کسب‌وکارهای بسیار زیادی با ظهور بیماری همه‌گیر کرونا در سطح جهانی تحت تأثیر قرار گرفته و اقتصاد خرد و کلان دچار افت شدیدی شده¬است.
یکی از بخش¬های مهم صنعت که کرونا آن را متأثر کرده کشاورزی است. قزاقستان که یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان آرد گندم در جهان است، صادرات این کالا را به همراه کالاهای دیگری مانند پیاز و سیب‌زمینی ممنوع کرده، کشور ویتنام عقد قراردادهای صادرات جدید برنج را متوقف کرده، صربستان صادرات روغن آفتابگردان و سایر کالاها را متوقف کرده و روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده گندم در جهان نیز با اعلام ارزیابی اوضاع، احتمالاً به ممنوعیت صادرات این کالا اقدام کند.
بررسی این پدیده در حوزه اروپا جنبه¬های مختلفی از اثرگذاری بر بخش کشاورزی را نشان داده که علاوه بر ضرورت توجه دو چندان دولتمردان ما به تأثیر به سزای تحقق خودکفایی غذایی در تحقق استقلال سیاسی و اقتصادی کشورها، می-توان با بسط این مطلب به کشور، تقویت بسترهای هوشمندسازی زنجیره تأمین و توزیع را به‌عنوان یکی از ضرورت‌ها معرفی کرد، تا بخش کشاورزی در شرایط اضطرار قابلیت انعطاف بیشتری پیدا کرده و در شرایط عادی نیز با سرعت بیشتری رشد نماید.
کرونا و موج بیکاری کارگران فصلی اروپا
با توجه به گزارش¬های سایت euobserver.com بیکاری بیش از 300 هزار کارگر فصلی فقط در آلمان از جمله مقدماتی-ترین نتایج ظهور پندمیک(همه گیری بیماری) کرونا در اروپاست. اختلال در سیستم برداشت محصول، تأخیر در کشت محصولات بهاره که به نوبه خود کاهش عملکرد را در پی خواهد داشت، کاهش احتمالی کمک¬های اتحادیه اروپا به کشاورزان و کاهش صادرات کشاورزی اروپا در فصل جاری و همچنین افزایش واردات محصولات کشاورزی ضروری در فصول آینده (به دلیل تغییرات قیمتی که حاصل کاهش تولید بوده)، از جمله رخدادهای احتمالی قابل پیش‌بینی در پی کرونا در اروپا هستند که زنجیروار همدیگر را تقویت و تحکیم می¬کنند.
با توجه به اینکه در کشوری همچون آلمان اکثر کارگران فصلی از کشورهای دیگر برای برداشت محصولاتی همچون میوه و سبزی وارد آلمان می¬شوند، محدودیت¬های رفت‌وآمد بین¬المللی موجب کمبود نیروی کار 300 هزار نفری - به عنوان نخستین و قابل مشاهده‌ترین اثر کرونا - در آلمان شده و به دنبال آن تأثیرات میان‌مدت و بلندمدت ظهور خواهند کرد.
اثرات احتمالی کرونا در کشاورزی ایران
با توجه به اینکه در ایران نیروی کار بومی مورد استفاده قرار می¬گیرد کمبود نیروی کار کمتر در ایران بروز خواهد کرد، اما شاید مهم¬ترین مشکلاتی که می¬توان انتظار داشت، عدم توزیع متناسب نهاده¬های کشاورزی و بازاررسانی محصولات -باشد.
عدم دسترسی یکسان به بذر، کود شیمیایی، سموم و سایر نهاده¬ها در تلفیق با تغییر زمان کشت و برداشت محصولات می‌تواند تولید محصولات کشاورزی را محدود کرده و کالاهای موجود را با افزایش قیمت مواجه کند و از طرفی اثرات اقتصادی مهمی در خانوارهای روستایی و اقتصاد ملی کشاورزی در پی داشته باشد.
توجه دولت و بخش خصوصی که البته به درستی در زمان شیوع کرونا معطوف به اختصاص امکانات لجستیکی و تأمین نهاده‌ها به سوی تولید محصولات بهداشتی رفته به ناچار حمل و نقل و تولید کشاورزی را نیز متأثر می¬کند.
ممانعت¬های جاده¬ای برای حمل و نقل نهاده¬ها و محصولات در بخش¬های مختلف کشور به خصوص در روستاها می¬تواند تولید، توزیع و بازار رسانی محصولات کشاورزی را دچار اختلال نموده و همین مسأله بر روی قیمت نهایی محصولات تأثیر داشته باشد.
در مورد محصولات صادراتی نیز این موارد صادق بوده و محدودیت¬های حمل‌و‌نقل بین‌المللی می¬تواند میزان صادرات و واردات محصولات کشاورزی را در این بازه کاهش دهد.
از همین منظر توجه به تکنولوژی¬های نگهداری طولانی‌مدت محصولات کشاورزی، توزیع هوشمند نهاده¬ها و محصولات کشاورزی و همچنین گسترش تولیدات گلخانه¬ای و خارج از فصل مدنظر قرار می¬گیرند. در واقع مناطقی که امکان نگهداری محصولات فاسد شدنی برای مدت بیشتری را دارند و همچنین مناطقی که پیش بینی¬هایی در رابطه با توزیع متناسب نهاده¬ها بین کشاورزان مناطق محتلف داشته¬اند می¬توانند در مدت شیوع کرونا کمتر دچار اختلال اقتصادی در بخش کشاورزی شده و مناطقی که تولیدات خارج از فصل بیشتری دارند، می‌توانند بعد از اتمام دوره کرونا با انجام صادرات محصولات مورد نیاز سایر کشورهایی که از کرونا آسیب دیده¬اند سود زیادی را عاید اقتصاد کشاورزی داخلی نمایند.
فناوری بلاکچین در خدمت انحصارشکنی تجارت غذا
با وجود اینکه اکثر مردم بلاکچین را با کاربردهای آن در تولید ارزهای الکترونیکی می‌شناسند اما دنیای کشاورزی نیز در حال بهره‌گیری از این فناوری می‌باشد. به‌طور مثال، شرکت Louis Dreyfus یکی از شرکت¬های چندملیتی بازرگانی، تاکنون توانسته 600 هزار تن محصول کشاورزی (شامل سویا) را با استفاده از این فناوری و در سال 2017 در کشور چین به فروش رسانده است.
این فناوری می‌تواند از تمرکزگرایی تجاری در کشورهای دارای انحصار جلوگیری کرده و قراردادهایی با منفعت مناسب را در هر جایی از جهان طرح‌ریزی نماید.
یکی از راهکارهای این روش پیگیری تراکنش‌های مربوط به کشاورزی و زنجیره تولید می‌باشد. از این طریق می‌توان مقدار فروش محصولات کشاورزی در مکان‌های مختلف را به دست آورده و بهترین برنامه کشت تا برداشت را برای هر ناحیه جغرافیایی ارائه داد تا با بهترین قیمت و بالاترین کیفیت به نزدیک‌ترین بازار ارائه شوند. شعار کاربران این فناوری چنین است «هیچ باری روی زمین نمی‌ماند - تمام محصولات در هر زمانی در دسترس هستند».
راهکار مقابله با اثرات کرونا در کشاورزی
انحصار غذا در جهان تهدیدی است که همواره اقتصاد کشورهایی که به دنبال تحقق استقلال سیاسی هستند را تهدید می‌کند و با ظهور ویروس همه‌گیر کرونا بیشتر خود را نشان داده است. روی هم رفته یکی از مهم¬ترین راهکارهایی که برای جلوگیری از این پدیده پیشنهاد شده است، هوشمندسازی زنجیره تأمین و تولید در کشاورزی است.
در شرایط عادی این رهیافت می¬تواند کاهش ضایعات غذایی، افزایش بهره¬وری تولید، توزیع و مصرف، امکان ارائه نوآوری در زنجیره و بسیاری نتایج مثبت دیگر را در پی داشته باشد. اما در چنین شرایط اضطراری به نظر می¬رسد که می¬توان با رهیافت یاد شده تأثیر اقتصادی چنین بلایایی را به حداقل رساند.
به طور بسیار ساده و عامیانه منظور از هوشمندسازی زنجیره یعنی هر جایی که نهاده، محصول یا خدمتی مازاد بر نیاز است به بخش¬هایی که این نهاده، خدمت یا محصول دچار کمبود است ارسال شود. در این بین هوشمندی کار به دلیل استفاده از سیستم¬های ارزیابی اتوماتیک است تا سیستم به طور خودکار مازاد یا کمبود را تشخیص داده و اقدام لازم جهت توزیع متعادل نهاده، خدمت یا محصول را انجام دهد.
به‌طور خلاصه می¬توان چنین اظهار کرد که هوشمندسازی زنجیره کشاورزی، ارتقای سیستم¬های نگهدارنده طولانی مدت محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی و توجه به تولیدات گلخانه¬ای خارج از فصل، چه در شرایط عادی و چه در شرایط اضطرار یک راهکار به صرفه و تکنیکی است که می¬تواند تضمین‌کننده توسعه تولید و متعادل‌کننده اقتصاد بخش کشاورزی باشد.