پائیز و قصه تکراری باغداران مازندران برای فروش مرکبات

در حالی که این روزها رنگ های زرد ،نارنجی ،قرمز و سبز در باغات مرکبات مازندران هر نظاره گری را به وجد می آورد و ذکر شکر خدا به خاطر این همه زیبایی ها ،نعمت و فراوانی در این خطه از شمال زمزمه می شود، اما صاحبان آن در چیدن و چگونگی عرضه محصول مردد هستند.

زندگی بخش زیادی از جمعیت بیش از یک میلیون خانواری ساکن مازندران همچنان وابسته به تولیدات کشاورزی به شیوه سنتی است و مرکبات بعد از برنج از میان 72 نوع محصول کشاورزی استان از اهمیت خاصی به لحاظ درآمدزائی برای روستائیان برخوردار است.

استان مازندران 115 هزار هکتار باغ مرکبات دارد که با نوسازی و احیاء باغ مرکبات در یک دهه اخیر سالانه فقط یک میلیون و 750 هزار تن آن انواع پرتقال به ویژه تامسون است.

در حال حاضر بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی 70 درصد مرکبات استان پرتقال تامسون است که فقط خاصیت تازه خوری دارد و قابل استفاده در صنایع تبدیلی نیست .

به گفته کارشناسان از آنجا که وضعیت بسته بندی مناسبی نداریم و عرضه و فروش این میوه نیز ساماندهی شده نیست ،در صادرات این میوه نیز با مشکل جدی مواجه هستیم و طبق آمار ،سالانه کمتر از 100هزار تن مرکبات مازندران صادر می شود .

بر اساس برآوردهای غیررسمی ، باغداران همه ساله دستکم یک پنجم از محصول مرکبات را به صورت سنتی برای مصرف شخصی و یا فروش در روزهای نزدیک به عید نوروز در انبارهای سنتی ذخیره می کنند و مابقی باید در ظرف کمتر از 2هفته عرضه شود.

در مجموعه تجربه سال های اخیر نشان داده است که میزان ذخیره سازی مرکبات توسط باغداران و خریداران رسمی مازندران ( سورتینگ داران ) در سال حدود 450 هزار تن بر آورد می شود که به اعتقاد کارشناسان بازار ، بیش از نیمی از این میزان برای عرضه در آستانه عید نوروز است.

یکی از روش های ذخیره مرکبات مازندران خرید تضمینی آن توسط دولت با هدف عرضه و کنترل بازار مرکبات در شب عید است که در سال های اخیر حدود 30 تا 40 هزار تن پرتقال توسط دولت خریداری و عرضه می شود.

**مشکلات انبارداری و ضایعات مرکبات مازندران

هر ساله آن دسته از باغدارانی که نیاز به نقدینگی ندارند ، خود بخشی از مرکباتشان را برای عرضه در شب عید ذخیره می کنند ، ولی شیوه سنتی برای محصولی که دوامش در شرایط عادی حداکثر 2 هفته است ، سبب بر جای ماندن ضایعات فراوان می شود.

اثبات چنین ادعا اوایل ماه فروردین هر سال است که شاهد دور ریختن انبوه مرکبات فاسد شده در حاشیه رودخانه ها ، جاده های روستائی و مزارع مازندران هستیم و پاسخگو نبودن این شیوه از نگهداری را فریاد می زند ، اگر چه کشاورزان چاره ای ندارند و پائیز دوباره این چرخه معیوب را با اعتقاد بر این که صرفه در ندادن میوه به دست دلالان است ، تکرار می کنند.

با این وصف بیشتر باغداران و روستائیان محصول را به صورت یکجا و سر درخت به دلالان می فروشند و میدان را برای تکتازی آنان باز می گذارند.

**پیشنهاد قیمت خرید کمتر از 10 هزار ریال مرکبات هر کیلوگرم سر باغ در مازندران

بررسی میدانی خبرنگاران ایرنا از شهرستان های مختلف استان بویژه قائمشهر ،بابل و ساری نشان می دهد که بسیاری از دلالان سهم عمده ای از ذخیره سازی غیر رسمی مرکبات شب عید را هم به خاطر داشتن نقدینگی و نیاز باغداران خرده پا در اختیار می گیرند و در این مورد به صورت شبکه ای و گروهی عمل می کنند .

سختی و حساسیت نگهداری مرکبات هم عامل دیگری است که سبب می شود تا باغداران عنان بازار این میوه را به دست دلالان بسپارند و خود به اندک درآمد ناشی از آن رضایت دهند و راه را برای منفعت بری کلان آنان باز بگذارند.

**کاهش میل به فروش مرکبات سر باغ از سوی باغداران مازندران

علی روحی باغدار بخش گتاب بابل که خود را صاحب حدود یک هکتار باغ مرکبات معرفی کرده است، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا وضعیت میوه مرکبات امسال را به لحاظ اندازه و مقدار مطلوب توصیف کرد و گفت: با توجه به پیش بینی شرائط مناسب آب و هوایی، باغداران نسبت به عرضه و فروش زودهنگام خودداری می کنند.

وی دلیل برداشت نکردن محصول را پایین بودن قیمت در بازار دانست و افزود: در حال حاضر قیمت کیلویی 800تومان سر درخت و حدود یکهزار تا یکهزارو 200 تومان در بازار عمده فروشی ،به صرفه نیست.

وی در عین حال گفت: البته با توجه به اصل عرضه و تقاضا و اینکه تا چند روز آینده بازار های مختلف روستایی و شهری استان مملو از انواع مرکبات می شود، اینکه قیمت ها کمتر از این شود، محتمل است.

روحی ادامه داد: صد البته بیشتر باغداران خرده پا که تعداد آنان نیز در استان مازندران زیاد است و توان انبار داری را ندارند، در موج حرف های واسطه ها ،با هر قیمتی محصول را در بازار عرضه می کنند.

این باغدار با بیان اینکه در مجموع میل به فروش زودهنگام از سوی باغداران در حال حاضر نسبت به سال قبل در چنین روزهایی کمتر است، خاطر نشان کرد: مهمترین حمایتی که دولت می تواند به باغداران استان مازندران انجام بدهد، صادرات این میوه است.

وی گفت: به نظر می رسد با توجه به خبرهای گسترش ارتباطات ایران با کشورهای مختلف دنیا ، صادرات این میوه پائیزی امسال بیشتر شود.

روحی گفت: اینکه امسال تاجران بزرگ به فکر صادرات پرتقال تامسون افتاده اند و این مقوله در بین باغداران منطقه قوت گرفته است.

وی توضیح داد: پرتقال تامسون این منطقه به لحاظ اندازه و کیفیت تازه خوری مشتری پسند و قابلیت صادرات خوبی دارد.

وی به هزینه های سمپاشی ، کودهی باغات مرکبات و برداشت میوه اشاره کرد و گفت: به طور متوسط در یکسال سه مرحله سمپاشی صورت می گیرد که برای هر هکتار بیش از 60میلیون ریال فقط هزینه خرید سموم و دستمزد سمپاشی است.

وی ادامه داد: هر ساله یک و نیم تن کود شیمیایی و کود های حیوانی برای هر هکتار از باغ مرکبات استفاده می شود که هر کیلو کود شیمیایی در بازار هزار تومان است.

**هزینه تمام شده مرکبات در مازندران بالا است

محمد رضا شعبانی مدیرعامل اتحادیه باغداران مازندران در گفت و گو با ایرنا گفت: قیمت تمام شده بالا، گرانی تعرفه گمرکی کالاهای ایرانی صادراتی به کشورهای همسایه از جمله عراق و روسیه نسبت به سایر کشورها، بالا بودن نرخ حمل و نقل باعث شده تا موفقیت زیادی در صادرات مرکبات نداشته باشیم.

وی اضافه کرد: ناکامی صادرات مرکبات مازاد درسال های اخیر باعث شده تا قیمت این محصول راهبردی در بازار داخلی کاهش چشمگیری یابد و بسیاری از باغداران نیز متضرر شوند.

مدیرعامل اتحادیه باغداران مازنی راهکار صادرات مرکبات را در شرایط فعلی پرداخت تسهیلات ارزان قیمت به تجار صادرکننده و مشوق صادراتی می داند.

** مشوق صادراتی یگانه راهکار اتاق بازرگانی برای مرکبات

رئیس اتاق بازرگانی مازندران مشوق صادراتی را یگانه راهکار برای گشایش گذرگاه سخت پیش روی صادرات مرکبات استان می داند.

عبدالله مهاجر به خبرنگارایرنا گفت که دولت باید حداقل به ازای هر کیلوگرم صادرات مرکبات حدود پنج هزار ریال مشوق پرداخت کند تا با کاهش قیمت تمام شده قدرت رقابت با کشورهای دیگر را در صادرات داشته باشیم.

به گفته وی با وجود وعده های چندین ساله تاکنون پرداخت مشوق صادراتی به تجار مازنی محقق نشده است.

وی پیش کرد که دولت با پرداخت حدود 200 میلیارد ریال مشوق صادراتی می تواند مشکل مرکبات را حل کند.

** توجه به توان تجار برای صادرات

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت مازندران معتقد است که صرف مشوق صادراتی نمی تواند راهکار مناسبی برای صادرات مرکبات و یا هر محصول دیگری باشد.

محمد محمدپورعمران در گفت و گو با خبرنگارایرنا دلیل مخالفتش با پرداخت مشوق را ثابت نبودن این وعده دانست وافزود : به نظر می رسد تجار و صادرکنندگان ما باید راهکار دیگری از جمله یافتن مسیر های جدید صادراتی به جز کشورهای مطرح فعلی ( عراق، روسیه) و راه اندازی شرکت های بزرگ صادراتی و افزایش حجم صادرات را پیگیری کنند.

وی اضافه کرد : دولت در کوتاه مدت می تواند مشوق صادراتی را داشته باشد، ولی این که همساله تکیه ما برای عملی شدن صادرات مشوق باشد، تایید ملی را به دنبال نخواهد داشت.

** مجوز واردات در قبال صادرات

دلاور حیدر پور رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران گفت که تولید امسال مرکبات در استان 2 میلیون و 300 تا 2 میلیون و 600 هزار تن برآورد شده است، گفت: در حال حاضر پرتقال از 8هزار ریال تا 13‌هزار ریال در سرباغ خرید و فروش می‌شود.

وی ادامه داد: قیمت نارنگی از 10هزار ریال تا 15‌هزار ریال سر باغ از باغدار خریداری می‌شود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران پیشنهاد کرد تا دولت با تخفیف تعرفه واردات به ازای صادرات مرکبات برای تجاز مازنی در افزایش میزان صادرات این محصول باغی کمک کار باغداران و تجار باشد.

حیدرپور خاطر نشان کرد: در شرایط فعلی دولت برای کمک به باغداران سیب با تخفیف تعرفه واردات موز، کمک کرده و این کار به کمک باغدار و تجار آمده است و این برنامه باید برای مازنی ها نیز اجرایی شود.

** تقسیم بندی باغداری مرکبات مازندران

از آنجاییکه شرائط آب و هوایی و زمین در مازندران برای کاشت درختان مرکبات فراهم است ،به طور کلی در بیشتر زمین های شهری و روستایی استان شاهد باغداری ' خود مصرفی 'هستیم.

گروه دومی که به عنوان تولید کننده مرکبات دراستان مازندران هستند ،باغداری در زمین های زیر هزار تا 2هزار مترمربع است که

علاوه بر خود مصرفی ، تولیدات آنان تا حدودی تعادل کننده و تکمیل کننده درآمد خانوارهای روستایی و شهری است.

بررسی ها نشان می دهد اغلب باغداری که در زمین های زیر هزار متر انجام می شود در واقع به دلیل قانون تقسیم ارث قطعه قطعه شد و باغداری در زمین های کم مساحت برای بسیاری از کارمندان و شهرنشینان و روستاییانی که برنجکاری شغل اصلی آنان است، نوعی تفریح ، خود مصرفی و تکمیل کننده درآمدی آنان محسوب می شود.

تولیدات مرکبات مازاد بر مصرف این گروه از باغداران نیز معمولا به صورت سفارشی بین دوستان و فامیلان و یا در بازار روزهای مختلف عرضه می شود.

**باغداری درآمد زا

باغداری درآمدزا ،توسط گروه سومی که دارای باغات مرکبات پنج هزار متر مربع تا بیش از 2هکتار در استان مازندران هستند ،انجام می شود.

بر اساس آمار و ارقام و بررسی های صورت گرفته ،در هر یک از گروه هایی که در استان مازندران باغداری مرکبات را انجام می دهند به باغداری حرفه ای توجهی نمی کنند.

عرضه و تقاضا همواره به عنوان یک قاعده مهم و تعیین کننده و عامل نوسانات قیمت کالا در بازار است و این شاخص در محصولات کشاورزی مازندران به دلایل مختلف از جمله رفتار های غیر حرفه ای کشاورزی سبب می شود تا دلالان برنده اصلی این بازار باشند.

در هر حال ،به رغم اینکه استان مازندران با ظرفیت 72نوع از تولیدات محصولات کشاورزی ،حدود ده و نیم درصد از ارزش افزوده بخش کشاورزی کشور را به خود اختصاص می دهد ،اما رفتار های غیر حرفه ای در زمینه های زیر ساختی، نهاده های کشاورزی ،فعالیت های فنی و مهندسی کشاورزی و بازارعرضه و تقاضا ،همچنان کشاورزی این خطه شمال ایران را مستعد بحران می کند. / ایرنا