در هفته‌های اخیر و با پیگیری های دولت، طرح جدیدی برای تفکیک وزارت صنعت، معدن و تجارت و احیای وزارت بازرگانی در مجلس شورای اسلامی دست بررسی است. این برای چهارمین بار در دو سال اخیر است که طرح یا لایحه ای درباره این موضوع در مجلس بررسی می شود.
اصرار دولت بر احیای وزارت بازرگانی در حالی است که طبق اعلام اداره کل قوانین مجلس مغایر اصول 10 و 75 قانون اساسی، ماده 28 قانون برنامه ششم توسعه، سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی و سیاست‌های کلی نظام اداری کشور است و باعث بزرگ شدن ساختارهای دولت می شود. علاوه بر این، کارشناسان با اشاره بر تجارب قبلی داخلی تاکید دارند احیای وزارت بازرگانی باعث رونق واردات و به حاشیه رفتن تولید داخلی خواهد شد.
براساس این گزارش، نگاهی به تجربیات جهانی هم نشان می دهد که در کشورهای توسعه یافته هم عموما ساختار ادغام یافته تولید و تجارت وجود دارد که موید ساختارهای فعلی دولت در یکپارچه سازی تولید و بازرگانی است. در عمده کشورها، سیاستگذاری ها به گونه ای است که بخش تجارت و بازرگانی در خدمت تقویت بخش های صنعتی و کشاورزی و همسو با آنها قرار دارد و سیاست های تجاری با هدف افزایش بازار محصولات داخلی، در خدمت اقتصادی کردن تولید است. بسیاری از کشورها بخصوص کشورهای جنوب شرق آسیا مانند چین، نه تنها از الگوی تجمیع وزارتخانه های صنعت و تجارت در یک وزارتخانه استفاده کرده اند، بلکه وظایف بازرگانی محصولات کشاورزی این کشورها نیز در اختیار وزارت کشاورزی آنها قرار گرفته است. به عنوان مثال، چین به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان محصولات کشاورزی در جهان، ابتکار عمل در حوزه بازرگانی محصولات کشاورزی را به مدیر بخش تولید کننده یعنی وزارت کشاورزی واگذار کرده است. این دقیقا همان ساختاری است که در حال حاضر در کشور وجود دارد و در صورت احیای وزارت بازرگانی، از بین خواهد رفت.
*شکست آمریکا در جنگ تجاری با سیاست‌هایی هوشمندانه چینی‌ها
جالب است بدانید چینی ها دقیقا با تکیه بر این ساختار و با اتخاذ سیاست هایی هوشمندانه توانستند در جنگ تجاری با آمریکا در سال ۲۰۱۸ موفق شوند و آمریکایی ها را به پای میز مذاکره بکشانند. اما ماجرا چه بود؟
در اوایل فوریه ۲۰۱۸، دولت آمریکا تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم را افزایش داد و سپس در چند مرحله تعرفه های سنگین برای کالاهای مختلف چینی وضع نمود. در واکنش به این اقدام، دولت چین تعرفه های سنگین برای کالاهای آمریکایی وضع کرد که محصولات کشاورزی مانند سویا، گوشت قرمز و گندم در صدر این کالاها بودند. در نتیجه، میزان صادرات این محصولات از آمریکا به چین کاسته شد. این در حالی بود که چین یکی از بزرگترین مصرف کنندگان سویا در جهان است که تا پیش از آغاز جنگ تجاری با آمریکا عمده وارداتش از این کشور بود.
مقامات چینی در راستای اجرای صحیح این استراتژی، هم از تولیدات داخلی خود حمایت کردند، هم با کاهش واردات سویا از آمریکا میزان واردات این محصول از سایر کشورها مانند آرژانتین و اوکراین را افزایش دادند و هم محصولاتی دیگر نظیر جو و سورگوم را جایگزین سویا در جیره مصرفی دام و طیور خود کردند.
این اقدامات چین منجر به کاهش قیمت جهانی سویای آمریکایی و زیان بالای کشاورزان این کشور و نهایتا فشار آنها به دولت خود برای مذاکره با دولت چین برای برون رفت از این چالش شد. در نتیجه، رئیس جمهور آمریکا در حاشیه نشست جی ۲۰، ضمن دیدار با رئیس جمهور چین خواستار رفع موانع تجاری دو کشور و افزایش همکاری ها شد. در این دیدار، ترامپ از چینی‌ها درخواست کرد سویا و برخی دیگر از محصولات کشاورزی را خارج از تعرفه های جدید از آمریکا خریداری کنند و رئیس جمهور چین هم با تعیین شروطی این درخواست آمریکا را پذیرفت.
در مجموع، احیای وزارت بازرگانی یعنی غذای مردم را به جای تولید داخل با واردات تامین کنیم و خود را مستقیما در برابر گلوله های تحریم آمریکا قرار دهیم، کاری که چین برعکس آن را انجام داد و در جنگ تجاری با آمریکا پیروز شد. حال باید دید نمایندگان مجلس از این تجربه چینی ها و بسیاری از کشورهای توسعه یافته درس می گیرند و با احیای وزارت بازرگانی مخالفت می کنند یا خیر؟