بازار روغن نباتی در انحصار دو یا سه برند

 رقابت‌های منفی در بازار برخی کالاهای اساسی این روزها به اوج خود رسیده است. تولیدکنندگان در شرایط رکود بازار از هر روشی برای فروش کالاهای خود استفاده می‌کنند. برخی از آنها جشنواره‌های تخفیفی به راه می‌اندازند و برخی دیگر، با رقابت‌های ناعادلانه، کالای خود را ارزان‌تر تولید کرده و در مقابل، قیمت‌شکنی در بازار را برای کسب سهم بیشتر، نقشه راه خود کرده‌اند.

بررسی‌های میدانی خبرنگار مهر حکایت از آن دارد که بازار روغن نباتی این روزها در انحصار دو یا سه برند است که البته تولیدکننده مشترک دارند. قیمت‌شکنی در بازار به اوج رسیده است و البته کاهش قیمتی که بر روی برخی برندهای روغن، در بازار داده می‌شود، چیزی نصیب مصرف‌کننده نمی‌کند بلکه این کاهش قیمت به صورت مستقیم از سوی تولیدکنندگان به بنکداران و توزیع کنندگان عمده کالا در بازار داده می‌شود تا خرید از برند آنها، برای عمده فروشان جذاب باشد و به این ترتیب، سهم بالایی از بازار را در اختیار خود گیرند.  

گشت و گذاری در بازار عمده فروشان مولوی هم به خوبی این را نشان می‌دهد که بیشتر عرضه کنندگان، تمایل زیادی به عرضه برخی برندهای خاص در بازار دارند و همین امر سبب شده تا انتخاب مصرف‌کنندگان محدود شود.

یکی از عمده‌فروشان بازار مولوی در این رابطه به خبرنگار مهر می‌گوید: برخی تولیدکنندگان روغن نباتی، با اعزام ویزیتورهای حرفه‌ای به بازار مولوی، تلاش دارند تا برند خاصی را به عمده فروشان تحمیل کنند. برخی دیگر نیز با ارایه تخفیف های بسیار مناسب بر روی قیمت تمام شده‌ای که بر روی کالا درج شده است، تلاش دارند تا کالای بیشتری از یک برند خاص عرضه کنند.

او می‌افزاید: گاهی اوقات تخفیف به بنکداران بر روی برخی برندهای روغن نباتی تا ۴۰ درصد هم داده می‌شود و بنابراین عرضه کننده عمده و بنکدار، خرید را با ۴۰ درصد پایین تر نسبت به قیمت مصرف کننده خریداری کرده و در مقابل، در فروش‌های عمده خود، ۱۵ تا ۲۰ درصد تخفیف به خریداران که عمدتا سوپرمارکت‌ها و خرده فروشان هستند، ارایه می‌دهد؛ بنابراین این برند، نسبت به سایر برندهایی که به عمده فروشان ۵ تا ۱۵ درصد تخفیف می‌دهند، جذاب تر است و بنابراین مشتری بیشتری هم دارد.

به گفته این عمده‌فروش، این گونه می‌شود که زنجیره عرضه یک محصول در بازار با قدرت شکل می گیرد و مصرف کننده و خرده‌فروش هم ترجیح می‌دهند که در این بازار کساد، سود بیشتری ببرند و بنابراین تمایل بیشتری به کالاهایی می‌یابند که دامپینگ را در بازار انجام می‌دهند.

بررسی‌های میدانی مهر نشان می‌دهد که علیرغم اینکه عمده فروشان هم ۱۵ تا ۲۰ درصد بر روی این برندها، به خرده فروشان تخفیف می‌دهند اما اگر فردی برای خرید به سوپرمارکت‌ها و خرده فروشان مراجعه کند، روغن نباتی را به همان قیمتی باید خریداری کند که روی کالا درج شده است، بنابراین سودی از این بابت نصیب مصرف‌کنندگان نمی شود و این کاهش شدید قیمت، تنها به نفع بنکداران است و البته در حلقه بعدی به نفع تولیدکنندگانی که با قیمت شکنی، تلاش دارند تا سهم بیشتری از بازار را به عهده گیرند.

در این میان به نظر می‌رسد اگر تولیدکنندگان روغن نباتی در شرایط فعلی، واقعا توانایی کاهش قیمت و افزایش بهره وری را به منظور کم کردن نرخ‌های خود دارند، چرا این تخفیف‌ها را بر روی قیمت مصرف‌کننده اعمال نمی‌کنند و اجازه نمی‌دهند که مصرف کنندگان از کاهش قیمت، منتفع شوند، این در شرایطی است که سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان هم کمتر اهتمامی نسبت به بروز چنین رفتارهایی در بازار دارد و اقدام به بررسی های بیشتر به منظور جلوگیری از قیمت شکنی نمی‌کند.

در این جا، این تنها مصرف‌کننده است که نه تنها قدرت انتخابش کم می‌شود، بلکه نصیبی از کاهش قیمت‌ها بازار نخواهد داشت و این منافع تولیدکننده و بنکدار است که دست به دست می‌شود، ضمن اینکه تولیدکنندگان خرد و سایر برندهایی که به چنین روش‌هایی برای فروش بیشتر متوسل نمی‌شوند، نیز به مرور از بازار کنار می روند.  

بر این اساس جمعی از تولیدکنندگان روغن نباتی در نامه‌ای به انجمن صنایع روغن خواستار پایان دادن به این دامپینگ در بازار شده‌اند و می‌گویند که با توجه به عدم رعایت قیمت فروش روغن براساس مصوبه انجمن توسط برخی از واحدهای تولیدی و برندها که منجر به مشکلات عدیده ای شده است، هم اکنون تولیدکنندگان باید زیر قیمت تمام شده، محصولات خود را به بازار عرضه کنند تا بتوانند در این رقابت حضور داشته باشند در حالی که این امر منجر به تعطیلی برخی واحدها شده است.

برخی دیگر از تولیدکنندگان هم در نامه‌های خود به اختلال در صنعت روغن نباتی با قیمت شکنی‌ برخی برندها اشاره می‌کنند و می‌گویند که براساس تحقیقات انجام شده از بازار روغن، برخی شرکت‌ها، موازنه قیمت موجود در بازار روغن را با فروش محصولات خود به قیمت پایین، مختل کرده‌اند که باید به این موضوع رسیدگی شود.

در این میان برخی کارخانجات می‌گویند که به تازگی برخی شرکت‌های بزرگ نسبت به کاهش بیش از اندازه قیمت (دامپینگ) محصولات خود در بازار اقدام کرده و باعث کاهش تولید و رکود در دیگر شرکت‌های تولیدی شده اند، به طوری که شرکت‌ها با مشکل مواجه شده و موجودی محصولات، در انبارها به بیش از ۱۰ هزار تن رسیده است.  

به اعتقاد آنها، این امر نه تنها باعث خواب سرمایه شرکت‌ها شده بلکه باعث کاهش و توقف تولید و در نتیجه تعدیل نیروی انسانی در ماه مبارک رمضان شده است که شرایط کنونی به هیچ وجه به صرف و صلاح کارخانجات تولیدکننده و تولید ملی نخواهد بود.

در عین حال، برخی تولیدکنندگان معتقدند که در هفته‌های اخیر، رقابت منفی بین چند شرکت خاص و کاهش قیمت زیاد، باعث آشفتگی در بازار روغن شده و در روغن فله و برخی احجام، به زیر قیمت تمام‌شده رسیده است؛ بنابراین ادامه روند فوق قطعا باعث زیان مضاعف همه صنعت می شود.