بهره‌بردرای بیش از ظرفیت از منابع آببزیان خلیج فارس با استفاده از روش‌های و ادوات صید مخرب در دهه‌های اخیر و آلودگی‌های زیست محیط باعث کاهش ذخایر دریایی، تخریب زیستگاه‌ها و صیدگاه‌ها و افزایش تلاش‌ها و هزینه‌های صید و کاهش درآمد صیادان در سال‌های اخیر در بنادر جنوبی بویژه استان بوشهر شده‌است.
کاهش ذخایر دریایی باعث شده تا صیادان برای کسب روزی و درآمد ناچار به افزایش تلاش صیادی و طی‌کردن مسیرهای طولانی برای دسترسی به صیدگاه بهتر ناخواسته به مرز آبی کشورهای همسایه وارد شوند که توقیف آنان و تحمل سال‌ها زندانی شدن در کشورهای همسایه و گاهی هم تلفات و صدمه جانی بر اثر تیراندازی نیروهای گارد ساحلی به سمت آنها را در پی دارد.
علاوه براین سفرهای چند روزه به دور دست‌های دریا و تغییر شرایط جوی و متلاطم و مواج شدن خلیج فارس جان شمار زیادی از صیادان استان بوشهر را در سال‌های اخیر گرفته و خانواده‌های زیادی از این قشر را بی سرپرست و یتیم کرده‌است.
از طرفی برخی صیادنماهای متخلف نیز به علت کاهش ذخایر دریایی به صورت غیرمجاز و قاچاقی با استفاده از روش‌ها و ادوات مخرب صید برای برداشت بیشتر خلیج فارس را شخم می‌زنند و زیستگاه‌ها و صیدگاه‌های آسیب دیده
از آلودگی زیست محیطی و فعالیت‌های استخراجی معادن و برداشت‌های بی رویه را بطور کلی نابود می‌کنند، طوریکه برای نسل آینده چیزی نمی‌گذارند.
صنعت پرورش ماهی در قفس که در سال‌های اخیر بجد توسط دولت تدبیر و امید مورد حمایت همه جانبه قرار گرفته با میزان تولید و، اشتغال و درآمد بالا، مقرون به صرفه بودن و پائین بودن هزینه‌های ثابت، اعمال مدیریت آسان‌تر در مقایسه با سایر روش‌ها، پرورش در محیط طبیعی و نزدیک بودن طعم و مزه ماهی تولیدی به صید دریایی، تنوع گونه‌ای و امکان استفاده از گونه‌های مختلف ماهی از مزایای پروژه پرورش ماهی در قفس است.
همچنین با توسعه این صنعت، برای اکوسیستم دریا نیز فرصت بازسازی زیستگاه‌ها و تجدید ذخایر و منابع آبزیان ایجاد می‌شود و در سال جهش تولید این طرح می‌تواند بهترین امکان برای افزایش تولید، اشتغال و ارزآوری باشد.
پرورش ماهی در قفس یکی از روش‌های متداول است که در سال‌های گذشته با توجه به مزایای خاص خود مورد توجه بیشتر کشورهای دنیا قرار گرفته و در این روش قفس‌هایی با شکل‌ها و جنس‌های مختلف بنا به شرایط محیطی و منطقه‌ای و گونه‌های مدنظر استفاده‌است و سالانه بیش از یک میلیون تن انواع مختلف ماهی از طریق پرورش قفس تولید می‌شود.
در استان بوشهر صنعت پرورش ماهی در قفس یک بار به صورت آزمایشی در ۱۳۸۴ در بندر کنگان اجرا و به تولید رسید اما بیش از 10 سال متوقف شد تا اینکه این طرح به صورت جدی از سال ۹۵ مورد توجه قرار گرفت و در سال ۹۶ به بهره‌برداری رسید.
در زمان حاضر چهار طرح پرورش ماهی در قفس با ۲۸ قفس در استان بوشهر فعال است و کل سرمایه گذاری ثابت انجام شده در این بخش بیش از ۷۵ میلیارد تومان است که بخشی سرمایه ثابت و بخشی نیز تسهیلات است.
با توجه به اینکه در زمان حاضر از گونه سیباس آسیایی در صنعت پرورش ماهی در قفس در استان بوشهر استفاده می‌شود به ازای هر یک کیلوگرم ۴.۸ دلار این ماهی می‌تواند ارزآوری داشته باشد.
طرحی برای نجات دریا
صیاد بوشهری گفت: امروز برای بهره‌برداری بیشتر از دریا تلاش صیادی و استفاده از انواع ادوات صید و صیادی افزایش یافته‌است و این امر باعث شده تا تنها رمق‌های باقی مانده از دریا نیز به واسطه صید غیر اصولی از بین برود.
عبدالرسول غریبی افزود: خلیج فارس قابلیت تجدید شوندگی دارد اما به واسطه تغییرات طبیعی دریا فشار زیادی را متحمل می‌شود به گونه‌ای که امروز ذخایر ماهی‌های بومی از جمله حلوا سفید، صبور، قباد، راشگو و سنگ سر نزدیک به انقراض و یا در دوره خطرناکی قرار دارد.
وی در باره پرورش ماهی در قفس گفت: این صنعت در سواحل قشم و کیش در استان هرمزگان شرایط فراهم‌تری دارد اما در استان بوشهر این پروژه باید با مطالعه بیشتر در خورهای داخلی اجرا شود.
غریبی اضافه کرد: با توجه به اینکه دریا در فقر کامل و با خطر انقراض گونه‌ها روبرو است در کنار مدیریت صید باید به پروژه‌های تکثیر و پرورش بیشتر پرداخته شود تا به دریا فرصت تنفس و بازسازی زیستگاه‌ها داده شود.
رئیس گروه پرورش ماهی در قفس اداره کل شیلات استان بوشهر گفت: در شرایطی که ذخایر دریایی سال به سال به واسطه صید غیر اصولی و ترال با چشمه ریز علاوه بر تخریب بستر دریا همه گونه‌های آبزی صید و به دریا آسیب وارد می‌شود، صنعت پرورش ماهی در قفس می‌تواند بهترین طرح برای نجات دریا باشد.
حامد رضایی افزود: امروز به دلیل خالی بودن صیدگاه‌ها، صیادان برای صید خوب و مفید مجبور هستند به عمق دریا بروند اما باز هم صید مطلوبی ندارند و یا در این گیر و دار به اشتباه وارد مرز آبی کشورهای همسایه شوند و سال‌ها به دلیل ورود به مرز آبی آنها در زندان به سر ببرند در این شرایط صنعت پرورش ماهی در قفس می‌تواند جایگزین خوبی برای این کار سخت و زیان آور باشد.
وی اضافه کرد: در صید و صیادی نمی‌توان انتظار داشت که سال بعد صید بیشتر و عملکرد بهتری داشت اما در آبزی پروری می‌شود این انتظار را داشت که تولید سال آینده را افزایش داد.
این کارشناس بیان کرد: پرورش ماهی در قفس یک صنعت دائمی و بدون محدودیت است که در همه ماه‌های سال می‌توان در این صنعت کار کرد همچنین یکی از قابلیت‌های این صنعت فعالیت در آب‌های کم عمق و نزدیک به ساحل است که به مراتب خطرهای ناشی از صید را ندارد و اشتغال زایی خوب و ارز آوری بالایی دارد.
رضایی یادآور شد: با این وجود پیشنهاد می‌شود از فروردین تا آذر به کار در صنعت پرورش ماهی در قفس پرداخت و برخلاف پرورش میگو که با کاهش دما این صنعت با مشکلاتی روبرو می‌شود به دلیل داشتن لایه حرارتی در دریا این محدودیت در این صنعت وجود ندارد و افزایش و کاهش دما مشکلی در تولید ایجاد نمی‌کند.
صنعتی که با نفت برابری می‌کند
وی افزود: در زمان حاضر از ماهی سیباس آسیایی که گونه‌ای شناخته شده در دنیا و بازار خوبی درحوزه خلیج فارس، آمریکا و اروپا است و طرفداران زیادی دارد در صنعت پرورش ماهی در قفس در استان بوشهر استفاده می‌شود.
رضایی یادآور شد: پیش بینی ۶۰ هزار تن تولید ماهی سیباس در استان بیانگر صادرات این گونه است که در زمان حاضر بیشتر تولید به کشورهای قطر، کویت، عمان و روسیه صادر می‌شود.
این مقام مسئول گفت: در زمان حاضر صنعت پرورش ماهی در قفس در کشور نروژ با صنعت نفت آنها برابری می‌کند پس برای حفظ ذخایر دریایی، ایجاد فرصت برای بازسازی ذخایر و اشتغال پایدار باید از تجارب این کشورها در آبزی پروری در دریا بهره برد.
رئیس گروه پرورش ماهی در قفس اداره کل شیلات استان بوشهر گفت: این صنعت دارای تجهیزات و نه تاسیسات است به همین دلیل با افزایش تجهیزات امکان افزایش تولید محصول وجود دارد این درحالی است که در صنعت پرورش میگو این کار براحتی انجام نمی‌شود.
رضایی ادامه داد: در چند سال گذشته نگاه شیلات در زمینه توسعه آبزی پروری تنها به میگو معطوف نشده بلکه دراین زمینه به انواع فعالیت‌های آبزی پروری از جمله ماهی در قفس پرداخته شده‌است.
وی گفت: در زمان حاضر ۵۹ مجوز پرورش ماهی در قفس با ظرفیت ۶۲ هزار تن ظرفیت اسمی در استان صادر که از این شمار تاکنون چهار طرح به بهره‌برداری رسیده‌است و تلاش می‌شود با اجرای طرح‌های مختلف به برنامه پیش‌بینی شده برسیم.
رضایی افزود: هرچند استان بوشهر در این شرایط از برنامه پیش‌بینی شده در بخش پرورش ماهی در قفس عقب است اما تلاش می‌شود با اجرای طرح‌های مختلف و سرمایه گذاری مناسب ۳۰ درصد این ظرفیت تحقق یابد.
طرحی برای رونق اقتصاد جامعه صیادی و روستاهای ساحلی
وی ادامه داد: با توجه به ضعف ذخایر، افزایش تلاش صیادی و با هدف ساماندهی قایق‌های بی‌هویت تلاش می‌شود مجموعه‌هایی با ظرفیت‌های ۵۰۰ تا هزار تن پرورش ماهی در قفس با قفس‌های ۳۰ تا ۵۰ تن برای جامعه صیادی و روستاهای ساحلی راه‌اندازی و هر قفس به یک صیاد و یا روستایی واگذار شود.
رضایی اضافه کرد: با این روش حجم سرمایه‌گذاری کاهش و زمینه مشارکت برای روستائیان بومی مناطق ساحلی در طرح‌های پرورش ماهی درقفس فراهم می‌شود همچنین برداشت بی‌رویه از دریا کاهش و اشتغال پایدار ایجاد خواهد شد.
وی بیان کرد: با توجه به اینکه هر قفس ۵۰ تنی زمینه اشتغال پنج نفر را فراهم می‌کند انتظار می‌رود در سال جهش و رونق تولید با فراهم کردن زیرساخت‌های لازم زمینه اشتغال در صنعت پرورش ماهی در قفس در استان بوشهر فراهم شود.
مصونیت در برابر تحریم‌ها
رضایی در باره تامین قفس و برخی دیگر از لوازم این صنعت گفت: در گذشته با کشور نروژ کار می‌کردیم اما در این شرایط تحریم تجهیزات مورد نیاز خود را از کشورهای آسیایی و بخش دیگری از نیازها از جمله لوله‌های پلی اتیلن از شرکت‌های داخل کشور تامین می‌شود.
رئیس گروه پرورش ماهی در قفس اداره کل شیلات استان بوشهر گفت: هر چند شرایط جدید باعث افزایش هزینه‌های طرح‌های پرورش ماهی در قفس شده اما با توجه به قیمت دلار و صادرات ماهی، در کمتر از چند ماه بازگشت سرمایه انجام می‌شود و در برابر تحریم‌ها مصونیت دارد.
رضایی یادآور شد: بزرگترین مجموعه تامین کننده بچه ماهی کشور با عنوان شرکت راموز در استان بوشهر فعال است و بچه ماهی مورد نیاز را با وزن زیر گرم از استرالیا وارد و دراین شرکت به وزن مناسب رسانده و در قفس‌ها ذخیره می‌شود.
رضایی گفت: با تامین بچه ماهی سیباس در داخل کشور دیگر ارز دولتی برای تامین آن از خارج پرداخت نمی‌شود و به این وسیله صنعت پرورش ماهی در قفس مانند صنعت قزل آلا دیگر به کشورهای خارجی وابسته نخواهد بود.
وی اضافه کرد: در زمان حاضر یک مجموعه تکثیر بچه ماهی به نام هشتم شهریور در رودحله به بخش خصوصی واگذار و متعهد شده در مدت 4 یا 5 سال به بهره‌برداری برسد، در زمان حاضر این مجموعه به شکل محدود مولد دارد و تکثیر در حد محدود انجام می‌شود.
رضایی یادآور شد: این مجموعه ظرفیت تولید ماهانه یک میلیون قطعه بچه ماهی را دارد و همسو با مجوزهایی که برای بخش خصوصی صادر شده انتظار می‌رود تا آخر سال یک مجموعه به بهره‌برداری برسد به این شکل علاوه بر اینکه قیمت بچه ماهی کاهش می‌یابد ملاحظه‌های بهداشتی انجام و از شیوع بیماری که منجر به خسارت می‌شود نیز پیشگری می‌شود.
صنعتی زودبازده و رقابتی در مسیر جهش تولید
وی تاکید کرد: هرچند ممکن است بهره‌برداری از طرح‌های ساحل و خشکی زمان بر باشد اما در پروژه پرورش ماهی در قفس تنها با گرفتن یک مجوز می‌توان در کمتر از ۶ ماه به تولید رسید برهمین اساس در سال جهش تولید حمایت از پروژه پرورش ماهی در قفس می‌تواند فرصت مناسبی برای لبیک به منویات رهبر معظم انقلاب در این زمینه باشد.
رضایی گفت: هرچند سرمایه گذاری در صنعت پرورش ماهی در قفس در مدت زمان کمی بازمی‌گردد اما حجم سرمایه‌گذاری در این صنعت بالاست و نیاز به تامین اعتبار دارد به همین دلیل حمایت بیشتر از این صنعت ضروری است.
وی اضافه کرد: جانمایی ها در طرح پرورش ماهی در قفس مناسب نیست و در فاصله دوری از ساحل جانمایی شده که این امر امکان سرمایه گذاری را سخت کرده و نیاز است قفس‌ها در فاصله نزدیکتری به ساحل جانمایی شوند.
رئیس گروه پرورش ماهی در قفس اداره کل شیلات استان بوشهر گفت: افزایش کارمزد تسهیلات اعتباری پرداختی به طرح‌های پرورش ماهی دقفس از 4 درصد در سال ۹۷ به 12.5 درصد در سال جاری به عنوان "سال جهش تولید" که می‌طلبد حجم سرمایه‌گذاری در این صنعت بیشتر شود، هیچ سنخیتی با جهش تولید ندارد.
یکی از فعالان صنعت پرورش ماهی در قفس در شهرستان کنگان استان بوشهر گفت: با توجه به هزینه پائین تولید در این صنعت، تولید ماهی‌های بین المللی و فروش آن در بازار جهانی به دلیل ارز آوری و اشتغال بالا بسیار قابل رقابت است.
حمید رضا شباهنگ افزود: توسعه صنعت پرورش ماهی در قفس علاوه براینکه کاهش صید بی رویه و حفاظت از اکوسیستم دریا را به دنبال دارد، هیچ آلودگی محیط زیستی نیز ندارد.
وی ادامه داد: انواع ماهی‌ها در این طرح قابل پرورش است که وظیفه شیلات و مجموعه تحقیقات آن است که روی گونه‌های مختلف کار کنند تا از نظر بهره‌وری اقتصادی شود.
این مجری پروژه پرورش ماهی در قفس ۵۰۰ تنی گفت: زمان برای تولید ماهی هشت ماه است که به ماهی ۴۰۰ تا ۵۰۰ گرمی آماده ارائه به بازار برسد و در مدت ۱۴ ماه به ماهی یک کیلوگرمی می‌رسد.
شباهنگ اضافه کرد: انواع ماهی‌هایی که کشورهای مختلف پرورش می‌دهند، سیباس، باراموندی، هامور و سیبریم که در همسایگی ما در ترکیه، امارات متحده عربی و عربستان در حال پرورش است و به دلیل پائین بودن هزینه تولید در کشور قابل رقابت با همسایگان برای صادرات است.
وی گفت: برگشت سرمایه در ۲ سال، ارزآوری بالا، اشتغال حدود پنج هزار نفری در ۲ سال آینده، سوق دادن صیادان به پرورش ماهی در قفس‌های ارزان و ایجاد اتحادیه و تولید قفس‌های ارزان از مزایای صنعت پرورش ماهی در قفس است.
مشکلات و ضرورت حمایت همه جانبه
وی در باره مشکلات این صنعت گفت: با توجه به اینکه صنعت پرورش ماهی در قفس در کشور نوپاست، بانک‌ها به سختی از این طرح حمایت می‌کنند همچنین نبود بچه ماهی با کیفیت و با قیمت مناسب از دیگر مشکلات این صنعت در استان بوشهر است.
این تولید کننده اضافه کرد: هرچند تولیدکنندگان در ابتدای صنعت طیور و میگوی پرورشی نیز با این مشکلات روبرو بودند اما مسئولان صنعت ماهی در قفس باید با کسب تجربه از گذشته با راه‌کارهای بهتر و عملی تر اقدام کنند.
وی کمبود کارشناس متخصص را از دیگر مشکلات این صنعت عنوان کرد و گفت: شیلات ایران باید دوره‌های آموزشی مهم و قابل توجهی برای کارشناسان این بخش برگزار کند زیرا این صنعت نیازمند سرمایه‌گذاری انسانی در استان‌های جنوبی و شمالی که با دریا و ماهی آشنایی دارند و استفاده از تجربه کشورهایی دیگر است.
شباهنگ، نبود بچه ماهی و غذا با قیمت مناسب، واکسن مورد نیاز و کمبود کارشناس پرورش و دارو و استفاده از الگوی اروپایی به جای بومی از جمله دیگر مشکلات این صنعت است.
صنعت پرورش ماهی در قفس بهترین راه برای نجات دریاست
مجری طرح پرورش ماهی در قفس در شهرستان دیلم استان بوشهر گفت: در این طرح محصول در محیط طبیعی پرورش داده می‌شود و دارای ارزش غذایی بالایی است.
محمد رضا باسروی افزود: در پروژه ماهی در قفس با توجه به ساحل طولانی در کشور امکان تامین پروتئین دریایی که امروز مورد استقبال جامعه قرار گرفته بخوبی وجود دارد و نوع ماهی تولیدی نیز دارای جذابیت صادراتی برای کشورهای اروپایی، تایلند، استرالیا و حوزه خلیج فارس و ارزآوری و سودآوری مناسبی برای تولید کننده است.
وی ادامه داد: اما این پروژه نو و سودآور مشکلاتی نیز دارد که لازمه برطرف شدن آنها و رسیدن این صنعت به جایگاه مناسب در کشور و دنیا حمایت همه جانبه مسئولان استانی و کشوری را می‌طلبد.
باسروی گفت: نگهداری سازه‌ها در دریا مقابل توفان و موج‌های بلند و تامین بچه ماهی که به دلیل وارداتی بودن قیمت آن بالا است از دیگر تولید کنندگان و فعالان طرح پرورش ماهی در قفس است و اگر این نهاده در استان تامین شود این مشکلبرطرف می‌شود.
باسروی اضافه کرد: هرچند نگاه مسئولان ارشد به صنعت پرورش ماهی در قفس مثبت و حمایت لازم از این صنعت می‌شود اما نگاه خوبی در برخی اداره‌های زیرمجموعه نسبت به این صنعت وجود ندارد و بروکراسی پیچیده اداری باعث دلسردی تولید کننده می‌شود به نحوی که حتی به عنوان تولید کننده از تسهیلات ارائه شده در این بخش استفاده نکرده‌ام.
این تولید کننده گفت: در همه جای دنیا صنعت پرورش ماهی در قفس نیازمند زمین پشتیبانی برای احداث ساختمان است اما در استان بوشهر با وجود گرفتن موافقت‌های اولیه اما نظام مهندسی این مساله را تائید نمی‌کند.
وی یکی دیگر از مشکلات خود به عنوان مجری طرح پرورش ماهی درقفس را تامین سوخت عنوان کرد و گفت: شرکت فرآورده‌های نفتی تنها بخش جزیی از سوخت مورد نیاز ما را تامین می‌کند و ۸۰ درصد سوخت خود را به صورت آزاد تهیه می‌‍کنیم و همین امر باعث شده بسیاری از کارها به دلیل افزایش هزینه سوخت محدود و به سختی انجام شود.
این تولید کننده گفت: باید نگاه حمایتی که در مسیر جهش تولید لازم است از این صنعت زود بازده انجام شود تا اقتصاد مقاومتی در این بخش تحقق یابد.