با وجود آنکه ایران به عنوان یکی از کشورهای مسلمان تمامی محصولات غذایی و دامی خود را به شیوه حلال تولید می کند و از ظرفیت و پتانسیل بالایی برای صادرات غذای حلال برخوردار است، اما متاسفانه سهم اندکی از تجارت غذای حلال در دنیا را به خود اختصاص داده است.
آمارها نشان می دهد که گردش پولی و مالی تجارت حلال در دنیا بیش از ۴ هزار میلیارد دلار است که علی رغم اقلیم چهار فصل و منابع متعدد در کشور، سهم ایران کمتر از یک درصد است که وزارتخانه های ذی ربط برای افزایش حضور خود در بازارهای هدف باید تلاش جدی داشته باشند یا تمامی همت خود را به کار گیرند.
بسیاری از مسئولان بر این باورند که امروزه صنعت حلال نه تنها در میان جمعیت ۱.۸ میلیاردی مسلمانان جهان، بلکه کشورهای غیر اسلامی از اهمیت بالایی برخوردار است که با فراهم شدن زیر ساخت های صادراتی می توان سهم کشور در بازار غذای حلال را افزایش داد چرا که ۶۵ درصد این صنعت به غذای حلال اختصاص دارد که ایران در این خصوص از ظرفیت بالایی برخوردار است.
حال به سراغ مسئولان ذی ربط می رویم تا از علل سهم ناچیز ایران در گردش تجاری حلال و راهکارهای موثر در افزایش این سهم به عنوان یکی از کشورهای مسلمان با خبر شویم:
اختصاص کمتر از یک درصد گردش مالی تجارت حلال به ایران
پیمان فلسفی مدیر کل دفتر نمایندگی ولی فقیه وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه صنعت حلال در دنیای امروز بویژه جهان اسلام از اهمیت و جایگاه بسزایی برخوردار است، اظهار کرد: امروزه صنعت حلال نه تنها در کشورهای اسلامی بلکه در کشورهای غیر مسلمان از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی افزود: موضوع غذای حلال، ارائه کالا و خدمات حلال به دلیل اثرات اجتماعی و اقتصادی از جایگاه بالایی برخوردار است چرا که جمعیت حدود ۱.۸ میلیاردی مسلمانان جهان تقاضای بالای برای محصولات و غذا‌های حلال که با اصول اسلامی تهیه شده است، دارند. ضمن آنکه مابقی جمعیت جهان به دلیل آشنایی با مزایای غذا‌های حلال خواهان استفاده از این محصولات هستند.
فلسفی با اشاره به اینکه ایران می‌تواند سهم بالایی در گردش صنعت حلال دنیا داشته باشد، بیان کرد: با توجه به تنوع غذایی و کالاهای مختلف تولیدی، ایران می‌تواند سهم قابل توجهی از بازار جهانی حلال و تجارت حلال را به خود اختصاص دهد، به همین دلیل این فرصت گرانبهایی است که به درستی باید از آن استفاده کرد.
این مقام مسئول با بیان اینکه از مجموع بیش از ۴ هزار میلیارد دلار گردش مالی حلال دنیا کمتر از یک درصد به ایران اختصاص دارد، گفت: این در حالی است که برخی کشورها همچون مالزی حدود ۳۵ سال است که روی صنعت حلال به طور سازمان یافته و با ساختار مشخص سرمایه گذاری می‌کند و به عبارت دیگر ۳۵ درصد گردش مالی تجارت حلال را به خود اختصاص دادند و سال به سال درصدد افزایش سهم هستند و کشور ما هم باید تلاش مضاعفی داشته باشد تا به مزیت‌های نسبی این بازار دست یابیم.
وی با اشاره به اینکه ۶۵ درصد کل صنعت حلال به غذای حلال اختصاص دارد، افزود: با وجود آنکه تمامی محصولات تولیدی کشور حلال است، بنابراین ظرفیت ارزشمندی در خصوص تولید غذای حلال در اختیار ماست و شاید کمتر کشوری از این فرصت برخوردار باشد.
فلسفی ادامه داد: صنعت حلال محصولات کشاورزی، دامی، زراعی و باغی را شامل می‌شود که اگر استاندارد‌های حلال برای آن پیاده سازی شود، امکان افزایش سهم خود از گردش تجاری حلال در بازارهای جهانی دست یافتنی است.
مدیر کل دفتر نمایندگی ولی فقیه وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه ۱۳ درصد صنعت حلال به لباس و مد اختصاص دارد، گفت: با توجه به آنکه طراحان لباس و مد اسلامی در کشور ما کم نیست، از این رو در این حوزه حرف زیادی برای گفتن داریم.
به گفته فلسفی، با وجود آنکه ۸ درصد گردش مالی حلال در دنیا به توریست اختصاص دارد، خوشبختانه ایران در این زمینه از سهم متمایز و شاخصی برخوردار است تا بتواند سهم خود در تجارت حلال دنیا را افزایش دهد چرا که ایران در بخش هتل، رستوران و خدمات جهانگردی سواحل زمینه مناسبی دارد که کاملا اسلامی و به صورت حلال اداره می‌شود.
وی با بیان اینکه ۹ درصد سهم تجارت حلال به رسانه و سرگرمی و ۴ درصد به صنایع دارویی اختصاص دارد، اظهار کرد: ایران در بخش گیاهات دارویی از ظرفیت‌های عظیمی برخوردار است، ضمن آنکه در شبکه مجازی و رسانه حرفی برای گفتن در بازارهای جهانی دارد.
این مقام مسئول افزود: هم اکنون بخشی از گیاهان دارویی که در خارج تولید می‌شود، از محصولات غیر حلال است، همچنین ژلاتین به عنوان یک منبع غذایی در سطح گسترده‌ای در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد که مواد خام آن از منشا غیر حلال تولید می‌شود که به سبب استفاده آن در صنعت غذا و دارو، منشا آن حتما باید به صورت حلال باشد.
به گفته وی، ۲ درصد گردش مالی حلال به لوازم آرایش اختصاص دارد که در این خصوص می‌توان سهمی در این صنعت داشت.
مدیر کل دفتر نمایندگی ولی فقیه وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد: تمامی کشتارگاه‌های خارج که ما برای واردات و تنظیم بازار از آن‌ها گوشت وارد می‌کنیم، تحت نظارت ناظران شرعی هستند به طوریکه تمامی فرآیند تولید از عمل و ورود دام، بارگیری و ورود به گمرک‌تحت نظارت انجام می‌شود.
وی با اشاره به اینکه حضور جدی به عرصه تجارت حلال در جهان مستلزم یک سری راهبرد‌ها و سیاست هاست، بیان کرد: در حوزه نمایندگی، ولی فقیه برخی راهبرد‌های کلان مربوط به غذای حلال در حوزه نمایندگی، ولی فقیه تدوین شده که مجموع سیاست گذاری‌ها و خط و مشی‌ها مربوط به این صنعت باید تحت نظارت یک مجموعه مرکزی صورت بگیرد.
فلسفی با تاکید براین امر که نشان و برند حلال جمهوری اسلامی ایران باید به دنیا معرفی شود، بیان کرد: البته معرفی نشان حلال ایران تابع یک سری ضوابط و مقررات است که بنابر قانون، سازمان استاندارد در این خصوص به عنوان مرجع رسمی تکلیف قانونی دارد که از مراجع ذی صلاح شرعی باید تاییدیه لازم بگیرد تا بتواند روی استانداردسازی تولیدات مطابق اصول فقهی و احکام شرعی کار کند.
وی با بیان اینکه آموزش و فرهنگ سازی نقش مهمی در افزایش سهم کشور در تجارت حلال در دنیا دارد، گفت: براین اساس تولیدکننده و تجار برای آشنایی با اصول استانداردسازی غذای حلال و نحوه حضور در بازارهای جهانی باید آموزش ببیند.
فلسفی ادامه داد: موسسه اندازه شناسی و استانداردسازی در سازمان کنفرانس اسلامی به عنوان اسمیک وجود دارد که دبیرخانه آن در ترکیه است و ما هم به عنوان یکی از اعضای فعال این سازمان روی مباحث حلال در کشورهای اسلامی کار می‌کنیم.
وی با بیان اینکه استاندارد اسمیک ۸ مذهب را به رسمیت شناخته است، گفت: با توجه به آنکه این استاندارد مذهب جعفری را به عنوان یکی از مذاهب ۸ گانه به رسمیت شناخته است، از این رو استاندارد حلال اسمیک مورد تایید ما و مذاهب دیگر است و به طور مشترک می‌توان این استاندارد را مبنای عمل قرار داد به طوریکه اگر برمبنای این استاندارد تولید صورت گیرد، این امکان وجود دارد که در تمامی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی محصولات حلال جمهوری اسلامی عرضه شود.
سهم ایران در گردش مالی حلال در دنیا بسیار ناچیز است/عمده حلال به کالاهای اساسی و چرم اختصاص دارد
محمد رضا مرتضوی رئیس انجمن صنایع غذایی با اشاره به دلایل سهم پایین ایران در گردش مالی حلال اظهار کرد: با وجود آنکه گردش تجارت حلال در دنیا به بیش از ۴ میلیارد دلار می رسد، اما سهم ایران کمتر از یک درصد است.
وی افزود: اگرچه تمامی کالاهای تولیدی در کشور ما براساس فقه شیعه حوزه حلیت تولید می شود، اما به سبب آنکه رعایت ضوابط موضوعات شرعی در حوزه حلیت برند حلال ما در جهان شناخته شده نیست، سهم ایران در گردش مالی حلال ناچیز است.
مرتضوی ادامه داد: هم اکنون استرالیا به کشورهای اسلامی گوشت با دریافت برند حلال مالزی گوشت صادر می کند و از این طریق به کشورهای خریدار اطمینان می دهد، اما برند حلال ایران در بسیاری از کشورها شناخته شده نیست و به همین خاطر تنها برای صادرات کالای ایرانی از برند حلال استفاده می کنیم.
رئیس انجمن صنایع غذایی با اشاره به اینکه سهم ما در صادرات مواد غذایی به کشورهای همسایه محدود است، بیان کرد: با وجود آنکه برند حلال ایران در بسیاری از کشورها شناخته شده نیست، صادرکنندگان از برند کشورهای دیگر استفاده نمی کنند تا صادرات توسعه یابد.
وی ادامه داد: اخیرا در سازمان کنفرانس اسلامی ضوابط برای موضوع حلال بحث شد و کشورهای دنیا یک ضابطه ای که مورد قبول تمامی مذهب ها باشد به توافق رسیدند و بر این اساس سازمان استاندارد در چارچوب آنچه که در سازمان کنفرانس تایید شد، کمیته ای تشکیل دادند که این امر بر روی برند حلال ایران در آینده نقش بسزایی دارد.
این مقام مسئول نبود کالای قابل عرضه به بازارهای هدف را دلیل سهم پایین ایران در گردش تجارت حلال برشمرد و گفت: با توجه به آنکه ایران در زمینه گوشت وارد کننده است، از این رو کالای صادراتی در این خصوص ندارد و تنها مقدار محدودی لبنیات به بازارهای منطقه ای صادر می شود.
مرتضوی با بیان اینکه عمده موضوع حلال در کالای اساسی و محصولات چرمی است، گفت: با توجه به آنکه کشور اسلامی هستیم، مشتریان بسیار خوبی در کشورهای همسایه و خلیج فارس در زمینه کالاهای اساسی، محصولات چرمی، آرایشی و لبنیات داریم و تنها لازمه افزایش سهم ایران از گردش مالی حلال در دنیا، افزایش تولید و ثبت برند حلال جمهری اسلامی است تا کشورهای دیگر برند حلال ما را بگیرند و بر کالاها بزنند.
سهم ناچیز ایران در تجارت غذای حلال
محمد شفیع ملک زاده رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با اشاره به دلایل سهم ناچیز ایران در تجارت غذای حلال اظهار کرد: تعامل و ارتباط قوی با کشورهای دیگر و بحث رقابت فروش محصولات با دیگر رقبا برای عرضه محصولات تولیدی امری مهم در افزایش سهم گردش مالی ایران در دنیا به شمار می رود.
وی افزود: با توجه به مسائل سیاسی و شرایط تحریم، اکثر مرزها به روی ما بسته شده است که به همین دلیل نمی توان ارتباط خوبی با بازارهای جهانی داشت چرا که بسیاری از کشورها به دلیل حمایت از عربستان ارتباط خوبی با ما ندارند.
ملک زاده نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی و امکانات مورد نیاز را یکی دیگر از دلایل سهم ناچیز ایران در تجارت غذای حلال دانست و گفت: براین اساس با کشورهایی که در زمینه غذای حلال ادعا دارند، امکان رقابت وجود ندارد.
رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی در پایان تصریح کرد: نبود قدرت یکی از مشکلات اصلی ما در غذای حلال به شمار می رود که به همین دلیل گردش مالی ایران در مقایسه با دیگر کشورها پایین است.