یکی از طرح‌های حمایتی دولت در بخش کشاورزی توسعه کشت دانه روغنی کلزاست و کشت این محصول به سبب بهره‌وری بیشتر، رشد در فصل بارش باران، نیاز کمتر به آبیاری و خرید تضمینی آن در چند سال اخیر مورد توجه کشاورزان قرار گرفته است.
سهمیه ابلاغی کشت کلزا در آذربایجان‌غربی برای سال زراعی آتی (۱۳۹۹- ۱۴۰۰) در حدود هفت هزار هکتار تعیین شده که برای تحقق این سهمیه، جهادکشاورزی، بذر وارداتی و داخلی، کودشیمیایی و سموم مورد نیاز را با قیمت یارانه‌ای در اختیار کشاورزان قرار داده است.
از طرفی دیگر آذربایجان‌غربی با برخورداری از ۷۰۰ هزار تا یک میلیون هکتار اراضی قابل کشت یکی از استان‌های مستعد کشت انواع محصولات کشاورزی است که سالانه از این میزان بیش از ۵۰ درصد به کشت گندم اختصاص داده می‌شود.
با توجه به اینکه مزارع گندم نیز برای بهره‌وری بیشتر نیاز به تناوب کشت دارند و هر ۲ سال یکبار می‌توان غلات را در مزارع کشت کرد، از مدت‌ها قبل کشاورزان به دنبال کشت جایگزینی بودند که بتواند هم از زمین بهره مناسبی بگیرند و هم تناوب کشت را رعایت کرده باشند؛ از این رو برای تولید پایدار گندم، کشت دانه روغنی کلزا ضروری است زیرا این محصول در تناوب کشت با گندم سبب تقویت خاک، کاهش آفات و بیماری‌ها، استفاده بهینه از آب و در نهایت افزایش تولید گندم می‌شود.
طرح ۱۰ ساله خودکفایی دانه روغنی طی سال های اخیر در کشور شروع شده است و جهاد کشاورزی از افزایش سطح کشت این محصول با خرید تضمینی، توزیع بذر داخلی و خارجی، کودشیمیایی و سموم مورد نیاز با قیمت یارانه‌ای حمایت می‌کند.
یکی از دیگر عوامل ضرورت توسعه کشت کلزا، نیاز کشور به این محصول است زیرا سالانه ۹۰ درصد دانه روغنی و مواد اولیه کارخانه‌های روغن خوراکی کشور از خارج وارد می‌شود و هر سال برای این منظور میلیاردها دلار ارز هزینه می‌شود.
علاوه بر خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی، صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی، کنترل آفت‌ها، درآمد ۲ برابری از هر هکتار نسبت به کشت گندم و رعایت تنوع کشت در مزارع از دیگر مزایای کشت کلزاست.
اما با توجه زمان طلایی برای کشت کلزا از ۱۵ شهریور تا پنجم مهر کشاورزان این استان با مشکل تامین آب در این فصل روبرو هستند که می تواند همه مزیت های این نوع کشت را تحت الشعاع قرار دهد.
مشخص نشدن قیمت تضمینی کلزا
افزایش قیمت تضمینی خرید کلزا قبل از پایان فصل کشت این محصول، می‌تواند رغبت کشاورزان را برای کشت آن بیشتر کند هر چند برای سال زراعی آینده قیمت تضمینی هر کیلوگرم کلزا ۹۰ هزار ریال از سوی جهادکشاورزی پیشنهاد شده اما تاکنون این قیمت در شورای عالی اقتصاد تایید نشده است.
یکی از کشاورزان روسنای "حاجی‌خوش" مهاباد گفت: کشاورزان برای مزارع خود برنامه‌ریزی می‌کنند و اگر ببیند کشت محصولی نمی‌تواند هزینه‌های تمام شده آن را جبران کند و یا سود بسیار کمی داشته باشد، هرگز آن را کشت نمی‌کنند.
ناصر بهروش که امسال در سه هکتار از مزارع خود کلزا کشت کرده، افزود: امسال قیمت تضمینی کلزا به ازای هر کیلوگرم ۴۶ هزار و ۶۰۲ ریال تعیین شده بود که این مبلغ با توجه به افزایش هزینه‌های کاشت، داشت و برداشت محصول مطلوب نبود و علاوه بر این مطالبه کلزاکاران با تاخیر پرداخت شد.
وی اضافه کرد: کشاورزان اگر تشخیص دهند که هزینه تمام شده یک محصول بیشتر از درآمد آن است تمایلی به کشت آن ندارند و در عوض محصولات دیگری از جمله چغندرقند و ذرت که بهره‌وری بیشتری دارد، کشت می‌کنند.
این کشاورز مهابادی گفت: دولت باید با افزایش قیمت تضمینی و حمایت‌های دیگری مانند اعطای تسهیلات بانکی، کود و سموم یارانه‌دار از کشت کلزا حمایت بیشتری داشته باشد و کشاورزان را برای کشت ترغیب کند.
کشت کلزا زودتر از برداشت محصول امسال است
در حالی که هنوز برداشت برخی محصولات از جمله ذرت علوفه‌ای و چغندرقند انجام نشده، کشاورزان نمی‌توانند در زمان طلایی کشت کلزا، این محصول را در مزارع آبی خود کشت کنند.
یکی از کشاورزان روستای "خورخوره" مهاباد گفت: امسال در ۶ هکتار از مزارع آبی چغندرقند کشت کردم و می‌خواستم برای سال زراعی آینده در این قسمت از مزرعه کلزا کشت کنم اما هنوز زمان مناسب برای برداشت چغندرقند فرا نرسیده و حتی کارخانه‌های چغندرقند محصول را از کشاورزان تحویل نمی‌گیرند.
محمد احمدی افزود: برداشت زودهنگام محصول باعث زیاندهی و نرسیدن چغندرقند به عیار بالا می‌شود و به همین خاطر امسال از کشت کلزا صرف‌نظر کردم و پس از برداشت چغندر، گندم آبی کشت می‌کنم.
این کشاورز مهابادی بر این باور است که باید حمایت‌های دولت از کشاورزان کلزاکار افزایش یابد.
یکی دیگر از کشاورزان دشت شهریوران مهاباد نیز گفت: آب مزارع و باغات این دشت از طریق دریاچه سد مهاباد تامین می‌شود و چون کشت کلزا در اواخر شهریور ماه انجام می‌شود در این فصل رهاسازی آب سد متوقف شده است.
هیوا محمدی افزود: حمایت از کشت کلزا باید از حالت شعاری خارج و به رفتار تبدیل شود و تنها در این صورت است که تعداد زیادی از کشاورزان برای کشت این محصول تمایل پیدا می‌کنند و از طرفی دیگر امکان رهاسازی آب برای کشت کلزا دراین منطقه میسر می‌شود.
تامین ۲۶ تُن بذر کلزا
در آذربایجان‌غربی که به خاطر برنامه‌های احیای دریاچه ارومیه مساله آب از اهمیت بیشتری برخوردار است، تلاش مسوولان جهاد کشاورزی برای ترغیب کشاورزان برای کشت کلزا بیشتر از دیگر مناطق است و به همین خاطر بذر مورد نیاز، تجهیز ریزدانه‌کارها و کود مورد نیاز کشاورزان تامین شده است.
کارشناس مسوول دانه‌های روغنی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی گفت: ۲۶ تُن بذر کلزای وارداتی و داخلی برای کشت پاییزه کشاورزان استان تامین شد.
صولت قلی‌زاده با اشاره به شروع کشت کلزا در مزارع استان از ۱۵ شهریور تا پنجم مهر اظهار داشت: تاکنون ۲۶ تُن بذر کلزای وارداتی و تولید داخل برای کشاورزان تامین و از این مقدار، ۱۲ تُن بین کلزاکاران استان توزیع شده است.
وی با اشاره به اینکه سهمیه ابلاغی کشت کلزا در آذربایجان‌غربی هفت هزار هکتار است، اضافه کرد: تاکنون برای ۲ هزار و ۱۰۰ هکتار قرارداد کشت کلزا بسته شده و در یک هزار و ۵۰ هکتار از مزارع آبی استان این محصول کشت شده است.
کارشناس مسوول دانه‌های روغنی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی گفت: شهرستان‌های نقده، بوکان، پلدشت و میاندوآب شهرستان‌های پیشرو در کشت دانه روغنی در آذربایجان‌غربی هستند.
وی در خصوص ادوات مورد نیاز کشت کلزا نیز بیان کرد: در تمامی شهرستان‌هایی که برای کشت کلزا سهمیه ابلاغی دارند، به اندازه کافی دستگاه ریزدانه‌کار در اختیار کشاورزان قرار دارد و از این لحاظ مشکلی نداریم.
قلی‌زاده اضافه کرد: با هماهنگی که با شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی صورت گرفته آب مورد نیاز کشاورزان کلزاکار برای آبیاری از منابع آبی رها خواهد شد و کلزاکاران مشکلی در خصوص تامین ۲ نوبت آبیاری پاییزه برای سبزشدن محصول هم ندارند.
کارشناس مسوول دانه‌های روغنی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی در خصوص سایر حمایت‌های دیگری هم که از کلزاکاران می‌شود، افزود: به ازای کشت هر هکتار کشت کلزا علاوه بر اعطای تسهیلات بانکی ۶۰ میلیون ریالی، ۶۰۰ کیلوگرم کودشیمیایی از سه نوع اوره، فسفات و پتاسیوم با قیمت یارانه‌ای در اختیار کشاورزان قرار داده می‌شود.
وی در خصوص برداشت امسال کلزا در مزارع آذربایجان‌غربی نیز گفت: در سال زراعی جاری در مجموع در بیش از سه هزار و ۳۰۰ هکتار از مزارع استان کلزا کشت شده بود و در مجموع بیش از پنج هزار و ۳۰۰ تُن محصول برداشت شد.
کلزا (Brassica napus) از گیاهان دانه روغنی مهم در مناطق معتدل بوده و دارای طیف به نسبت وسیعی از سازگاری اقلیمی است؛ دانه کلزا دارای ۲۵ تا ۵۵ درصد روغن، ۱۸ تا ۲۴ درصد پروتئین بوده و به خاطر اسیدهای چرب اشباع نشده و فاقد کلسترول از کیفیت تغذیه‌ای بالایی برخوردار است.
سالانه بیش از ۵۵ میلیون تن کلزا در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، چین و کانادا به عنوان سه تولیدکننده اصلی این محصول به دست می‌آید؛ میزان تولید این محصول در ایران بسیار اندک و کمتر از ۳۰۰ هزار تن در سال برآورد می‌شود که این رقم نیز در سال‌های اخیر با توجه ویژه وزارت جهاد کشاورزی به دست آمده است.
تامین روغن مورد نیاز کشور و جلوگیری از خروج ارز، تامین علوفه مورد نیاز دام و طیور و تامین امنیت غذایی و سلامت جامعه از اهداف توسعه کشت دانه‌های روغنی است.
کشت دانه روغنی کلزا در تناوب با گندم موجب تقویت خاک و پایداری تولید گندم در کشور می‌شود و ترویج آن طی سال‌های اخیر تدبیری از سوی مسوولان برای افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی آذربایجان‌غربی بوده است.