مرغ ۱ عدد، آرد برنج ۳۷۵ گرم، بلغور ذرت ۷۵ گرم

(باید توجه داشته باشید که بلغور ذرت زرد رنگ است که از آن باید در تهیة این نوع نان استفاده شود زیرا در بازار آرد ذرت نیز وجود دارد که به رنگ سفید می‏باشد و برخی از فروشندگان به آن نیز بلغور ذرت می‏گویند و آنرا به جای بلغور ذرت می‏فروشند)، شکر یا پودر قند ۱ قاشق مرباخوری، نمک ۱ قاشق مرباخوری، پودر خمیر ترش از نوع ریز ۷ گرم (۱ قاشق سوپخوری)، کره نرم شده ۴۰ گرم (۳ قاشق سوپخوری)، زرده تخم مرغ و کنجد در صورت تمایل جهت تزئین روی کیک.

آرد برنج و بلغور ذرت را با پودر قند یا شکر و نمک خوب مخلوط می‏کنیم. کم‏کم کره نرم شده را به آن اضافه می‏کنیم و ضمن اضافه کردن آنرا خوب هم می‏زنیم (مخلوط الف) از طرف دیگر تخم مرغ را داخل بقیه آب گرم باقیمانده ریخته و کاملاً هم زده و مخلوط می‏کنیم (مخلوط ب). مخلوط تخم مرغ و آب گرم (مخلوط ب) را به مخلوط تهیه شده قبلی (مخلوط الف) اضافه می‏کنیم و به خوبی هم می زنیم. بعد کم کم آرد برنج را به آن اضافه نموده و ضمن اضافه کردن با هم‏زدن آنرا با خمیر تهیه شده مخلوط می‏کنیم و پس از مخلوط شدن کامل آنها شیر را نیز به تدریج به آن اضافه نموده و با قاشق به خوبی هم می‏زنیم تا خمیر مورد نظر حاصل شود. کمی آرد برنج را روی قالب شیرینی بزرگی ریخته و سطح آنرا صاف می‏کنیم و سپس خمیر به دست آمده را روی قالب شیرینی پخش می‏کنیم و قالب شیرینی را در فر با حرارت ۲۰۰ درجه سانتیگراد به مدت ۳۰ دقیقه قرار می‏دهیم تا روی نان طلایی شود. پس از طلایی شدن روی نان آن را از فر بیرون آورده و استفاده می‏کنیم.

در صورت تمایل به تزئین نان مورد نظر، قبل از قرار دادن خمیر در فر روی سطح آنرا کمی با زرده تخم مرغ و کنجد، بصورت یک لایه نازک تزئین می‏کنیم سپس در فر با همان درجة حرارت و زمان قرار می‏دهیم.

افتتاح خط تولید محصولات بدون گلوتن با برند سلینو توسط شرکت کاله

گروه سولیکو در اقدامی شایسته و تعاملی مستقیم با انجمن حمایت از بیماران سلیاکی اقدام به تولید محصولات بدون گلوتن با نام محصولات سلینو نمود، که در اردیبهشت ماه در کمالشهر کرج افتتاح گردید.

در این افتتاحیه رییس انجمن حمایت از بیماران سلیاکی اعلام کرد که شرکت های صنایع غذایی که آمادگی تولید محصولات بدون گلوتن را دارند می توانند با انجمن هماهنگی های لازم را بعمل آورند.

در ضمن بیماران محترم میتوانند از طریق سایت زیر انواع شکلات، بیسکویت، انواع سس،ماکارونی،پاستیل و آدامس فاقد گلوتن را تهیه فرمایند.

بیمارانی که در شهرستان می باشند و دسترسی به پایتخت ندارند میتوانند از طریق سفارش اینترنتی به سایت فروشگاه خرید نمایند تا فروشگاه اجناس آنها را برایشان ارسال نماید.

www.celiac.persianblog.ir

www.celiac.mihanblog.com