خرما محصول درختان مقاوم شیرین بار مناطق گرمسیری جنوب کشور است که از لحاظ تغذیه سرشار از مواد مقوی غذایی است اما در سال های اخیر در مراحل مختلف نگهداری، تولید، برداشت و بازاریابی و صادرات دچار مشکل شده و شرایطی پیش آمده تا با وجود افزایش قیمت اما به کام هیچ کس شیرین نباشد.
این محصول که یکی از کالاهای اصلی سفره مردم و بخش عمده‌ای از اشتغال و اقتصاد جمعیت جنوب کشور را تامین کرده است، اکنون با مشکلات زیادی از جمله کم آبی و تشنگی به علت خشکسالی‌های متوالی یک دهه گذشته، نبود جاده‌های بین مزارع مناسب، ضعف بنیه اقتصادی باغداران، پیر و غیراقتصادی بودن نخل‌ها، بازاریابی، فرآوری، بستهبندی، صادرات و نبود مکانیزاسیون در نخل‌داری روبروست که باعث دغدغه فعالان این بخش شده‌است.
در زمان حاضر بیش از ۶میلیون اصله نخل در قالب ۳۴ هزار و ۵۰۰ هکتار در استان بوشهر وجود دارد که سالانه ۱۶۷هزار تن خرما تولید و اشتغال مستقیم ۱۸ هزار نفر و غیر مستقیم ۶۷ هزار نفر را در این بخش فراهم کرده و از این تولید ۲۵ هزار تن محصول معادل ۱۴ درصد به ارزش یکهزار و ۱۵۰ میلیارد تومان صادر می‌شود.
در زمان حاضر ۳۰ واحد سردخانه‌ای با ظرفیت ۳۷هزار تن، ۵۵ واحد بسته بندی و فرآوری خرما با ظرفیت ۶۴ هزار تن در استان بوشهر موجود است.
آب مشکل اصلی نخلداران
یک نخلدار گفت: نگهداری، حفاظت و پرورش درخت خرما مثل همه درختان دیگر به عواملی چون آب، خاک، کود، سم و ادوات کشاورزی وابستگی شدید دارد، هم‌اکنون مهمترین مشکل نخلداران استان بوشهر تامین آب است و خشکسالی‌های پیاپی سبب شده تا بسیاری ازباغ‌های استان به‌علت کم آبی خشک شوند.
امرالله علوی افزود: طرح‌ها و وعده‌های مسئولان در زمینه تامین آب مناسب و کافی هم هنوز به نتیجه نرسیده و مشکلات نخلداران در این زمینه همچنان پابرجا است و سد دالکی از جمله سدهای مهم استان بوشهر است که می‌تواند نقشی مهم در تامین آب مورد نیاز نخیلات استان داشته باشد و قرار بود در مدت چهار سال به‌بهره‌برداری برسد اما بعد ازاین مدت هنوز احداث بدنه اصلی سد آغاز نشده‌است.
وی یادآور شد: همچنین عملیات اجرایی طرح‌های آبیاری نوین در بخش‌های آبپخش و سعدآباد شهرستان دشتستان نیز هنوز در مراحل اولیه است و طرح بتونی کردن کانال‌های درجه ۳ نیز که نقشی مهم درحفظ منابع آبی دارد تعطیل شده و افزون برآن گرانتر شدن پی درپی حقآبه از جمله دیگر مشکلاتی است که دامن‌گیر باغداران است.
علویه اضافه کرد: سم، کود و ادوات کشاورزی به‌طور سرسام آوری گران شده و مسئولان در این زمینه هیچ حمایتی از باغداران نمی‌کنند، نبود کارگرمتخصص، بالا بودن نرخ بیمه کارگران و ماشین آلات لازم از جمله بالابر سبب شده هزینه‌های سنگینی به باغداران تحمیل شود.
وی اظهارداشت: افزایش هزینه نگهداری سردخانه‌ها، گرانی ظرف‌های بستهبندی، نبود نظارت سازمان‌های غذا و دارو و بهداشت باعث شده تا هنوز هم خرما به صورت سنتی مانند ده‌ها سال پیش بستهبندی و به بازار عرضه شود که در صورت حمایت باغداران محصولات مرغوب و بازارپسند با بسته‌بندی‌های مناسب در اختیار مردم قرار خواهد گرفت.
علوی اضافه کرد: اگرچه قیمت خرما افزایش یافته و به نظر می‌رسد باغدار بهره بیشتری می‌برد اما این مشکلات مانع از بهره‌مندی کشاورز و باغدار می‌شود و واسطه‌ها و تاجران نیز که تنها امید نخلداران برای فروش محصول هستند به‌دلیل کمبود نقدینگی در ایفای نقش اصلی خود مانند گذشته، ناتوان هستند.
وی بیان کرد: گرانی ادوات، ابزار، ماشین‌آلات، آب، برق، و گاز و حمل نقل نیز مزید برعلت است و بار مالی واسطه‌ها، تاجران و کارگاه‌های بستهبندی مدرن را افزایش می‌دهد.
باغداران از پس هزینه‌های تغییر شیوه آبیاری برنمی‌آیند
باغدار دیگر بوشهری گفت: خشکسالی‌ها و کمبود منابع آبی از جمله مشکلات نخلداران استان بوشهر است و هرچند سهم دولت در اجرای طرح‌های جدید آبیاری افزایش یافته اما بازهم از پس هزینه‌ها برنمی‌آیند.
محمد جعفر کشاورز افزود: در گذشته کشاورزان از عمق ۴۰ متر آب برداشت می‌کردند اما امروز به دلیل خشکسالی‌های پی درپی و ضعف منابع آبی زیرزمینی از عمق ۹۰ متر آب باید برداشت کنند.
وی بیان کرد: دراین شرایط سخت برخی از افراد سودجو در خانه‌های خود اقدام به حفر چاه می‌کنند و آب می‌فروشند و پولدار می‌شوند این درحالی است که نخلداران هرروز به دلیل کم‌آبی مجبور به تحمل بسیاری از مشکلات هستند.
کشاورز با تاکید براینکه هرروز مشکل آب کشاورزی در استان بحرانی‌تر می‌شود گفت: موازی‌کاری و ناهماهنگی در بین وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی و نبود برنامه جامع متناسب با هر استان از جمله مشکلاتی است که باید به آن توجه شود.
وی گفت: بیشترباغدارانی که می‌توانستند در باغ‌های خود چاه بزنند اقدام به این کار کردند و کسانی که این کار را انجام ندادند نخل‌های آنها به‌دلیل بی‌آبی ازبین رفت.
سود نخلدار در جیب واسطه‌ها
کشاورز گفت: در زمان حاضر با توجه به رشد هزینه‌ها باغ‌های قدیمی دیگر صرفه ندارد و هزینه نهاده‌های کشاورزی نیز بالا و متناسب با تولید نیست به همین دلیل پرداختن به این حرفه دیگر صرفه اقتصادی ندارد.
وی یادآور شد: به‌دلیل برخی مشکلات اقتصادی بیشتر باغداران باغ‌های خود را اجاره و یا محصول را پیش فروش می‌کنند همین امر باعث می‌شود بیشترین سود را واسطه‌ها ببرند.
کشاورز با بیان اینکه فرهنگ مصرف خرما در جامعه وجود ندارد گفت: دلالان پارسال خرما را ارزان خریدند امسال دو برابر می فروشند.
وی با بیان اینکه قیمت خرما مناسب است اما با توجه به تورم و گرانی نهاده‌ها قیمت این محصول نیز گران می‌شود گفت: هم اکنون برنامه‌ریزی خاصی برای خرما وجود ندارد در گذشته تعاونی‌های روستایی و تولید فعال بودند و با دادن سرمایه در گردش به باغداران افراد مجبور نبودند محصول خود را ارزان به واسطه‌ها بدهند و به جای واسطه‌ها محصول به نرخ مصوبی از باغداران خریداری می‌شد.
کشاورز یادآور شد: اما امروز خرید تضمینی وجود ندارد و باغدار برای اینکه بتواند جواب‌گوی هزینه‌های خود باشد مجبور است محصول خود را به واسطه‌ها بفروشد و در مقابل آنان با قیمت گزاف‌تری محصول را به بازارعرضه کنند.
وی اضافه کرد: با توجه به شرایط موجود باغداران به‌عنوان فعالان این بخش آینده خوبی برای خرما پیش بینی نمی‌کنند از طرفی پول در دست مردم نیست و اولویت خرید مردم به دلیل قیمت بالا خرما، پسته و گردو نیست.
لزوم اصلاح و جوان‌سازی نخیلات
حیدری باغدار نمونه بوشهری اظهار داشت: تولیدکنندگان باید به علم روز کشاورزی مجهز باشند و چیزی را بکارند که ارزش اقتصادی داشته باشد به همین دلیل تحقیقات امروز در حوزه باغداری بویژه در بخش خرما که نیاز به شناخت واریته‌های مختلف و جدید دارد، ضروری است.
وی با تاکید بر لزوم اصلاح واریته‌های نخل ادامه داد: برگزاری نمایشگاه‌ها زمینه آشنایی با بازار و معرفی محصول را برای فعالان این بخش فراهم می‌کند و می‌توانیم محصول را با قیمت مناسب‌تری به فروش برسانیم.
حیدری با تاکید بر ضرورت داشتن بازار امن برای تولید کنندگان اضافه کرد: سیاست‌ها در بخش خرما نباید موقتی باشد و در مدت کوتاهی تغییر کند زیرا فعالان این بخش با مشکلات زیاد اقدام به بازاریابی می‌کنند اما بر اثر تصمیم‌گیری‌های لحظه‌ای همه تلاش‌های صورت گرفته از بین می‌رود و این امر باعث بروز خسارت‌های زیادی می‌شود.
رئیس انجمن خرمای استان بوشهر گفت: با توجه به اینکه بخش زیادی از نخلستان‌های استان بوشهر پیر و کم ثمر شده و توجیه اقتصادی ندارد لازم است که طرح جوان سازی نخیلات اجرا شود.
ابوالقاسم کاووسی افزود: لازمه داشتن تولید محصول خوب عمل‌آوری مناسب، جمع‌آوری، حمل و نقل و بستهبندی است که برای این منظور ضمن برنامه‌ریزی مناسب زیرساخت‌های مکانیزاسیون از زمان تولید تا گرده‌افشانی و برداشت را باید در نظر گرفت.
وی اضافه کرد: جاده بین نخیلات مناسبی در استان بوشهر وجود ندارد در این شرایط حمل و نقل هم خوب انجام نمی‌شود و براثر وجود چاله‌ها لطمه‌های مکانیکی و گرد و غبار به محصول وارد می شود.
کاووسی گفت: در بخش تولید علاوه بر جوان‌سازی نخیلات باید جاده بین نخیلات نیز مناسب‌سازی شود.
زیرساخت‌ها برای آبیاری نخیلات زیر دست سد دالکی ایجاد شود
وی یکی از مشکلات نخیلات استان را آبیاری مناسب عنوان کرد و گفت: با توجه به رودخانه دالکی آب داریم اما آبیاری مناسبی نداریم و در همین شرایط کم آبی نیز می‌توان آبیاری مناسبی داشته باشیم.
کاووسی ادامه داد: هرچند طرح نوین آبیاری در منطقه آبپخش و سعدآباد دردست اجراست اما اجرای این طرح‌ها باید با سرعت بیشتری اجرا شود این درحالی است که هنوز هیچ اقدامی برای نخیلات زیر پوشش رودخانه دالکی انجام نشده است.
وی گفت: در زمان حاضر پروژه سد دالکی که بسیار می‌تواند برای بخش نخیلات استان بوشهر اثربخش باشد شروع شده اما روند اجرای آن به‌کندی پیش می‌رود.
کاووسی اضافه کرد: همزمان با تکمیل سد دالکی زیرساخت‌های لازم برای آبیاری نخیلات زیرپوشش سد باید تکمیل شود نه اینکه بعد از طی مدت طولانی چند ساله که پروژه سد تکمیل می‌شود آن وقت تازه متوجه شویم که زیرساخت‌های لازم را نداریم.
وی گفت: در بخش تولید برای بهبود تولید و عرضه در بازار اعتبار لازم به باغداران و کشاورزان داده شود تا باغداران بتوانند با استفاده از این اعتبار نسبت به بهسازی کانال‌های آبیاری درون نخیلات و جاده‌های بین مزارع اقدام کنند.
ضرورت حمایت مالی از نخلداران و صنایع تبدیلی
کاووسی اضافه کرد: با حمایت مالی از باغداران آنان مجبور نمی‌شوند از روی اجبار و ناچاری اقدام به فروش محصول خود به واسطه‌ها کنند.
وی با اشاره به صنایع فعال در بخش نخیلات گفت: واحدهای بستهبندی صنعتی خرما در این چند سال دچار تحول خوبی شدند و قیمت نیز سیر صعودی داشته و با پیشرفت صنایع این روند صعودی ادامه خواهد داشت.
وی گفت: رونق صنایع تبدیلی در بخش خرما باعث شده رقابت بیشتر و عرضه بهتر شود در این شرایط وقتی خرما با کیفیت وارد بازار شود ارزش و کیفیت محصول بالاتر و معیشت باغداران نیز بهتر می‌شود.
رئیس انجمن خرمای استان بوشهرافزود: برای حمایت از بخش صنعت لازم است اعتبار و تسهیلات سرمایه درگردش ارزان قیمت برای نوسازی خطوط و ماشین آلات فرسوده پرداخت شود.
وی یادآور شد: حمایت‌های ویژه‌ای در زمینه شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی ایجاد شود و طرح تسهیلات بلند مدت برای احداث واحدهای صنعتی خرمایی در نظر گرفته شود.
کاووسی گفت: در بخش بازرگانی وقتی باغداران محصول خوب ارائه کنند، حمل و نقل مناسب و واحدهای صنعتی با بستهبندی خوبی وجود داشته باشد محصول خوب به بازار هدف عرضه می‌شود و قدرت رقابت در کیفیت بازار جهانی به خرمای استان بوشهر تعلق می‌گیرد.
ممنوع کردن صادرات کالاهای داخلی خطا است
کاووسی ادامه داد: در بخش بازرگانی بعضی وقت‌ها ازسوی بخش دولتی موانعی به‌منظور تنظیم بازار ایجاد و همین باعث کندی روند صادرات و از دست دادن مشتریان خارجی می‌شود.
وی گفت: برقراری تعرفه‌های صادراتی برای خرما و جلوگیری از صادرات این محصول از جمله این موانع است که باعث بروز برخی نارضایتی‌ها می‌شود.
رئیس انجمن خرمای ایران گفت: ممنوع کردن صادرات هر کالای تولید داخلی خطایی بزرگ است و درواقع کارنامه صادراتی خود را در مقابل کشورهای هدف نابود کرده‌ایم.
محسن رشید فرخی افزود: در سال گذشته تلاطم‌های زیادی در حوزه اقلام صادراتی داشتیم که بیشترین مشکل مربوط به بحث مدیریت است.
وی اضافه کرد: برخی مسائل مثل تحریم‌ها از دست همه بیرون است ولی ما بیشتر از تحریم‌ها خود تحریمی داریم از جمله وضع برخی قواعد دست و پاگیر که جبران آنها مشکل است.
رشید فرخی اظهارداشت: وقتی صادرات کالایی از کشور ما ممنوع یا با مشکل روبرو می‌شود کشورهای رقیب ازجمله در بحث پسته آمریکا و خرما عربستان سعودی بلافاصله مشتریان ما را در دنیا جذب می‌کنند.
وی بیان کرد: در حوزه صادرات ۲ مشکل وجود دارد یکی بحث مدیریتی است و موضوع دیگر تعامل با خارج از کشور است که در زمان حاضر در زمینه حمل و نقل خارجی برای صادرات، برگشت پول و تلاطم‌های ارزی، تولید و افزایش داده‌های کشاورزی دچار مشکل هستیم که امیدواریم این مشکلات را با درایت و برنامه‌ریزی به سمت‌وسویی ببریم که بازارهای هدف صادرات را به دست بگیریم و با افزایش کیفیت تولید و صنایع تبدیلی در این عرصه موفق شویم.
تقویت نمایشگاه‌ها
رئیس انجمن ملی خرمای ایران گفت: نمایشگاه‌ها پنجره‌های صادراتی کشور هستند که اگر تقویت شوند می‌توانیم کارنامه‌های صادراتی خوبی داشته باشیم.
رشید فرخی اضافه کرد: برای رسیدن به نتیجه مطلوب در بخش تولید و صادرات خرما باید بخش خصوصی و دولت در کنار هم قرار بگیرند تا بتوانیم بر مشکلات و موانع موجود غلبه کنیم.
وی بیان کرد: هرچند تحریم‌های ظالمانه زیادی علیه کشور تحمیل شده‌است اما بسیاری از مشکلات را می‌توانیم با تغییر مدیریت داخلی در درون حل و زمینه رونق اقتصادی را فراهم کنیم.
رشید فرخی اضافه کرد: باید از کشورهای موفق در حوزه تولید و صادرات خرما الگو بگیریم، تونس ۱۰ تا ۱۲ سال از فعالان حوزه خرما خواست فقط در نمایشگاه‌های مختلف شرکت کنند و ببینند که برای عرضه محصولشان باید چه راهی پیش گیرند که براساس تجربه‌های به‌دست آمده از همین بازدیدها، اکنون تونس که هشتمین تولید کنند خرماست در صنایع تبدیلی و صادرات این محصول رتبه نخست دنیا را دارد.
مشکلات بازرگانی خرما و ضرورت تحقق وعده‌های مسئولان
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی بوشهر گفت: برای توسعه خدمات بازرگانی در حوزه خرما در سال‌های اخیر یکسری ناملایماتی وجود داشته‌است که برقراری عوارض بر خرما یکی از آنهاست.
خورشید گزدرازی افزود: عوارض بر صادرات خرما موجب مشکلات در بازارهای هدف شده که با رایزنی‌های اتاق‌های بازرگانی و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان‌ها توانستیم این مشکلات را تا حدودی برطرف کنیم.
وی بیان کرد: در حوزه خرما تولیدکنندگان و کسانی که در حوزه صادرات هستند می‌توانند با ایجاد تولید باکیفیت و بستهبندی خوب این صنعت را در سطح جهانی مطرح و معرفی کنند.
گزدرازی اضافه کرد: با توجه به اینکه با برخی کشورهای اوراسیا تهاتر کالا داریم این مهم می‌تواند به صادرات و جایگاه صنعت خرما کمک کند که در این زمینه باید دولت حمایت‌های لازم را داشته باشد.
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی بوشهر بیان کرد: به‌عنوان بخش خصوصی و اتاق بازرگانی یکی از پیشنهادهای اصلی ما در حوزه صادرات خرما این است که در معامله با کشورهای همجوار، صادرکنندگان خرما و محصولات کشاورزی از برگشت ارز معاف شوند.
گزدرازی افزود: در مورد معاملاتی که در حوزه کسب وکار وجود دارد با خیلی از کشورها به صورت ریال معامله می‌کنیم که در صورت معافیت برگشت ارز باعث رونق زیادی در توسعه خرما و صادرات می‌شود.
وی اظهار داشت: با توجه به محدودیت‌هایی که در حوزه ارز و ارزآوری است، پیشنهاد می‌شود دولت در بحث ارز محصولات کشاورزی تمهیدات ویژه‌ای قرار دهد كه در این ارتباط یکی از دغدغه‌های اصلی صادرکنندگان بحث برگشت ارز است.
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی بوشهر اظهارداشت: بخش خصوصی و دولت می‌توانند زیرساخت‌های لازم مدنظر برای توسعه و صادرات محصولات کشاورزی از جمله حمل‌ونقل کانتینری و یخچالی را مهیا و به صادرات و توسعه حوزه کشاورزی کمک کنند
گزدرازی ادامه داد: استان بوشهر با تولید ۱۵۰ هزار تن خرما درسال دومین تولید کننده این میوه گرمسیری در کشور است که بیشترین مصرف آن داخلی است و ۲۰درصد آن به کشورهای ارواسیا، آسیای جنوب شرقی و حوزه خلیج فارس صادر می‌شود.
وی تاکید کرد: نگاه به صادرات نیاز به تحول در داشت، کاشت و برداشت دارد و این تغییرات با همکاری دستگاه‌های ذیربط در دستور کار قرار گرفته‌است.
گزدرازی ادامه داد: آموزش و بازرایابی حرفه‌ای و تغییر در بستهبندی حرفه‌ای این محصول با هدف رونق یافتن فروش باید در دستور کار قرار گیرد.
وی افزود: اصلاح شیوه آبیاری سنتی با توجه به بحران کم آبی، ممنوعیت استفاده از شیره صنعتی تولید شده از نبات بدون پروانه بهداشتی، اجرایی کردن گاز متیل بروماید از سوی وزارت جهاد کشاورزی، تکثیر نهال از طریق کشت بافت به منظور دسترسی آسان کشاورزان، اختصاص اعتبار لازم و بهره کم به تولید کنندگان به منظور نوسازی ماشین آلات فرسوده از جمله درخواست مدنظر در حوزه نخیلات استان بوشهر است.
نائب رئیس انجمن خرمای ایران گفت: بخشی از مشکلات بخش خرما مربوط به شرایط کلی حاکم بر وضعیت اقتصاد کشور و بخش دیگر خاص حوزه خرما در سطح ملی و استانی است.
وی بیان کرد: سال گذشته مواردی درشورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی وهمایش سال گذشته انجمن ملی خرما تاکید شد که تاکنون به سرانجام نرسیده است از جمله این موارد درخواست معافیت حق بیمه کارفرما برای پنج نفر از واحدهای تولیدی است که تا حالا به‌جز یک واحد عملی نشده است.
علی‌محمد صمیمی افزود: توقف اجرائیه وتملیک واحدهای بستهبندی خرمای دارای معوقه که بوسیله قوه قضائیه اعلام شد و معلوم نیست واحدهایی که قبل از این ابلاغ تملیک ویا علیه آنها اجرائیه صادر شده چه وضعیتی خواهند داشت، دخالت موردی وغیرکارشناسانه در مورد تعیین قیمت، نگهداری، صادرات، وضع تعرفه ونوع تنظیم بازار که سبب صدمه به روند رونق وتداوم جریان صادرات خرما و استحکام بازارهای خارجی می‌شود ازجمله مشکلات این بخش است.
وی اضافه کرد: نبود سیستم نظارتی برکسانی که به‌شکل زیر پله‌ای در این صنعت مشغول هستند و ازاین طریق به تولیدکنندگان واقعی صدمه می‌رسانند از جمله دیگر مشکلات فعالان این بخش است.
طرح نخلستان ۶۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: طرح نخلستان در سطح ۲هزار و ۵۷۰ هکتار از باغ‌های سعدآباد آغاز شده و ۶۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد همچنین پیمانکار اجرای این طرح در سطح هفت هزار و ۷۰۰ هکتار دیگر از نخلستان‌ها این استان نیز انتخاب و به‌زودی کار شروع می‌شود.
محمد تقی منوچهری بیان کرد: با اجرای طرح نخلستان اصلاح رقم خرما نیز صورت می‌گیرد و نخیلاتی که نیاز به نوسازی دارند با رقم‌های جدید نوسازی می‌شوند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: طرح نخلستان در سطح ۳۴ هزار هکتار در این استان شروع شده و برای اجرای آن یکهزار و ۶۱۲ میلیارد تومان اعتبار باید صرف شود.
منوچهری در باره نهال کشت بافت گفت: یک مرکز در کشور وجود دارد که این نوع نهال را تولید می‌کرد و تاکنون همه تولیدکنندگان و بهره‌برداران با دریافت یارانه برای دریافت نهال به این مرکز معرفی می‌شدند.
وی ادامه داد: اما با اجرای برنامه‌های مشترکی بین دانشگاه خلیج فارس با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان تلاش می‌شود بتوانیم تولید کشت بافت نخیلات را در استان بوشهر در سال‌های آینده فراهم کنیم
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: مجوز صندوق حمایت از توسعه خرما دریافت شده و با تامین اعتبار استانی و ملی به‌زودی راه‌اندازی می‌شود.
منوچهری اضافه کرد: هم اکنون در این استان ۵۵ واحد بسته بندی و فرآوری حوزه خرما وجود دارد که در این شاخص در کشور رکوددار است، طوریکه در سال گذشته با استفاده از اعتبارات اشتغال روستایی ظرفیت سردخانه‌های استان بوشهر ۲ برابر شده‌است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: ثبت برند ملی ارقام کبکاب تنگستان و دشتستان و خرمای زاهدی طلایی دشتستان به نام استان بوشهر از جمله دستاوردهای دیگر در حوزه نخیلات است که این مهم گام ارزشمندی در رونق بازار فروش این محصولات است.
حیات نخیلات بوشهر در گرو اجرای سد دالکی
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: کمبود منابع آبی از جمله مهمترین مشکلات نخیلات استان بوشهر است و با توجه به اینکه نخیلات شهرستان‌های دشتستان و تنگستان وابسته به منابع آب سطحی هستند اما خشکسالی‌های پی درپی باعث بروز مشکلاتی در این بخش شده است.
خسرو عمرانی یادآور شد: در زمان حاضر تنها سد رئیسعلی دلواری است که بخشی از کمبود آب نخیلات استان بوشهر را تامین می‌کند اما سد دالکی به عنوان یکی از طرح‌های مهم و حساس استان بوشهر است که هنوز به پایان نرسیده و امید می‌رود با بهره‌برداری از آن آب پایدار مورد نیاز برای نخیلات این منطقه تامین شود.
وی با بیان اینکه وضعیت منابع آبی در تنگستان مطلوب نیست گفت: یکی از مشکلات استان بوشهر در بخش خرما نبود منابع آبی پایدار از لحاظ کمی و کیفی است که در این شرایط در بخش اصلاح و نوسازی باغ‌ها نیز با مشکلاتی روبه‌رو می‌شویم.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر اضافه کرد: در زمان حاضر آفت چوبخوار به عنوان دومین عامل تهدید کننده نخیلات استان بوشهر در شرایط خشکسالی است که امروز به عنوان عامل خسارت‌زا خود را نشان می‌دهد و از یک آفت معمولی به آفتی مهاجم تبدیل می‌شود.
ضرورت‌هایی برای تثبیت رتبه اولی صادرات خرما در دنیا
قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت در امور بازرگانی گفت: در سال گذشته ۳۰ درصد محصول خرمای ایران به ارزش ۳۵۰ میلیون دلار صادرشد که رتبه نخست دنیا را در این زمینه به خود اختصاص داد.
حسین مدرس خیابانی افزود: برای تثبیت رتبه نخست صادرات خرما طرح‌های ویژه‌ای در دستور کار است که با اجرای این طرح‌ها در حوزه خوشه، زنجیره، پنجره و یکپارچگی خرما، زمینه افزایش صادرات و تثبیت رتبه نخست دنیا فراهم می‌شود.
وی بیان کرد: اکنون رتبه ایران در صادرات خرما در جایگاههای نخست و دوم در نوسان است که با اجرای طرح‌های پیش بینی شده جایگاه ایران را در رتبه نخست تثبیت می‌کند.
مدرس خیابانی ادامه داد: اکنون از یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن خرمای تولید کشور ۴۰۰ هزار تن آن ظرفیت صادراتی دارد.
وی بیان کرد: صادرات کشور امروز بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفته و علاوه بر توجه به اشتغال و تولید و استفاده از ظرفیت‌های خالی کارخانجات، نقطه اتکا مصارف ارزی کشور به ارز حاصل از صادرات است.
قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت در امور بازرگانی گفت: برگزاری روز ملی صادرات امسال از چند جهت نسبت به سال‌های قبل اهمیت آن بیشتر است زیرا همه ارکان‌های دولت معتقدند که از محل صادرات غیرنفتی و ارز صادراتی می‌توانند کشور را مدیریت کنند.
مدرس خیابانی ادامه داد: کالاهایی چون خرما، زعفران، پسته، فرش و بخشی از خاویار جزو صادرات سنتی ایران است و زمانی که صادرات نفتی ایران ۴ تا ۵ میلیارد دلار بوده وزن غالب صادرات غیر نفتی کشور را کالاهای یاد شده تشکیل می‌داد.
وی بیان کرد: اکنون صادرات این کالاهای سنتی کاهش یافته و با بررسی انجام شده سهم محصولات خرما، زعفران، پسته، فرش ۴۰۰ تا ۴۵۰ میلیون دلار در صادرات کالاهای غیر نفتی است.
مدرس‌خیابانی یادآور شد: صادرات غیرنفتی سال قبل ایران ۴۵ میلیارد دلار بود و باید تلاش شود کالاهای سنتی در سبد کالاهای صادراتی فراموش نشود زیرا کالاهای صنعتی در حوزه صادرات پیشه گرفته‌اند.
وی افزود: در این ارتباط شرایط ایجاب می‌کند دولت نگاه ویژه‌ای به محصولات سنتی برای تولید و صادرات داشته باشد.
مدرس خیابانی بیان کرد: باید تمرکز ویژه‌ای روی کالاهای سنتی شود زیرا چنین کالاهایی هویت و فرهنگ ایران را به کشورهای دیگر منتقل می‌کنند.
وی ادامه داد: نجات تولید در صادرات است اینکه فقط زیرساخت صنعتی و تجاری شکل دهیم و از صادرات، واحدهای بستهبندی، فناوری، اسکله، خدمات بندری، زیرساخت‌های تجاری و ناوگان حمل و نقل غافل شویم شرایط مطلوبی ایجاد نخواهد شد.
مدرس خیابانی افزود: تاکنون واردات ۱۶۰۰ قلم کالا ممنوع شده و چنانچه تولید داخلی شکل گیرد فهرست کالاهای ممنوعه وارداتی به طور مجدد افزایش می‌یابد.
قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت در امور بازرگانی گفت: واگذاری میز خرما به استان بوشهر و میز زعفران به استان خراسان و یا کالاهای دیگر استفاده از قابلیت‌های استانی را فراهم می‌کند.
وی گفت: تشکل محوری از دیگر پیام‌های جشنواره ملی خرما در استان بوشهر است و این مهم نشان می‌دهد که به بخش خصوصی، تشکل‌ها و انجمن‌های دست‌اندرکار اعتماد می‌شود.
مدرس خیابانی افزود: اینکه گفته می‌شود قیمت‌ها در بازارهای خارجی از دست داده‌ایم، گل به خودی زده‌ایم و به جای اینکه با کشورهای رقیب رقابت کنیم با صادر کنندگان خودمان رقابت کرده‌ایم و ایجاب می‌کند در مدیریت صادرات کشور یکپارچگی ایجاد شود.
وی گفت: زمانی که کشاورز و تولید کننده احساس نکند که منافع آن در محموله صادراتی لحاظ شده، طبیعی است که در کیفیت تولید و بستهبندی تلاش لازم انجام نمی‌دهد.
مدرس خیابانی با اشاره به ضرورت تدوین بسته تمام زنجیره‌های خرما از باغ تا مصرف و صادرات گفت: با تحقق این مهم زمینه حضور خرما در بازارهای مختلف و تولید محصول با کیفیت فراهم می‌شود که به دنبال آن ایجاد پایانه صادراتی خرما در استان بوشهر در دستور کار است.
تدوین طرح جامع تولید خرما
رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع وابسته اتاق بازرگانی ایران گفت: طرح جامع تولید خرما از تولید تا صادرات تدوین شده که این مهم قادر به افزایش چهار برابری ظرفیت ۳۰۰ میلیون دلار صادرات خرمای کشور است.
علی شریعتی‌مقدم افزود: برای بهبود وضعیت صادرات باید برای صادرکنندگان کارت اهلیت صادر شود تا صادرکنندگان واقعی از افراد متفرقه تفکیک شوند.
وی بیان کرد: اتاق بازرگانی براساس وظایف باید تسهیلات لازم برای صدور کارت اهلیت فراهم کند تا فعالان واقعی به صورت صحیح در فضای کسب و کار فعالیت کند.
شریعتی مقدم ادامه داد: در این بین شناسایی محصولات دارای اولویت تولید و صادرات حائز اهمیتی ویژه است و برای این محصولات علاوه بر صادر شدن شناسنامه تجاری باید هویت بخشی در دستور کار قرار گیرد.
وی یادآور شد: زنجیره ارزش برای زعفران تدوین شده که این مهم برای خرما هم تدوین می‌شود و در این زمینه باید با تعامل اعضای اتاق بازرگانی زمینه ارتقای محصول خرما در همه بخش‌های بستهبندی، بازاریابی، فرآوری، صادرات و دیگر عرصه‌ها فراهم شود.
شریعتی‌مقدم افزود: تجار و بازرگانان تمایل دارند بازارهای صادراتی خود را افزایش دهند که باید مشکلات بر سر راه تولید کنندگان و تجار برداشته شود.
وی ادامه داد: ارتباطات بازرگانی و اقتصادی تجار مانند گذشته نیست که این مشکلات را تجار ایجاد نکردند بلکه ناشی از تلاش‌های دشمن در شرایط کنونی اقتصاد کشور است.
شریعتی‌مقدم افزود: در چنین شرایطی می‌طلبد فعالان اقتصادی، تولید کنندگان و بازرگانان حمایت‌های ویژه شوند.
معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی گفت: سالانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن خرما در کشور تولید می‌شود که از این میزان ۳۰۶هزار تن با ۳۳۰ میلیون دلار ارزآوری صادر می‌شود.
محمدعلی طهماسبی افزود: سطح زیر کشت خرما در ایران ۲۵۳ هزار هکتار است که ۱۲۳ هزار هکتار از این میزان بارده و مابقی نهال است.
وی بیان کرد: کشت و کار خرما در دنیا محدود است و مانند دیگر محصولات از جمله سیب، زردآلو، آلبالو و پرتقال نسبت بلکه یک کمربند جغرافیایی محدودی برای عمل‌آوری خرما وجود دارد.
طهماسبی یادآورشد: در زمان حاضر ۳۹ کشور خرما خیز با یک میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار سطح زیر کشت سالانه هشت میلیون تن محصول تولید می‌کنند و از این میزان یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن در چرخه صادرات و مابقی بعنوان مصرف داخلی و صنایع فرآوری استفاده می‌شود.
اجتناب ناپذیری تغییر در چرخه خرما
معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی گفت: ایران جزو کشورهای مهم تولیدکننده خرما در تنوع و رقم با کیفیت است و استان بوشهر با داشتن ۳۴هزار و۵۰۰ هکتار سطح زیر کشت و تولید ۱۷۰ هزار تن محصول و صادرات ۱۷ هزار تن خرما در پنخ ماه نخست امسال از استان‌های پیشرو در تولید این محصول است.
وی بیان کرد: شیوه آبیاری سنتی غرقابی دراین شرایط جایز نیست و باید به سمت آبیاری نوین رفت چون تنها در این صورت است که می‌توان هر ۳ یا ۷ روز نخیلات را آبیاری کرد.
طهماسبی اضافه کرد: آبیاری سنتی نخیلات هر سه ماه یک بار در استخرهای بزرگ هدر دادن آب است، در صورتی که با استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار و تشکل‌های آبران می‌توان این آب را مدیریت و نیاز آبی نخل را که آب فراوان است، تامین کرد.
وی ادامه داد: در روش‌های سنتی برای آبیاری نخیلات باید ۳۰ هزار مترمکعب آب مصرف کرد این درحالی است که در روش‌های نوین حدود۱۰ تا ۱۲ هزار مترمکعب آب مصرف می‌شود و با این روش، تنشی که از تشنگی به نخل وارد می‌شود را می‌توان از بین برد و درخت بازده خوبی خواهد داشت.
طهماسبی با اشاره به اجرای طرح نخلستان در استان بوشهر اضافه کرد:این طرح از جمله طرح‌های بزرگ آبیاری است که تنها در نخلستان‌های استان بوشهر درسطح ۳۴ هزار هکتار در شهرستان دشتستان و در گام بعد در تنگستان اجرا می‌شود و در زمان حاضر این طرح در سطح ۱۰ هزار هکتار از نخیلات و ۷ تا ۸ هزار هکتار از زمین‌های زارعی این استان در دست اجراست.
معاون امور باغبانی وزیر جهاد کشاورزی گفت: باغداران بدانند حمله آفت چوبخوار به نخیلات دلیل کمبود آب و در نتیجه آبیاری نامنظم این باغ‌ها است و درمنطقه تنگستان که این آفت وجود دارد به دلیل کمبود آب ونبود نظم و نسق در آبیاری است.
وی در باره فروش محصول خرمای تولیدکنندگان گفت: تولید کنندگان با تشکیل زنجیره مشکل فروش نخواهند داشت و وزارت جهاد کشاورزی نیز یک خط صادراتی ۱۴.۵ درصدی از طریق بانک کشاورزی ایجاد کرده تا کسانی که می‌خواهند صادرات داشته باشند بتوانند برای تامین گردش نقدینگی خود از این خط استفاده کنند.
معاون امور باغبانی وزیر جهاد کشاورزی گفت: با توجه به ورود دستگاه‌های جدید در زمینه بستهبندی خرما و تغییر و تحول‌های خوب ایجاد شده امیدواریم شاهد بهبود وضعیت در عرصه جهانی باشیم.
وی با بیان اینکه خرما و درخت نخل به صورت کامل قابل استفاده است ادامه داد: ایجاد صنایع کشاورزی تغییر کاربری به حساب نمی‌آید و می‌توان تغییرات خوبی را در این زمینه انجام داد.
معاون امور باغبانی وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه خرما انجمن دارد گفت: دولت نمی‌تواند تاجر بزرگی باشد فلسفه خرید تضمینی این است که اگر به هر دلیلی اتفاقی رخ دهد و رقم محصول کاهش یابد برای جلوگیری از ضرر و زیان کشاورزان، دولت وارد می‌شود.
وی بیان کرد: محصولات کشاورزی فصلی و دایم در خط تولید نیست و با توجه به انبوه تولید قیمت‌ها نوسان پیدا می‌کند و تابع عرضه و تقاضاست.
طهماسبی گفت: تولیدکنندگان باید در قالب زنجیره و تشکلی که لازم است سرمایه‌گذاری کنند زیرا دولت تمایل زیادی برای ورود به بازار ندارد و فقط در حاشیه بازار برای تحریک تقاضا حضور دارد.
وی بیان کرد: در زمان حاضر خرما به‌صورت تر، نیمه تر و خشک وجود دارد که در ایران بیشتر خرمای نیمه‌تر مانند پیارم و مجول به عنوان برند است و در دنیا به دلیل بستهبندی، نگهداری، حمل و نقل و مصرف از استقبال بیشتری برخورد دار است.
طهماسبی گفت: در کشور چند صد رقم خرما وجود دارد که از این شمار تنها ۱۰ تا ۱۵ رقم آن تجاری است و با انجام کار تحقیقات و نوآوری هر روز رقم‌های جدیدی معرفی و خالص‌سازی می‌شود.