با این وجود صنعت شیرینی و شکلات طی ماه‌های اخیر مانند بسیاری از صنایع از یک سو به دلیل شیوع کرونا و مشکلاتی همچون کاهش مراودات بین المللی با چالش‌هایی مواجه شد و از سوی دیگر در داخل کشور نیز با توجه به کاهش قدرت خرید مصرف کننده و لوکس بودن بسیاری از محصولات تولیدی این صنعت، میزان حضور این محصولات در سبد مصرفی در مقایسه با گذشته تا حدی کاهش یافت. این دو موضوع سبب شده است تا بر ظرفیت‌های خالی تولیدی در این صنعت افزوده شود.
جمشید‌مغازه‌ای، دبیر انجمن صنایع بیسکویت، شیرینی و شکلات در گفت و گو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به آثار سوء بیماری کرونا بر این صنعت همچون سایر صنایع غذایی گفت: با کشف واکسن کرونا و مهار این بیماری می‌توان به بازگشت به وضعیت باثبات امیدوار بود. وی افزود: در حال حاضر دو موضوع اساسی، صنایع غذایی و به ویژه صنعت شیرینی و شکلات را تهدید می‌کند. یکی از این موارد شامل قیمت‌های پایه صادراتی بوده که به دلیل غیرواقعی بودن این قیمت ها، مشکلات زیادی برای صادرکنندگان ایجاد شده است و دوم، موضوع بازگشت ارز صادراتی و رفع تعهد ارزی که به تولیدکنندگان و صادرکنندگان تحمیل شده است، درحالی که تا پیش از این صادرکنندگان با این ارز، مواد اولیه وارداتی و ماشین آلات مورد نیاز صنعت خود را وارد می‌کردند.
قیمت‌های تمام شده غیررقابتی
این فعال حوزه صنایع غذایی با اشاره به تاثیر نوسان دلار و محدودیت‌های تحریمی و بالا رفتن قیمت تمام شده که رقابت تولیدکنندگان این حوزه را در بخش صادرات دچار چالش کرده است، اظهار کرد: هرچند تمام این موضوعات فرآیند فروش محصول را کند کرده و باعث کاهش صادرات و فروش داخلی این محصولات شده است، اما اگر شرایط لازم فراهم شود، این صنعت می‌تواند از نظر ارزش افزوده، صادرات و ارتقای سطوح کیفی و کمی موفقیت‌های روزافزونی در این حوزه کسب کند. صنعت شیرینی و شکلات هم‌اکنون زمنیه اشتغال حدود ۸۰ هزار نفر را به صورت مستقیم فراهم کرده است. با احتساب مواد اولیه و کالاهای تمام شده ای که در صنعت استفاده می‌شود، مانند شکر، آرد و روغن و ... و یا در حوزه حمل و نقل که سهم بالایی را در اشتغال بر عهده دارد، می‌توان گفت، میزان اشتغال غیرمستقیم در این صنعت بالاست.
به گفته مغازه ای، تامین زنجیره مواد اولیه صنعت شیرینی و شکلات در شرایط کنونی از اهمیت بالایی برخوردار است. از سوی دیگر، بازار بسیاری از این کالاها از جمله آرد، شکر، روغن و شیرخشک انحصاری است و جزو کالاهای اساسی محسوب می‌شوند، بنابراین در طول سال، گهگاه بحران‌هایی در زمینه قیمت این محصولات یا تامین آنها وجود دارد.
البته اگرچه با تحمل سختی ها، مشکلات تامین مواد اولیه داخلی را حل می‌کنیم، اما باید توجه داشته باشیم تامین برخی مواد اولیه که از بازارهای جهانی تامین می‌شود از اختیار صنعت و دولت خارج است، بنابراین در چنین شرایطی نقل و انتقال پول، خرید کالا و وارد کردن آن و تغییرات شدید قیمت ارز باعث می‌شود تا این بخش از زنجیره تولید با مشکلات عدیده ای روبه رو شود. وی، مشکلات ثبت سفارش، گشایش اعتبار وترخیص کالا را نیز به این فهرست افزود و گفت: دولت باید در این حوزه‌ها همکاری لازم را با تولیدکننده داشته باشد تا زنجیره تامین مواد اولیه با مشکلی مواجه نشود.
مشکلات قاچاق
در حال حاضر با وجود اینکه در زمینه واردات محصولات مشابه تولیدات داخلی شیرینی و شکلات ممنوعیتی وجود ندارد، ولی دولت تعرفه‌های بالایی روی این محصولات گذاشته و واردات این محصولات مقرون به صرفه نیست، اما ورود کالاهای قاچاق به خصوص در زمینه آدامس، بیسکویت و شکلات مشکل ساز است که باید گفت حدود ۲۵ درصد از ظرفیت خالی این صنعت را که رقمی حدود ۷۰۰ هزار تن است، جبران می‌کند.
مغازه ای در این زمینه گفت: جلسات متعددی با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز داشته‌ایم و همکاری خوبی با ما داشته اند. با وزارت بهداشت نیز جلساتی داشته‌ایم تا جلوی محصولات قاچاق گرفته شود اما با همه موفقیت‌هایی که کسب شده همچنان شاهد قاچاق این محصولات هستیم.
کاهش صادرات به دلیل کرونا و تحریم
بر اساس اعلام رسمی گمرکات کشور در حوزه شیرینی و شکلات طی چهار ماهه نخست امسال، ۱۵۵ میلیون دلار صادرات محصولات صورت گرفته است که افت ۲۰ درصدی را نسبت به مدت مشابه پارسال نشان می‌دهد ودلیل آن نیز بسته بودن مرزها و مشکلات صادرات به اروپا و کشورهای دیگر تحت تاثیر کرونا بوده است.
آن طور که دبیر انجمن شیرینی و شکلات می‌گوید، صادرات این محصولات از مهر ماه آغاز می‌شود و هر چه به ژانویه یا عید نوروز نزدیک می‌شویم، افزایش صادرات را شاهد خواهیم بود که امیدواریم این کمبود جبران شود.
وی معتقد است در کنار همه تمهیدات پساکرونایی صادراتی، تعدیل قیمت‌های پایه صادراتی از اهمیت بالایی برخوردار است. این موضوع از طریق سازمان توسعه تجارت پیگیری شده و قرار است بر اساس ارزش دلاری که می‌فروشیم، قیمت‌های پایه اصلاح شوند. برخی شرکت‌های صادراتی نیز منتظر آن هستند تا بعد از اصلاح این قیمت‌ها، صادرات از سر گرفته شود.
اولویت‌های صنعت کدامند؟
دبیر انجمن صنفی صنایع بیسکویت، شیرینی و شکلات گفت: اولویت ما تامین نقدینگی و گردش سرمایه است. کاهش قدرت خرید مردم از یک سو و کاهش صادرات از سوی دیگر باعث شده تا نقدینگی شرکت‌ها ضعیف و گردش سرمایه کند شود، در حالی که بانک‌ها نیز تسهیلات مورد نیاز را به آسانی در اختیار ما قرار نمی‌دهند.
از سوی دیگر نوسانات ارزی و افزایش نرخ ارز، باعث شده نقدینگی شرکت‌های تولیدی کاهش و قیمت تمام شده افزایش یابد. همچنین هزینه‌ها چند برابر شود و از طرفی فعالان این صنعت هم نمی‌توانند، قیمت را همگام با هزینه‌ها افزایش دهند.
مساله دیگر تامین مواد اولیه است که اگر تسهیل شود، می‌توان پروسه تولید، صادرات و تامین بازار را تضمین کرد. موضوع تحریم و شیوع کرونا نیز دو عامل دیگری بوده که همه صنایع کشور را تحت تاثیر خود قرار داده است؛ به ویژه کرونا که صنعت غذا را بیش از همه صنایع تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.
این فعال حوزه شیرینی و شکلات با اشاره به اینکه بانک مرکزی صادرکنندگان را وادار کرده تا ارز حاصل از صادرات خود را به کشور بازگردانند، گفت: این تصمیم ناگهانی در شرایطی گرفته شده که در سال ۹۷ و ۹۸، صادرکنندگان زیر یک میلیون دلار از بازگشت ارز صادراتی معاف بودند و از سوی دیگر صادرکنندگان می‌توانستند با ارز صادراتی خود تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز خود را خریداری و وارد کنند. هم اکنون صادرکننده باید با قیمت‌های پایه صادراتی فعلی، ارزی بالاتر از میزان واقعی صادرات به کشور برگرداند.
از آن بدتر اینکه باید خود تولیدکننده بار دیگر وارد صف دریافت ارز شود و بعد از طی بورکراسی‌های طولانی و پیچیده نسبت به تامین ارز مورد نیاز خود اقدام کند که این موضوع به معنای اتلاف زمانی برای تولیدکننده است.
این فعال حوزه تولید اظهار کرد: تولیدات این صنعت بر مبنای مستندات هزینه ای به اضافه ۱۵ درصد سود مجاز قیمت گذاری می‌شود. هزینه‌های تولید به حدی بالا و اثرات منفی این مسایل بر توان خرید مصرف کننده به حدی جدی است که افزایش قیمت در این صنعت به نوعی خودزنی محسوب می‌شود. به همین دلیل ترجیح می‌دهیم رقابتی عمل کنیم و با حاشیه سود پایین در جرگه تولید باقی بمانیم.
نمایشگاه با فرمت «مجازی-فیزیکی»
دبیر انجمن شیرینی و شکلات کشور با اشاره به اینکه شیوع بیماری کرونا علاوه بر مسائل مذکور، باعث بروز مشکلاتی در زمینه برپایی نمایشگاه‌های دائمی شده است، گفت: درخواست مسوولان نمایشگاه‌ها برگزاری بر مبنای «مجازی-فیزیکی» است؛ در واقع در سال جاری نمایشگاه به صورت فیزیکی برگزار می‌شود اما به صورت مجازی برای بازدیدکننده‌ها قابل دسترسی است.
مغازه ای افزود: برای این کار با شرکتی نیز گفت و گو شده تا به صورت آنلاین امکان بازدید از نمایشگاه برای عموم فراهم و حتی امکان گفت و گوی بازدیدکنندگان به صورت آنلاین فراهم شود؛ البته برای بازدیدهای خاص مانند حضور مسوولان، بازدید اختصاصی به صورت محدود برگزار خواهد شد.
به گفته وی، خروجی نمایشگاه همچون نمایشگاه‌های فیزیکی نیست. به هر حال هم از بعد اقتصادی و هم از بعد نمایش نوآوری‌های صنعت شیرینی و شکلات، لازم است تا این گونه نمایشگاه‌ها برگزار شود و ارتباط بین خریداران، فروشندگان و شرکت‌های حاضر در نمایشگاه‌ها نیز برقرار شود.
به گفته او، امسال البته نمایشگاه این صنعت به صورت محدود برگزار می‌شود و این امر از طریق تجمیع نمایشگاه‌ها در یک محیط محدودتر اتفاق می‌افتد تا اجرای پروتکل‌ها نیز تسهیل شود. وی با بیان اینکه نمایشگاه با حضور ۷۰ تا ۱۰۰ شرکت در فضایی به مساحت ۸ هزار متر مربع برگزار می‌شود، اضافه کرد: امسال دعوتی از هیات‌های خارجی نیز صورت نگرفته است و احتمالا شاهد حضور هیات‌های خارجی در نمایشگاه نیستیم.
به گفته مغازه ای، انجمن صنفی صنایع بیسکویت، شیرینی و شکلات با عضویت ۳۱۰ شرکت فعال این صنعت فعالیت می‌کند و حدود ۵۰ شرکت نیز غیرعضو این انجمن در صنعت وجود دارد که احتمالا به انجمن ملحق خواهند شد. ظرفیت تولیدی اعضای انجمن با توجه به پروانه‌های تولیدی ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن در سال است و همان طور که پیش تر گفتم از این ظرفیت کاملا بهره‌برداری نمی‌شود؛ به طوری که در سال گذشته یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن تولید صورت گرفته که ۳۰ درصد آن صادر و بقیه به مصرف داخلی رسیده است؛ به عبارت دیگر حدود ۷۰۰ هزار تن ظرفیت خالی در صنعت باقی مانده است.
به عقیده فعالان این صنعت برگزاری نمایشگاه برای این صنعت با روش «مجازی-فیزیکی» در شرایط فعلی ایده جدید و جذابی است که نتایج مناسبی را نیز به همراه خواهد داشت.