با وجود پتانسیل کشور در زنبورداری، چرا از ظرفیت این صنعت استفاده بهینه نمی شود؟
متاسفانه یکی از مشکلات اصلی کشور در حوزه کشاورزی، دامداری، زنبورداری و ... این است که اصلا به عنوان صنعتی حرفه ای عمل نمی کنیم و اکنون زنبودار، باغدار، گاودار، مرغدار و ... حرفه ای در کشور به تعداد انگشتان دست شاید وجود داشته باشد، از سوی دیگر واحدهای فعال در این حوزه ها در مقیاس و ظرفیت پایین فعالیت می کنند، در این شرایط تامین استانداردها برای واحدهای تولیدی بسیار سخت می شود، چراکه زیرساخت های لازم را برای فعالیت ندارند.
یعنی زنبورداری های مقیاس کوچک، توان فعالیت حرفه ای و رعایت استانداردها را ندارند؟
زنبوداری های کوچک با داشتن 100، 200 و یا 300 کلونی، هیچگاه توان تولید یک عسل استاندارد را ندارند، در حالیکه اگر حرفه ای باشیم می دانیم چه زمانی به زنبورها آنتی بیوتیک، ویتامین و .. بدهیم و یا در چه ظرفی بسته بندی کنیم، اما زمانیکه این آگاهی نباشد به طور قطع نمی توان با برنامه ریزی صحیح و حرفه ای کار را پیش ببریم. باید توجه داشت که در حال حاضر شاید 5 درصد زنبوداری های کشور حرفه ای عمل می کنند و آگاهی کامل از زنجیره تولید دارند.
بنابراین نداشتن زنبورداری حرفه ای، در حوزه صادرات عسل ما را دچار مشکل می کند؟
دقیقا؛ تا زمانی که زنبورداری کشور حرفه ای نشود، واحد بسته بندی عسل، هیچ گاه جرات نمی کند به کشورهایی که صاحب استانداردهای تکمیلی عسل هستند، وعده تامین عسل مورد نیاز آنها را بدهند، چرا که امکان پذیر نیست و نمی دانیم عسل ایران، مورد تایید آزمایشات تکمیلی دیگر کشورها قرار می گیرد یا خیر.
اما بسیاری بر این عقیده اند که عسل ایران طبیعی و کیفیت مناسبی دارد؟
اگرچه برخی تولیدات اینگونه است، اما متاسفانه عسل زنبورداران کشور در حلب های فلزی نگهداری می شود، در حالیکه در دنیا عسل در ظروف پلی اتیلن و یا لایه پلی اتیلن نگهداری می شود. باید توجه داشت که عسل یک ماده اسیدی است که در طول زمان با لایه فلزی این حلب ها، تبادل یونی پیدا می کند و در این شرایط مانده فلزات سنگین در عسل های ایران بالا می رود. متاسفانه ما اصول اولیه صادرات عسل را نمی دانیم و اگر بخواهیم در صادرات موفق باشیم در گام نخست باید زنبورداری کشور را حرفه ای کنیم و به جای فعالیت واحدهای کوچک با 100 یا 200 کلونی باید از زنبورداری های بزرگ با ظرفیت 10، 15 یا 20 هزار کلونی حمایت کنیم، بنابراین تا زمانیکه زنبورداری ما حرفه ای و علمی نشود، به طور قطع صنایع تکمیلی این صنعت نیز موفق نخواهد بود، چراکه در گام نخست باید مواد اولیه این صنعت استاندارد باشد.
اما امروز یکی از چالش های صادرات پایین عسل را خام فروشی آن می دانند.
دقیقا این مسئله همانند دیگر صنایع در صادرات عسل نیز صدق می کند. باید توجه داشت که امروز در دنیا انواع مدل فروش وجود دارد، اما در ایران به جز کشورهای همسایه خودمان که توانسته ایم مدل موفق به فروش عسل با مدل B2C یا همان فروش به مصرف کننده نهایی شویم، برای فروش عسل به کشورهای دنیا موفق نبوده ایم و دلیل آن است که در دنیا فروش به سمت فروشگاه های زنجیره ای رفته است که این کار مستلزم داشتن یک انبار ، دفتر، پرسنل مقیم و ... در آن کشور بوده که نیازمند هزینه ماهیانه بین 10 یا 20 هزار یورو در ماه و یا 200 هزار یورو در سال است، اما به دلیل حرفه ای نبودن صنعت زنبورداری ما، صنایع تبدیلی کشور در حوزه عسل توان مالی و قدرت چنین ریسکی را ندارند، بنابراین در این شرایط تولیدکننده عسل، محصول خود را به صورت فله ای به واحدهای بسته بندی دیگر کشورها به صورت خام صادر می کند و عسل ایرانی با نام آن کشور صادر می شود.
با توجه به مشکلات موجود آیا زنجیره تولید در حوزه عسل شکل گرفته است ؟
متاسفانه به دلیل اینکه زنبوداری کشور در واحدهای کوچک و به صورت غیرحرفه ای دنبال می شود، امروز کمتر زنبورستانی با 5 هزار کلونی داریم، بنابراین در گام نخست در زنجیره تامین عسل دچار مشکل هستیم. به اعتقاد من هنوز زنجیره تولید عسل شکل نگرفته و در تامین مواد اولیه این محصول دچار مشکل هستیم و از سوی دیگر زنبورداران ما هر کدام با سلیقه شخصی و در مقیاس پایین و به صورت غیرعلمی تولید عسل دارند؛ به عنوان مثال 10 روز قبل از برداشت عسل به زنبور دارو می دهد در این شرایط مانده آنتی بیوتیک این محصول حدود 100 برابر بیش از نرمال می شود و یا نگهداری آن در حلب های فلزی مانده فلزات سنگین در عسل را بالا می برد. در این شرایط، شاید این عسل در ایران و کشورهای اطراف پذیرفته شده باشد، اما از منظر استانداردهای کشورهای توسعه یافته و به خصوص اروپایی دچار ایراد بسیار است.
با وجود این مشکلات، در حوزه بسته بندی عسل برای صادرات نیز دچار چالش هستیم؟
خوشبختانه امروز صنعت بسته بندی کشور به خصوص در حوزه صنعت شیشه، درسازی، لیبل و .... شرایط خوبی دارد و حتی امکان بسته بندی در سطح جهانی را هم داریم، اما قبل از بسته بندی عسل، تامین زنجیره تولید با استانداردهای مشخص بسیار حایز اهمیت است، همچنین باید دید به چه صورت امکان حضور در بازارهای خرده فروشی را داریم، چراکه تا زمانیکه از زنجیره تولید و تامین عسل مطمئن نباشیم، صادرکننده هیچگاه نمی تواند وعده صادرات این محصول را به کشور دیگری بدهد و در حوزه بازاریابی موفق عمل کند.