ایران به عنوان تولیدکننده منحصر به فرد و بی رقیب زعفران در دنیا مطرح است به طوری که حدود ۹۵ درصد این محصول در بازار جهانی توسط ایران تولید می شود که همین امر موجب اندک بودن تحقیقات جهانی در زمینه شناسایی و روش های تشخیص بیماری ها و شیوه مبارزه با بیماری ها و آفات شایع این محصول استراتژیک شده است.
در این میان استان خراسان رضوی نیز با تولید بیش از ۹۰ درصد زعفران تولیدی کشور رتبه نخست مزارع زیر کشت و میزان تولید زعفران را در دنیا و کشور دارد.
این جایگاه منحصربفرد در حالی است که طی دو، سه سال اخیر شیوع پوسیدگی پیاز زعفران کمیت و میزان تولید زعفران را با خطر مواجه کرده است.
صادرات غیر فرآوری شده، صادرات بدون بسته بندی و عدم برندسازی برای زعفران ایران، افزایش صعودی کاشت زعفران در کشورهایی مانند افغانستان، بسته بندی زعفران ایران و عرضه در بازار جهانی به نام زعفران اسپانیا، جمع کردن فله ای گل زعفران و هدر رفتن محصول و شیوه های سنتی در کاشت و برداشت زعفران از مشکلات زعفرانکاران ایران است که در این میان بروز و شیوع آفات و بیماری ها بر این مشکلات افزوده است.
گیاه زعفران به دلیل خواص و ویژگی های متعدد از جمله محصولات کشاورزی ارزشمند و گران قیمت به شمار می رود که برای کشت آن هم نیاز به شرایط مناسب آب و هوا و خاک و نیز توجه ویژه می باشد.
کشت و تولید زعفران مانند سایر محصولات کشاورزی در معرض آسیب هایی قرار دارد که عدم رعایت نکات لازم می تواند ضرر بسیار به کشاورزان تحمیل کند که از آن جمله پوسیدگی پیاز زعفران است که علاوه بر از بین رفتن پیاز موجب تحت تاثیر قرار دادن میزان محصول برداشتی نیز می شود.
پوسیدگی پیاز زعفران قابل پیشگیری است
یکی از مشکلاتی که در کشت زعفران مطرح می شود، پوسیدگی پیاز آن است که با هوشیاری کشاورزان و آگاهی آنها نسبت به رعایت اصول جابجایی و جلوگیری از زخمی شدن پیاز به راحتی قابل کنترل و پیشگیری است.
به هر علت که پیاز زعفران صدمه ببیند چه از طریق ضربه و چه به واسطه کنه با قرار گرفتن در عمق ۲۰ سانتی متری خاک و در کمال بی توجهی کشاورزان از آلودگی های خاک تاثیر می پذیرد و دچار پوسیدگی و آلودگی می شود.
در چنین وضعیتی انواع قارچ ها وارد پیاز شده و پوسیدگی پیاز زعفران رخ می دهد و حتی امکان سرایت آن به سایر پیازها نیز وجود دارد.
پوسیدگی پیاز زعفران باعث می شود برگ های این گیاه نسبت به گونه های سالم کوتاه تر و ظریف تر شده و در نهایت سریع تر بریزند و البته محصول نهایی نیز کاهش چشمگیر پیدا می کند یا گیاه به گلدهی نمی رسد و خشک می شود.
کاشت پیاز آلوده عامل آفت زایی مزرعه
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه دقت کشاورزان در جریان کشت این محصول در پیشگیری از بروز و شیوع پوسیدگی و آفات و بیماری های زعفران نقش بنیادین دارد گفت: هشدار ها و آموزشهای لازم به کشاورزان زعفرانکار درخصوص کشت پیازهای سالم، انتخاب پیازهایی که به هیچ وجه دچار له شدگی نباشند و همچنین پیازهای فاقد هرگونه آلودگی داده شده است.
فاطمه حلاج نیا افزود: در صورت انتقال حتی یک پیاز آلوده و بی کیفیت به مزرعه زعفران، بروز آفت در همه سطح مزرعه و ایراد خسارت به محصول حتمی است.
وی اظهار داشت: با توجه به حساسیت و لطافت گیاه زعفران، بسیاری از آفتهای این محصول ناشی از کاشت نادرست پیاز، پوسیدگی و شیوع بیماریهای باکتریایی است که موجب وارد آمدن خسارات فراوان می شود.
وی گفت: کشاورزان به این نکته حساس نیز باید توجه داشته باشند که از جا به جایی خاک با پیاز موکدا پرهیز کنند و حتما پیازهای تمیز و دارای حداقل خاک را به زمین اصلی منتقل نمایند زیرا احتمال آلودگی خاک همراه پیاز بسیار زیاد است.
تشخیص زودهنگام پوسیدگی ممکن نیست
حلاج نیا با بیان اینکه دستورالعمل لازم برای شناسایی و مبارزه با بیماری پوسیدگی پیاز زعفران به تمام ادارات ارسال شده است، افزود: با توجه به کاشت پیاز در عمق ۲۰ سانتی متری زمین به هیچ وجه امکان تشخیص زود هنگام بیماری و حتی راهی برای مبارزه با آن وجود ندارد و صرفا با خشک شدن منطقه آلودگی امکان شناسایی به وجود می آید.
وی اظهار داشت: تاکنون ۴۸۰ هکتار از مزارع زعفران استان پایش شده است که عوامل آلودگی موجود در مزارع، پوسیدگی باکتریایی و قارچی به صورت مشترک است.
وی گفت: تکه ای خشک شدن مزارع زعفران بر اثر پوسیدگی و بیماری تنها امکان شناسایی این بیماری است که باید با شناسایی به موقع از گسترش بیماری در مزرعه و آفت زدایی بخصوص برای سال آینده جلوگیری کرد.
حلاج نیا افزود: مهمترین نکته در جلوگیری از ایجاد و گسترش بیماری در مزارع زعفران جابجایی و کاشت پیاز سالم است که از سوی برخی کشاورزان مورد بی توجهی قرار می گیرد.
وی اظهار داشت: هر تغییری که در مزرعه و گل دهی زعفران مشاهده شد باید فوری به کلینیک های گیاه پزشکی یا مدیریت های جهاد کشاورزی شهرستان مراجعه شود تا از گسترش آفت و بیماری احتمالی جلوگیری گردد.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: کم لطفی برخی کشاورزان و رها کردن زمین پس از برداشت زعفران، جفا در حق این محصول ارزشمند است.
وی با بیان اینکه زعفران گیاه خشکی طلب است و افزایش بارندگی و رطوبت خاک موجب آسیب به این گیاه می شود، ادامه داد: هیچ سم یا ماده شیمیایی خاصی برای مبارزه با آفات و بیماری های زعفران وجود ندارد و صرفا با جداسازی می توان از گسترش بیماری جلوگیری کرد.
۳۰۰ هکتار مزارع آلوده زعفران
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه حدود ۳۰۰ هکتار از مزارع زیر کشت زعفران این استان که دچار پوسیدگی پیاز زعفران است شناسایی شده است گفت: پوسیدگی پیاز زعفران یک بیماری باکتریایی است که به صورت لکه ای در مزارع زیر کشت این محصول مشاهده شده است.
هاشم نقیبی افزود: این بیماری به کیفیت محصول زعفران آسیبی نمی رساند و صرفا میزان عملکرد و برداشت زعفران را تحت تاثر قرار می‌دهد.
وی اظهار داشت: کسانی که پیاز زعفران را جا به جا می کنند باید با کارشناسان حفظ نباتات و مدیریت باغبانی ادارات جهاد کشاورزی مشاوره کنند تا از انتقال آلودگی به پیازها جلوگیری کرده و پیازهای آلوده را هم جدا نمایند.
وی گفت: کشاورزانی که مشکوک به وجود پوسیدگی در پیازهای زعفران مزارع خود هستند باید برای بازدید کارشناسان باغبانی اقدام کنند و در این زمینه پیگیر باشند.
نقیبی افزود: این بیماری باکتریایی طی دو تا سه سال اخیر در مزارع زعفران مشاهده شده است و برای جلوگیری از گسترش آن هوشیاری کشاورزان بسیار مهم است.
وی با بیان اینکه سطح زیرکشت پارسال زعفران در خراسان رضوی ۸۶ هزار هکتار بود که حدود ۳۰۰ تن زعفران از این مزارع برداشت شد، اظهار داشت: سطح زیر کشت امسال زعفران در استان افزایش یافته اما هنوز آماری در این زمینه اعلام نمی شود.
وی ادامه داد: فعالیت در حوزه تولید زعفران برای ۱۳۱ هزار نفر در خراسان رضوی به صورت مستقیم اشتغال ایجاد کرده است.