یکی از مهمترین راه های ارزآوری و افزایش رونق اقتصادی، صادرات است، در ایران بخش مهمی از این مهم در حوزه کشاورزی انجام می شود از این رو توجه به تولید محصولات صادرات محور همواره از اهمیت خاصی برخوردار است.
بر اساس اعلام سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد، ایران تولید کننده 25 درصد از محصولات کشاورزی دنیا است و در تولید بسیاری از محصولات مهم کشاورزی رتبه های اول تا دهم جهانی را به خود اختصاص داده است.
استان سمنان هم با تولید محصولات باغی، زراعی و دامی فراوان توانسته میزان صادرات محصولات کشاورزی خود را به 35 میلیون دلار افزایش دهد، بخش قابل توجهی از این رقم سهم انگور به عنوان یکی از مهمترین محصولات باغی استان است.
با این حال شهرستان شاهرود به عنوان قطب تولیدکننده انگور در استان سمنان و یکی از بزرگترین تولید کنندگان انگور کشور، هنوز نتوانسته است از این ظرفیت ویژه بهره ببرد.
با وجود دارابودن حدود چهار هزار هکتار تاکستان، هنوز زنجیره تولید در این شهرستان کامل نشده و شاهرود برای افزایش صادرات خود با چالش هایی جدی رو به روست.
به این منظور میزگردی در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) دفتر شاهرود برای بررسی چالش ها و راهکارهای صادرات انگور با حضور اسحاق قربانیان سرپرست جهاد کشاورزی شاهرود، محمدرضا کاملی رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان شاهرود، غلامرضا عباسی مسوول امور مشتریان بانک کشاورزی شاهرود، محمدرضا جعفری رئیس هیات مدیره انجمن انگور استان سمنان، سهراب اسکندری دبیر این انجمن و محسن عباسی بسطامی مدیر غذا معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود برگزار شد.
** 25 هزار تن انگور شاهرود قابلیت صادرات دارد
سرپرست جهاد کشاورزی شاهرود در میزگرد ایرنا با اشاره به سطح کشت باغی 18 هزار و 315 هکتاری این شهرستان، گفت: سالانه بیش از 160 هزار تن میوه در شاهرود تولید می شود که بخش زیادی از این محصولات را انگور و زردآلو به خود اختصاص می دهند.
قربانیان با بیان اینکه بیشترین تاکستان ها در حومه شهر قرار گرفته، افزود: سه هزار و 900 هکتار باغ انگور در شاهرود وجود دارد که از این میزان سه هزار و 350 هکتار بارور و بقیه نهال و غیربارور است.
وی میزان متوسط عملکرد تاکستان های شاهرود را 25 تن در هکتار عنوان کرد و گفت: سه هزار هکتار از باغ های شهرستان مربوط به انگور «سرخ فخری» است و در 900 هکتار باقی مانده دیگر ارقام انگور برداشت می شود.
سرپرست جهاد کشاورزی شاهرود با بیان اینکه بیشترین میزان صادرات مربوط به انگور سرخ فخری است، تصریح کرد: با توجه به اینکه تاکستان ها از نظر کیفیت متفاوت هستند، حدود 25 هزار تن از این محصول قابلیت صادرات دارد، اما متأسفانه میزان کمی از آن به دیگر کشورها فرستاده می شود.
** انگور به طور رسمی از شاهرود صادر نمی شود
رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت شاهرود نیز با بیان اینکه انگور به طور رسمی از این شهرستان صادر نمی شود، افزود: صادرات نیاز به زیرساخت هایی دارد که بسیاری از آن ها هنوز در شاهرود فراهم نشده است.
کاملی تاکید کرد: بین المللی شدن فرودگاه شاهرود تنها تلنگری برای تولیدکنندگان، بازرگانان و مسوولان برای افزایش تلاش و کوشش در زمینه صادرات است اما باید برای این کار برنامه ریزی کرد.
وی، قرارگیری در مسیر ترانزیتی شرق به غرب کشور را فرصت خوبی برای شهرستان شاهرود برشمرد و گفت: فرودگاه به تنهایی نمی تواند همه مشکلات را حل کند و باید از مسوولان امر بخواهیم با توجه به ظرفیت های شهرستان مجوز ایجاد بندر خشک در شاهرود را صادر کنند.
رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان شاهرود، داشتن اهداف کوتاه و بلندمدت را برای صادرات ضروری دانست و ابراز داشت: در نخستین گام و در کوتاه مدت، باید بدانیم محصول کنونی را چگونه صادر کنیم و در بلندمدت باید به فکر جایگزین کردن انگورهای باکیفیت بیشتر باشیم.
سرپرست جهاد کشاورزی شاهرود هم در این باره گفت: سه هزار هکتار از تاکستان های شهرستان دارای انگور سرخ فخری است و کشاورز نمی تواند این محصول را کنار بگذارد بلکه باید به مرور زمان باغ های جدید با ارقام صادراتی توسعه یابد.
** شرایط نگهداری میوه در سردخانه ها مناسب نیست
مدیر غذا معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود با اشاره به استفاده از گوگرد برای نگهداری انگور در سردخانه های این شهرستان، گفت: استفاده از گوگرد در دنیا منسوخ شده و به میوه تازه گوگرد نمی زنند اما متاسفانه این روش همچنان در شاهرود اجرا می شود.
عباسی بسطامی با بیان اینکه باقی مانده گوگرد در میوه ها نخستین چیزی است که کشور مقصد مورد آزمایش قرار می دهد، افزود: علاوه بر این گوگرد برای افرادی که با آن در معرض مستقیم هستند نیز ضرر دارد و نخستین نتیجه اش بروز آسم است.
وی اضافه کرد: با این حال در یکی از سردخانه های شاهرود برای استفاده از روش های نوین نگهداری میوه، کار پژوهشی در حال انجام است و در بخشی از این سردخانه از اتمسفر کنترل شده استفاده می شود که به این روش سال گذشته زردآلو و گیلاس را نگهداری کردند.
دبیر اجرایی انجمن انگور استان سمنان هم اصلاح شرایط نگهداری در سردخانه ها با کمک نهادهای دولتی را خواستار شد و گفت: در این راستا می توان با تعامل با سردخانه ها این مشکل را برطرف کرده و یا توسط سازمان های متولی از اهرم فشار استفاده کرد.
اسکندری افزود: اینکه یکی از سردخانه ها کار را به روش اصولی انجام می دهد جای قدرددانی دارد اما برای دیگر سردخانه ها چه باید کرد، وقتی فردی برای تجارت به شاهرود سفر می کند نخستین چیزی که با آن رو به رو می شود، رعایت نشدن اصول صحیح نگهداری میوه است.
وی با بیان اینکه تا زمانی که این مشکل برطرف نشود نمی توان محصول تازه خوری را به کشورهای اروپایی صادر کرد، ابراز داشت: ما در شاهرود 25 هزار تن ظرفیت صادرات انگور داریم اما شاید از ابتدای فصل برداشت تاکنون کمتر از پنج هزار تن صادر شده باشد آن هم به مقصد برخی کشورهای همسایه در حالی که صادرات به کشورهای اروپایی بهره اقتصادی بیشتری دارد.
** آموزش، گامی برای تحقق تولید صادرات محور
رئیس هیات مدیره انجمن انگور استان سمنان با اشاره به وجود تفاهم نامه میان این انجمن با مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان، تصریح کرد: بر اساس این تفاهم نامه تا پایان فصل برداشت آتی 14 دوره آموزشی برای باغداران به صورت آموزش پژوهش محور برگزار می شود.
جعفری با بیان اینکه انجمن به دنبال شناسایی باغداران پیشرو است، یادآور شد: مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان به هر یک از باغدارانی که توسط انجمن انگور معرفی شود مشاوره رایگان می دهد.
وی اضافه کرد: پس از آن انجمن به موضوع سردخانه های شهرستان می پردازد و با معرفی سردخانه داران پیشرو و با تعامل بیشتر با آنان، دیگر سردخانه داران را نیز به استفاده از سامانه های نوین تشویق می کند.
** فقدان صنایع بسته بندی و تبدیلی در شاهرود
سرپرست جهاد کشاورزی شاهرود با بیان اینکه وجود صنایع در کنار کشاورزی تاثیر زیادی برای کمک به افزایش صادرات محصولات دارد، افزود: محصولات تازه خوری باید در خلاء بسته بندی شوند تا هم ماندگاری بیشتری داشته باشند و هم ارسال آن ها به راحتی انجام شود.
قربانیان تاکید کرد: آنچه مهم است فراهم کردن شرایط برای درجه بندی و بسته بندی محصولات فعلی است تا علاوه بر طعم، محصول از نظر ظاهری هم برای مشتری قابل پسند باشد.
وی با بیان اینکه باید شرایط مورد انتظار کشور مقصد فراهم شود، تصریح کرد: حساسیت ها در مورد محصولات تازه خوری زیاد و زمان نیز کم است در حالی که می توان با ایجاد واحدهای فرآوری، محصولات با ارزش افزوده زیاد تولید کرده و با راحتی بیشتری به دیگر کشورها فرستاد.
مدیر غذا معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود هم در این زمینه یادآور شد: شرکت هایی در شاهرود دستگاه های بزرگ خشک کن آوردند و برای برخی از آن ها نیز پروانه بهره برداری از سوی دانشگاه علوم پزشکی صادر شد، اما معلوم نیست کجای کار به مشکل خوردند که دیگر برای ادامه انجام فرآیند مراجعه نکردند.
بسطامی عباسی با بیان اینکه می توان فرآورده های بسیار زیادی از انگور تولید کرد، ابراز داشت: واحدهای تولید نان سنتی در شاهرود از شیره انگور استفاده کرده و محصولاتشان را هم به کشورهای زیادی صادر می کنند اما متأسفانه در این شهرستان کارخانه فرآوری شیره انگور وجود ندارد و کارخانه ها هم آن را از تبریز تهیه می کنند.
** نبود تعاونی، نخستین مانع در توسعه صادرات انگور
رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان شاهرود، بر ضرورت وجود پلی ارتباطی میان کشاورز و واحد تولیدی تأکید کرد و گفت: اگر این واسطه را به جای سرمایه گذاران غیربومی، خود کشاورزان با تشکیل تعاونی ایجاد کنند می توانند سود چند برابری نسبت به وضعیت کنونی داشته باشند.
کاملی ادامه داد: تعاونی می تواند انگور را با قیمت تضمینی از باغدار پیش خرید کرده و برای نگهداری اصولی میوه هم مواد مورد نیاز خود را با کمک دولت خریداری کند.
وی اضافه کرد: به این ترتیب تعاونی مواد اولیه مورد نیاز را برای خرید سفارش می دهد و اداره صمت با هماهنگی جهاد کشاورزی برای وارد کردن آن ها به تعاونی مجوز و کارت بازرگانی می دهد، علاوه بر این برای حمایت بیشتر می توان تعرفه ورودی گمرک را نیز کم کرد.
کاملی با بیان اینکه کشاورز فقط تولید کننده است اما جای یک نهاد حمایتی در این میان خالی است، تصریح کرد: تعاونی ها علاوه بر تولید باید در حوزه های دیگری چون بازاریابی، بازرگانی و حتی ایجاد صنایع تبدیلی هم وارد شوند و یا مشکلات موجود درباره سردخانه ها را نیز حل کنند.
وی تاکید کرد: در گذشته گاهی تعاونی هایی ایجاد شده و به دلیل ضعف مدیریت کاری از پیش نبردند در حالی که اگر درست مدیریت شوند می توانند با جلب حمایت باغداران سرمایه خود را نیز افزایش دهند.
مسوول امور مشتریان بانک کشاورزی شاهرود هم با بیان اینکه برای تعاونی ها اعتبارات خاصی درنظر گرفته می شود، افزود: بانک می تواند بیشترین حمایت را از تعاونی ها داشته باشد و ردیف اعتبارت تعریف شده ای نیز در این زمینه دارد.
عباسی اضافه کرد: تعاونی هایی در شهرستان شاهرود در حوزه کشاورزی فعال هستند و اعتبارات خوبی نیز دریافت می کنند اما با این حال برخی به دلیل نداشتن مدیریت صحیح، آن طور که باید زنجیره را تکمیل نکرده اند.
وی با اشاره به اینکه بانک از برخی طرح ها بین 80 تا 100 درصد حمایت می کند، یادآور شد: علاوه بر حمایت بیشتر، بهتر است به جای اینکه افراد تک به تک برای دریافت تسهیلات تشکیل پرونده بدهند و اعتبارات خرد شود، به صورت یک جا به تعاونی پرداخت شود و آن ها کار را پیگیری کنند.
وجود بیش از 460 باغدار دارای تاکستان بالای یک هکتاری در شاهرود فرصتی است که از آن می توان برای تشکیل یک تعاونی قوی بهره برد. مشارکت بهره برداران و به عبارت بهتر تولید کنندگان در صورت دارا بودن مجموعه مدیریتی توانمند، می تواند بسیاری از مشکلات بر سر راه صادرات محصولات کشاورزی را برطرف کند.