استان مرزی خراسان جنوبی یکی از قطب‌های دامداری شرق کشور محسوب می‌شود که بسیاری از مردم این دیار کویری در مناطق روستایی و عشایری از این طریق ارتزاق می‌کنند این در حالیست که قاچاق دام در مقاطعی از زمان به معضلی برای این صنعت مهم تبدیل شده است.
دلالان و واسطه‌گران نیز نقش پررنگی در بازار دام ایفا می‌کنند؛ چه بسا دام‌هایی که از روستاییان و مرزنشینان استان خریداری شد اما به دلیل اعتماد و صداقتی که همیشه بین اهالی روستانشین زبانزد خاص و عام است به خریدار اعتماد و پول دام را چندین ماه بعد دریافت می‌کردند یا اینکه هیچ پولی دست دامدار را نمی‌گرفت در حالی که دام خود را از دست داده بود.
برعکس برخی دلالان شبانه به سراغ دامداران می‌رفتند، دام زنده را با نرخ وسوسه‌انگیز بالاتر از قیمت منطقه یا مصوب بازار به صورت نقدی خریداری کردند.
به هر حال قاچاق دام تبعات گسترده‌ای بر اقتصاد جامعه و مسایل معیشتی مردم دارد و می‌تواند آثار امنیتی و اجتماعی زیادی نیز از خود به جا بگذارد، چرا که دلالان پس از خریداری دام‌ها با قیمتی به مراتب بالاتر از نرخ داخلی اقدام به انتقال آنها به استان‌های دیگر و سپس خارج از کشور می‌کنند.
در سالیان گذشته حتی دام مولد زیادی توسط قاچاقچیان از مرزها خارج شد که نتیجه آن گرانی بی‌سابقه انواع گوشت در استان خراسان جنوبی و کشور بود و مسوولان برای تامین نیاز مردم مجبور به واردات گوشت قرمز شدند.
قاچاق دام و مشکلات مربوط به آن مسوولان دولت تدبیر و امید را به فکر چاره‌ای برای جلوگیری از این معضل بزرگ انداخت تا اینکه موضوع پلاک‌گذاری اجباری دام‌ها دی ماه ۹۷ در هیأت دولت تصویب و اواخر سال گذشته به منظور شناسنامه‌دار شدن دام‌ها ابلاغ شد تا از این طریق با این رویه غیراخلاقی و غیرقانونی مقابله و از تکرار قاچاق جلوگیری شود.
از ۱۵ بهمن ماه ۹۸ نیز تاکید شد هرگونه خرید و فروش، حمل و نگهداری دام سبک و سنگین بدون پلاک و هویت‌گذاری، ممنوع و کالای قاچاق محسوب شود.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی اظهار داشت: طرح پلاک‌گذاری دام از پایان سال ۹۷ در استان آغاز شد و قرار بود اسفند ۹۸ به پایان برسد اما به دلایلی این طرح هنوز ادامه دارد.
محمود اشرفی گل افزود: تاکنون گاو و گوساله ۴۷ هزار راس معادل ۶۸ درصد، شتر ۱۶ هزار و ۸۰۰ نفر معادل ۵۷ درصد، گوسفند ۱۶۶ هزار راس برابر با ۲۳ درصد و بز ۱۲۸ هزار و ۵۰۰ راس معادل ۱۶ درصد در استان خراسان جنوبی پلاک‌گذاری شده است.
وی بیان کرد: دامداران به دلیل اینکه باید هزینه پلاک‌گذاری را پرداخت کنند رغبت چندانی به این کار ندارند به همین دلیل با تاخیر در اجرای طرح مواجه شده‌ایم در حالی که باید در اسرع وقت نسبت به پلاک‌گذاری اقدام کنند در غیر این صورت دام آنها قاچاق محسوب می‌شود.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با بیان اینکه با اجرای طرح پلاک‌کوبی دام میزان قاچاق دام به حداقل رسیده است تصریح کرد: همچنین این طرح سبب شد قیمت گوشت قرمز در استان حتی کشور به ثبات برسد چراکه با ساماندهی حمل و نقل دام، قاچاق دام هم کاهش یافته است.
وی گفت: دام‌هایی که کشتار می‌شوند شماره کد آنها به صورت سیستماتیک توسط دامپزشکی از سامانه مربوطه حذف می‌شود.
وی عنوان کرد: اگر طرح پلاک‌کوبی دام در سراسر استان‌ها به درستی انجام شود پیامدهای بسیار خوبی برای جلوگیری از ضرر و زیان‌های احتمالی دامدار نیز در پی خواهد داشت زیرا براساس بند سه ماده ۳۳ قانون برنامه ششم توسعه، دام‌ها بیمه اجباری می‌شوند و در حوادث غیرمترقبه به کمک دامدار خواهد آمد.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی یادآور شد: در حال حاضر طرح پلاک‌کوبی دام در استان انجام می‌شود اما اگر افرادی نسبت به خرید و فروش یا خروج دام بدون پلاک اقدام کنند که توسط نیروهای نظامی و انتظامی دام ضبط و قاچاق محسوب می‌شود.
وی گفت: از دامداران درخواست داریم نسبت به پلاک‌گذاری دام هرچه سریع‌تر اقدام کنند و این را بدانند مبلغی که اکنون هزینه می‌کنند بسیار ناچیز است اما اگر دام توقیف شود علاوه بر از دست دادن سرمایه، مبلغ زیادی نیز جریمه خواهند شد.
کاهش قاچاق دام در خراسان جنوبی
مدیرکل دامپزشکی خراسان جنوبی هم گفت: با اجرای طرح پلاک‌کوبی دام، قاچاق دام در استان کاهش بسزایی داشته است.
محمد اصغرزاده افزود: شهرستان نهبندان باراندازی برای قاچاق دام به ویژه در مجاورت با استان سیستان و بلوچستان شده بود اما با اجرای طرح مذکور در زمینه قاچاق شتر امسال کمترین میزان قاچاق را شاهد بودیم.
وی بیان کرد: اکنون قاچاق برعکس شده است و از سمت خراسان رضوی دام به سمت سیستان و بلوچستان قاچاق می‌شود و استان ما ترانزیت شده است و چند روز قبل ۵۲ راس دام سبک کشف شد.
مدیرکل دامپزشکی خراسان جنوبی اظهار داشت: با توجه به اینکه قیمت گوشت در استان سیستان و بلوچستان مقداری بالا است دام از خراسان رضوی به این استان قاچاق می‌شود.
وی تصریح کرد: تعامل بین دستگاهی جهاد کشاورزی، دامپزشکی، تعزیرات حکومتی، سازمان اموال تملیکی و سایر دستگاه‌ها بسیار خوب شده است و با اجرای این طرح افراد سودجو نتوانستند به اقدامات خود ادامه دهند و دامدار واقعی دام خود را منتقل می‌کند.
اصغرزاده گفت: با اجرای این طرح اکنون دامداران استان هیچ مشکلی برای حمل و نقل دام پرواری داشتی ندارند از طرفی دست قاچاقچیان و دلالان نیز کوتاه شده است.
وی افزود: البته هنوز تا حدودی قاچاق دام وجود دارد ولی با اجرای طرح پلاک‌گذاری نسبت به سال‍‌های قبل خیلی کاهش یافته چون طرح هنوز تکمیل نشده است و باید سرعت بگیرد ولی بدون شک قاچاق به صفر نخواهد رسید.
مدیرکل دامپزشکی خراسان جنوبی گفت: تا زمانی که دام پلاک‌کوبی نشده باشد مجوز حمل و نقل دام نیز داده نمی‌شود لذا باید دامدار حساسیت بیشتری به این موضوع داشته باشد.
وی افزود: حتی اگر دام در واحد دامداری باشد اما پلاک ملی نداشته باشد قاچاق محسوب می‌شود همانطور که تاکنون در برخی شهرستان‌ها از جمله طبس پرونده‌هایی در این زمینه تشکیل شده است.
اصغرزاده بیان کرد: در کنار بحث قاچاق، موضوع سلامت شهروندان نیز بسیار اهمیت دارد چراکه با اجرای طرح پلاک‌گذاری، سلامت دام نیز مورد تایید قرار می گیرد و از این طریق جلوی بسیاری از بیماری‌های مشترک بین انسان و دام گرفته می‌شود.
وی با بیان اینکه حمل و نقل غیرمجاز دام سبب انتشار بیماری‌های مشترک بین انسان و دام می‌شود اظهار داشت: در زمینه بیماری‌های مشترک کمترین مشکلات را در استان داریم.
وی گفت: یکی از دلایل کم بودن بیماری‌های مشترک بین انسان و دام در استان خراسان جنوبی برخورد با قاچاقچیان، رعایت نکات بهداشتی توسط مردم برای واکسیناسیون و همکاری بین دستگاهی است.
استان خراسان جنوبی در چهار شهرستان به طول ۳۳۱ کیلومتر با افغانستان مرز مشترک دارد و با ۶ استان کشور همجوار است.
کشاورزی و دامداری یکی از بخش‌های اصلی اقتصاد این استان پهناور را تشکیل داده است.