دولت تصمیم گرفت در سال جاری اختصاص ارز 4200تومانی برای واردات برخی از نهاده‌های اساسی تولید مانند کود، سم و بذر را حذف کند اما برخی شواهد نشان می‌دهد که حداقل برای کوتاه‌مدت و سال زراعی جاری جایگزینی برای آن در نظر گرفته نشده است و شاید این تصمیم منجر به تحت تأثیر قرار گرفتن تولیدات کشاورزی کشور در سطح کلان شود.
در زمان حاضر 100 درصد ماده اولیه سموم کشاورزی و تقریباً تمام بذور هیبرید سبزی و صیفی کشور وارداتی است، در بخش کودهای مصرفی بخش کشاورزی نیز با وجود اینکه تولید و صادرات داریم اما برای واردات برخی از انواع کود به واردات وابستگی وجود دارد.
در این ارتباط با کامبیز بازرگان معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی گفتگو کردیم که البته وی نظرات متفاوتی در این باره داشت. وی به راهکارهایی که توسط سازمان تحت مدیریت وی برای جایگزینی این واردات دارند اشاره کرده است.
مشروح گفتگوی تسنیم با بازرگان معاون وزیر جهاد کشاورزی به‌شرح زیر است:
تا زمانی که جریان واردات باشد تمایل برای تولید داخلی ایجاد نمی‌شود
سؤال: در سال جاری تخصیص ارز حمایتی 4200تومانی به واردات بخشی از نهاده‌های اساسی کشاورزی متوقف شد؛ با توجه به وابستگی به واردات آنها، آیا حذف این یارانه به تولید لطمه‌ای وارد نمی‌کند و شما در وزارت جهاد کشاورزی راهکاری برای کاهش این تبعات دارید؟
بازرگان: در بخشی از نهاده‌های مصرفی بخش کشاورزی مانند برخی بذور صددرصد واردکننده هستیم؛ تا زمانی که جریان واردات باشد تمایل و کشش برای تولید داخلی ایجاد نمی‌شود.
سیستم عرضه و تقاضا در این بخش تا سال قبل به‌صورتی بود که غلبه به‌سمت واردات وجود داشت اما اکنون با محدودیت ایجادشده برای اختصاص ارز 4200تومانی، تعادل بازار به‌سمت تولید داخلی تغییر می‌کند.
با حذف شدن ارز ترجیهی و گران شدن قیمت تمام‌شده واردات نهاده‌های کشاورزی از جمله بذر، صرفه برای تولید داخلی افزایش یافته است و سرمایه گذاران پای کار آمده‌اند.
فشار کوتاه‌مدت به کشاورزان با حذف ارز 4200تومانی واردات نهاده
در این شرایط، در کوتاه‌زمان شاهد گرانی در بازار هستیم که دغدغه درستی است و قبول داریم که در سیستم اشکال وجود دارد و باید به‌طریقی فشار به کشاورزان را کاهش داد اما از آن طرف تغییر شرایط بازار به‌سمت تولید داخل فراهم و موجب ترغیب مراکز صاحب دانش برای تولید در داخل کشور می‌شود.
*بخشنامه روحانی برای شناسایی و جایگزینی کالاهای وارداتی
سؤال: برنامه‌ای در سازمان شما برای ارائه جایگزین تولید داخلی نهاده‌های اساسی کشاورزی از جمله بذر وجود دارد؟
بازرگان: قبل از عید امسال رئیس جمهور بخشنامه‌ای را به کلیه مجموعه‌ها مبنی بر شناساسی کالاهای وارداتی ارسال کرد و خواستار فعالیت جدی برای داخلی‌سازی محصولات وارداتی شد؛ از آن موقع فعالیت ما به‌صورت جدی‌تر برای جایگزینی این محصولات وارداتی با تولید داخلی کلید خورد.
بخشنامه‌ای نیز وزیر علوم به کلیه دانشگاه‌ها نوشته است تا آنها نیز در این ارتباط انرژی ویژه بگذارند و از اعتبارات خودشان برای پرداختن به این موضوعات کمک گیرند. در معاونت علمی ریاست جمهوری نیز این موضوع با اقبال و انرژی در حال پیگیری است.
فهرست کلیه اقلام وارداتی کشاورزی احصا شد
در وزارت جهاد کشاورزی محوریت این موضوع به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی سپرده شده است و این سازمان نیز فهرست اقلام وارداتی بخش کشاورزی را از واردات کم‌مانند ریزمغذی تا تناژ بالا مانند کنجاله سویا احصا کرد.
بر این اساس با توجه به محدودیت‌های داخلی و خارجی و میزان ارزبری و اهمیت آنها برای کشور درجه‌بندی شدند و نشست‌هایی با معاونت علمی ریاست جمهوری گذاشته شد و همراهی این بخش را داریم.
*ارائه وام‌های ارزان‌قیمت و بلاعوض به شرکت‌های دانش‌بنیان کشاورزی
در زمان حاضر برای بیشتر کالاهای وارداتی جایگزین فراخوان تولید داخل داده شده است و شرکت‌های تولید در این بخش توسط معاونت علمی ریاست جمهوری، وزارت جهاد کشاورزی و بانک مورد حمایت قرار می‌گیرند.
معاونت علمی ریاست جمهوری اعلام کرده است که به این شرکت‌ها وام‌های کم‌بهره و حتی بلاعوض پرداخت می‌شود تا کالاهای وارداتی در داخل کشورمان تولید شود. خیلی از این کالاهای وارداتی کشاورزی قابلیت جایگزینی در داخل دارند اما برخی دیگر پیچیدگی خاص خود را دارند.
ثبات سیاست‌ها در حمایت از تولید داخلی بسیار مورد اهمیت است به‌طوری که شرکت‌های دانش‌بنیانی که قصد سرمایه گذاری دارند از ما سؤال می‌کنند که؛ آیا در صورت تغییر نرخ ارز دوباره از تولید آنها حمایت می‌شود؟ بر این اساس وزارت جهاد کشاورزی با همراهی معاونت علمی ریاست جمهوری در حال ایجاد چهارچوبی هستند که بتوان به سرمایه گذاران در این بخش اطمینان داد.
به‌طور مثال در بخش تولید لیزین و متیونین یک شرکت اعلام کرده است که کل نیاز کشور را در داخل تأمین می‌کند و درخواست تعهد برای خرید محصول خود در سال‌های آینده را دارد تا سرمایه‌گذاری انجام دهد.
قرارداد تولید داخل 16 بذر هیبرید سبزی و صیفی بسته شد
برای تولید بذر سبزی و صیفی نیز کارگروهی با حضور نمایندگان وزارت جهاد کشاورزی، علوم و معاونت علمی ریاست جمهوری تشکیل شد و اهلیت شرکت‌هایی که برای تولید محصولات کشاورزی وارداتی اعلام آمادگی کرده بودند، سنجیده و در نتیجه برای تولید بذر هیبرید 16 سبزی و صیفی قرارداد بسته شد که برخی از آنها قبل از پایان سال 99 به بازار عرضه می‌شود.
برای دیگر بذرها نیز فعالیت در دست انجام است به‌طوری که حتی در بخش‌هایی مانند کلزا که تولید داخلی داریم به‌دنبال ایجاد تنوع تولید هستیم.
سال جاری مشکل جدی برای تأمین نهاده‌های اساسی کشاورزی نداریم
سؤال: در بخش بذور چه‌زمانی می‌توانیم بذور مورد نیاز کشور به‌ویژه در بخش بذور اساسی را تأمین کنیم؟
بازرگان: در سبزی و صیفی اتفاق‌های خوبی در راه است اما در سایر بذور فعالیت تازه شروع شده است. همه این بذور داخلی به کشت امسال نخواهد رسید اما همه مجموعه در حال تلاش هستند، با وجوداین، برای سال زراعی جاری برای تأمین بذور مورد نیاز کشاورزان مشکل حادی نخواهیم داشت و تولید داخلی و کنار آن واردات از گذشته داریم. حذف ارز ترجیهی و توقف واردات به‌معنی آن نیست که اگر این بذور نیایند کشاورزی ما تعطیل شود اما اهمیت داشتن تنوع رقم در بخش کشاورزی بسیار مورد اهمیت است.
تولید سموم کشاورزی داخلی تا سه سال دیگر
در سموم کشاورزی موضوع متفاوت است و با وجود اینکه برای تأمین ماده اولیه سموم کشاورزی وابستگی 100درصدی به واردات داریم و تولید آن به‌شدت سخت و هزینه‌بر است؛ بعد از بررسی‌های زیاد، دو شرکت برای تولید داخل به پای قرارداد رسیده‌اند اما دو تا سه سال طول می‌کشد که بتوانیم آن را در داخل کشور تولید کنیم.
در بخش کودهای مصرفی بخش کشاورزی مشکل حادی نداریم و سه کود اصلی نیتروژنه، فسفاته و پتاسه را در کشور تولید می‌کنیم و صادرکننده کودهای نیتروژنه مانند اوره هستیم، در کودهای فسفاته و پتاسه علاوه بر تولید داخلی بخشی از نیاز خود را باید از خارج از کشور تأمین کنیم.
در کودهای فسفره اتفاق‌های خوبی افتاده است امیدواریم که امسال بخش قابل‌توجهی از نیاز کشور را با بهره‌گیری از معادن داخلی تأمین کنیم اما تولید پتاسه هنوز کار دارد و مسیر طولانی‌تر است و در سال جاری نمی‌توانیم 50 تا 100 درصد نیاز داخلی را در داخل کشور تولید کنیم. مجموعه‌های علمی به‌جد در تلاش برای تولید نهاده‌های کشاورزی وارداتی هستند.
قیمت نهاده‌ها آزاد شده است اما کماکان جلوی افزایش قیمت محصولات کشاورزی را می‌گیرند!
سؤال: با درنظرگرفتن همه این شرایط و گران شدن و کمبود در عرضه برخی از نهاده‌های اساسی کشاورزی در سال جاری شاهد افت تولید محصولات کشاورزی نخواهیم بود؟
باید بسته‌ای را در این ارتباط اجرا می‌کردیم که به‌نظر من ناقص اجرا شده است, قیمت نهاده‌ها از جمله کود و سم آزاد شده است اما کماکان اجازه بالا رفتن قیمت را می‌گیرند.
اجازه افزایش قیمت به محصولات کشاورزی داده نشود تولید تحت تأثیر قرار می‌گیرد
قیمت خرید تضمینی گندم اگر 2400 تومان باشد این قیمت با سناریوی ارز 4200تومانی بسته شده است اما الآن قیمت کود و سم با آزاد شدن بیش از 2 برابر شده است و اگر بخواهیم قیمت محصولات را حفظ کنیم و اجازه افزایش قیمت ندهیم، میزان تولید تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
کشاورزان زمانی که قصد انتخاب محصولی را برای تولید دارند آن را بر اساس درآمد احتمالی در آینده انتخاب می‌کنند، ممکن است به‌جای تولید گندم به‌سمت تولید محصولی بروند که قیمت مشخص ندارد و تولید استراتژیک کشور تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
وقتی به یک طرف معامله دست زده می‌شود باید به سایر اجزای آن نیز فکر شود، دولت در حال تهیه بسته‌ای است که به‌نحوی در این ارتباط تعادل ایجاد شود و به تولید کشور لطمه وارد نشود، توجه به موضوعی که شما به آن اشاره کردید برای بخش کشاورزی کشور مهم است.