نتایج حذف نرخ ارز ترجیحی؛ از افزایش تولید داخلی تا کاهش قاچاق

تا امروز ارز ترجیحی برای دو کالای اساسی گوشت قرمز و چای حذف شده است و وزارت جهادکشاورزی پیشنهاد حذف آن برای واردات شکر و برنج را داده است. اما حذف آن چه نتایجی برای تولید و بازار گوشت قرمز و چای داشته است؟ و یا اساسا تکرار این تصمیم برای دیگر کالاهای اساسی دیگر مناسب است؟
به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا؛ از ابتدای سالجاری تخصیص ارز ترجیحی به واردات گوشت قرمز و چای متوقف و ارز نیمایی جایگزین آن شد. مخالفان این تصمیم، نتیجه حذف ارز ترجیحی و جایگزینی آن با ارز نیمایی را افزایش قیمت و تورم می‌دانستند. اما موافقان حذف ارز ترجیحی از واردات کالای اساسی به ویژه آن‌ کالاهایی که مشمول قیمت‌گذاری می شوند را مثبت ارزیابی کردند.
از نظر موافقان؛ حذف ارز ترجیجی به معنی حمایت از تولید داخل و افزایش قدرت رقابت آن با تولیدات مشابه خارجی است، ضمن اینکه بررسی بازار نشان می‌دهد دهک‌های پایین درآمدی که به عنوان گروه‌های هدف تخصیص ارز ترجیحی برای برخوداری از کالای اساسی با قیمت مناسب بودند از این امر منتفع نشده‌اند.
گزارش پایان سال گذشته مرکز پژوهش‌های مجلس نیز این موضوع را  تائید می‌کند. بر اساس این گزارش سیاست تخصیص ارز  ترجیحی (دلار ۴۲۰۰ تومانی) به کالاهای اساسی منجر به ثبات قیمت آنها در بازار نشده و پیامدهای منفی مهمی از جمله تضعف تولید داخل داشته است. 
در گزارش مرکز پژوهش‌های آمده است؛ تخصیص ارز ترجیحی به کالاهای اساسی به هدف ثبات قیمت دست نیافته و موجب افزایش شدید تقاضا برای ورود کالاهای اساسی شده است که این امر در نهایت می‌تواند به محدودیت شدید منابع ارزی و جهش مجدد نرخ ارز منجر شود.
مرکز پژوهش های مجلس در این گزارش خواستار حذف ارز ترجیحی برای واردات کالاهای اساسی و تخصیص درآمدهای آن برای حمایت از کم درآمدها شده و به دولت اعلام کرده است تداوم سیاست اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی توصیه نمی شود.
اما حذف ارز ترجیحی برای واردات گوشت قرمز و چای به عنوان نمونه های برای ارزیابی این تصمیم چه نتایجی را به همراه داشته است؟ نتایج نظر کدام گروه از کارشناسان را تائید می کند موافقان یا مخالفان؟
افزایش کمی و کیفی تولید داخلی با حذف ارز ترجیحی برای واردات
حبیب جهانساز، رئیس سازمان چای کشور؛ در گفت‌وگو با ایلنا درباره اثرات حذف ارز ترجیحی و جایگزینی آن با راز نیمایی برای واردات چای، اظهار کرد: حذف ارز ترجیحی فرصت برابر برای رقابت بین تولید داخلی و خارجی ایجاد کرده است.
وی ادامه داد: شرایط اقلیمی، هزینه پایین تولید در کشورهای تولیدکننده چای موجب شده تولید آن‌ها قیمت کمتری نسبت به تولیدات داخلی ما داشته باشد این امر ابزاری برای افزایش قدرت رقابت محصول خارجی با محصولات ما شده است در این شرایط تخصیص ارز ترجیحی به چای خارجی به معنی خلع سلاح کامل تولید ایرانی در مقابل تولید خارجی است.
به گفته جهانساز؛ ایران از نظر استفاده از مکانیزاسیون در سطح بالاتری از هند قرار دارد تا هزینه تمام شده تولید را کاهش دهد اما همانطور که گفته شد به دلیل شرایط اقلیمی و برخورداری از نهاده‌های ارزان قیمت‌تر هزینه تولید برای تولیدکننده خارجی کمتر از تولیدکننده ایرانی است.
وی یادآور شد: برای کشاورز ایرانی بیشتر نهاده‌های تولید، حمل و نقل و بسیاری از هزینه‌ها با ارز آزاد است اما واردات با ارز ترجیحی انجام می‌شود.
جهانساز درباره نتایج حذف ارز ترجیحی بر تولید و بازار چای، گفت: رقابت نابرابر موجب می‌شد که شاهد عدم فروش چای داخلی و انباشت چای سنواتی باشیم اما اکنون بازار کشور بخش عمده از تولید داخلی را جذب می‌کند و دیگر چای روی دست تولیدکننده نمی‌ماند.
وی اضافه کرد: با حذف ارز یارانه برای چای خارجی مردم فرصت شناخت چای داخلی را پیدا کرده‌اند و اکنون به خوبی می‌دانند که کیفیت و سلامت چای ایرانی بالاتر از چای وارداتی است.
وی از دیگر نتایج مثبت بهبود باراز چای داخلی با حذف ارز ترجیحی را افزایش توان خرید کارخانه چای از کشاورزان به صورت نقدی عنوان کرد.
جهانساز گفت: بازار برای چای داخلی آنچنان مناسب شده است که کارخانه‌ها در سالجاری حاضر به خرید نقدی چای کیفی با قیمت بالاتر از قیمت مصوب دولت شده‌اند.
وی از نتایج خرید نقدی چای کیفی را تلاش چایکاران برای افزایش کیفیت تولید عنوان کرد.
جهانسار اظهار کرد: در حقیقت با تصمیم درست حذف ارز ترجیحی و خودداری پرداخت یارانه به کشاورز خارجی اکنون شاهد رونق تولید داخلی و افزایش کیفیت چای داخلی هستیم.
کاهش چشمگیر قاچاق با حذف ارز ترجیحی برای واردات
حسین نعمتی، رئیس هیئت مدیره اتحادیه مرکزی دامداران ایران، درباره حذف اثرات حذف ارز ترجیحی و جایگزینی آن با ارز نیمای برای واردات گوشت قرمز، اظهار کرد: کاهش چشمگیر قاچاق و افزایش تولید از مهمترین نتایج حذف ارز ترجیحی و جایگزینی آن با ارز نیمای برای واردات است.
وی ادامه داد: کاهش قاچاق و افزایش تولید بر کاهش قیمت برای مصرف کننده نیز موثر بوده است.
به گفته نعمتی؛ برخی معتقد بودن با حذف ارز ترجیحی برای واردات گوشت قرمز شاهد افزایش قیمت این کالای اساسی خواهیم بود در حالی که نه تنها قیمت گوشت قرمز بالا نرفت بلکه با افزایش قدرت تولید داخل شاهد کاهش هر روزه قیمت آن هستیم.
  وی تاکید کرد: وضعیت عرضه و قیمت گوشت قرمز نشان می‌دهد تصمیم دولت در این زمینه درست بوده است.
نعمتی گفت: نگاه اگر حمایت از صنف و تولید باشد حذف ارز ترجیحی و جایگزینی آن با ارز نیمایی درست‌ترین تصمیم دولت بوده است.
اختصاص ارز ارزان‌قیمت به گروهی از کالاها به معنای پایین آوردن قیمت آن کالاها در مقایسه با سایر کالاها است. زمانی که به کالاهای اساسی ارز ارزان ‌قیمت اختصاص داده می‌شود قیمت آن در مقایسه با کالاهای مشابه داخلی کاهش می‌یابد به این ترتیب کالای داخلی امکان رقابت نخواهند داشت و نتیجه چنین سیاستی کاهش تولید داخلی وابستگی بیشتر به واردات است.