پارادوکس عجیب بازار گوشت/,وقتی دولت توان کنترل بازار در شرایط فراوانی هم ندارد

گوشت قرمز در حالی رکورد دار گرانی در بازار است  که به اذعان تولید کنندگان و اتحادیه ها،  دام در کشور فراوان و مازاد تولید وجود دارد این پارادوکس در بازار نشانگر این است که علتی وجود دارد که تا پیدا نشود معلول آن یعنی گرانی گوشت همچنان سر جای خود خواهد بود.

قیمت گوشت گوسفندی برای اولین بار به 165 هزار تومان رسیده قیمت گوشت گوساله هم کیلویی 120 هزار تومان شده است، بررسی ها نشان می دهد که دلایل گرانی گوشت در بازار به مواردی بر میگردد که در ریشه یابی آنها به سوء مدیریت دولتی ها میرسیم که همچنان به روش آزمون و خطایی مدیریت می کنند. در زیر به مواردی از آن اشاره می شود:

اخیرا دامپزشکی استانها نامه ای ابلاغ کرده اند که هر گونه جابجایی دام بین استانها ممنوع شود، دامپزشکی برای پلاک بندی دامها این کار را کرده است از نظر کارشناسان اگر چه ظاهر این کار بسیار خوب و منطقی به نظر می رسد اما به دلیل اینکه در زمان مناسب خودش انجام نشده ضربه بزرگی به بازار گوشت وارد کرده است. نامه دامپزشکی به این شرح است:

«خواهشمند است ترتیبی اتخاذ فرمایید تا اطلاع ثانوی از صدور گواهی برای دام زنده (سبک و سنگین) به مقصد استانهای مرزی (شامل آذربایجان غربی ، کردستان، کرمانشاه، ایلام، هرمزگان،  خوزستان و بوشهر) ممانعت به عمل آید. نامه مدیرکل دفتر قرنطینیه در این خصوص متعاقبا ارسال خواهد شد.»

منصور پوریان رئیس شورای تامین کنندگان دام زنده  گفت: «چنین تصمیمی از سوی دامپزشکی در شرایط فعلی که بازار هر لحظه به دلیل بالا رفتن قیمت نهاده ها در انتظار انفجار قیمت بود اصلا کار منطقی به نظر نمی رسد و موجب افزایش قیمت گوشت در بازار هم شد.»

پوریان معتقد است افزایش قیمت خوراک دام و طیور در ماههای گذشته باعث شده بود بازار گوشت دنبال بهانه ای برای افزایش جدید قیمت باشد که ابلاغ چنین نامه ای این بهانه را به دست برخی از سودجویان داد و قیمت ها را بالا کشیدند.

وی افزود: «از این تصمیم، دامداری های سنتی بیشتر آسیب دیدند، آنها هر گونه جابجایی که به دلایل مختلف از جمله رفتن به مراتع جدید انجام می دادند جریمه و به تعزیرات معرفی شدند، اما این ممنوعیت جابجایی مشکل عمده دیگری هم داشت که باعث افزایش قیمت گوشت در استانهایی که مصرف بیشتری نسبت به تولید دارند نیز شد».

ازنظر این مسئول، طبیعی است که برخی از استانها به دلیل داشتن مراتع غنی از جمله استانهای آذربایجان  غربی و شرقی قطب تولید دام محسوب می شوند و در زمان نیاز از این استانها دام به استانهای دیگر سرازیر می شود و هر گونه ممنوعیت جابجایی می تواند موجب افزایش قیمت شود. چنین شرایطی اتفاقا جولان بیشتر دلالان و واسطه ها را فراهم می کند و آنها به راحتی  قیمت را بالا می برند.

 به گفته پوریان، اگرچه این تصمیم با دو هدف جلوگیری از به اصطلاح قاچاق دام زنده و پلاک بندی دامها انجام شد، اما این تصمیم از لحاظ زمان اجرای آن اصلا کار درستی نبود زیرا بازار به دلیل گرانی نهاده ها ملتهب بود و هر گونه تلنگری می توانست قیمت گوشت را بالاببرد که چنین هم شد دامپزشکی استانها با انجام عملیات پلاک بندی دامها میخواست آمار دقیقی از دام کشور داشته باشد که می توانست این کار را در زمان دیگری هم انجام دهد.

*گرانی نهاده عامل مهم در افزایش قیمت گوشت

گرانی نهاده مهمترین عامل بالا رفتن قیمت تمام شده تولید و گرانی گوشت در بازار است. 70 درصد قیمت تمام شده محصولات پروتئینی به نهاده‌ها مربوط می‌شود. طی چند ماه گذشته عدم دسترسی دامداران به نهاده و یا خرید آن به پنج برابر قیمت باعث شد که قیمت تمام شده این محصولات افزایش یابد.

البته گرانی خوراک دام و طیور هم دلایل مختلفی داشت که شاید مهمترین آن وجود فساد و یا دور زدن قوانین توسط برخی سودجویان و رانتخواران بود.  قرار بود نهاده ای که به کشور وارد می شود در سامانه بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی ثبت شود و بازار سیاهی شکل نگیرد، اما شرایط اینطور پیش نرفت.

رئیس کمیسیون کشاورزی، مجلس اعلام کرده سامانه گمرک اطلاعاتش را کامل به بازارگاه نمی‌دهد و شرکت‌ها بدون دریافت مجوز از جهاد، اقدام به خروج نهاده‌های دامی از انبارها کرده‌اند. 

به گفته سیدجواد ساداتی‌نژاد براساس اطلاعات میدانی به دست آمده و گزارش معاونان، اطلاعات ضد و نقیضی علیه نهاده‌های دامی وجود دارد و شاهد هستیم که گمرک اطلاعاتش را به بازارگاه ارائه نمی‌دهد. 

وی تأکید کرد: شرکت‌هایی بدون نامه از وزارت جهاد اقدام به خروج نهاده‌های دامی از انبارها برای عرضه در بازار سیاه کرده‌اند.

*گرانی در فراوانی

نکته بسیار مهم این است که این افزایش قیمت ها در شرایط وفور و بالا بودن عرضه رخ داده است دغدغه بسیاری از کشورها این است که در شرایط کمبود چگونه بازار را مدیریت کنند اما عجیب است که امروز در شرایط وفور هم بازار را نمی‌توانیم کنترل کنیم.

رئیس شورای تامین کنندگان دام زنده در باره مازاد تولید دام گفت:« به اندازه ای تولید دام در کشور وجود دارد که تولید کنندگان به دنبال خریدار هستند و متاسفانه خریداری پیدا نمی شود، مصاحبه با تولید کنندگان این موضوع را تایید خواهد کرد.»

 به گفته پوریان، مرکز آمار به عنوان مرجع اطلاعات و آمار کشور، دام سبک در کشور را 70 میلیون راس  اعلام کرده که 20 میلیون راس آن بز و بقیه گوسفند هستند و سازمان دامپزشکی کشور هم این آمار را با اندکی تفاوت 68 میلیون راس اعلام کرده  تعداد گوساله های کشور هم بر اساسا این آمارها 335 هزار راس است

رئیس شورای تامین کنندگان دام زنده معتقد است این میزان دام نه تنها نیاز کشور را تامین می کند بلکه مازاد هم وجوددارد با سرانه مصرف 11 کیلوگرم، میزان مصرف گوشت در کشور یک میلیون تن است اما این میزان دام که در کشور وجود دارد نه تنها نیاز کشور تامین میشود بلکه مازاد هم وجود دارد و شاید حرف از صادرات هم باید بزنیم.

وی افزود: کشور تا پایان امسال 2 میلیون راس بره نر مازاد دارد که همه اینها از پارسال مانده است و در بخش دام سنگین هم 100 هزار گوساله داشتی مازاد خواهیم داشت.

پوریان این را هم گفت که البته کاهش مصرف مردم هم تا حدود زیادی باعث شده که مازاد گوشت وجود داشته باشد، کاهش مصرف از دو بعد یعنی  پایین آمدن توان خرید مردم و نیز شیوع ویروس کرونا ناشی شده است.در ماههای گذشته شیوع ویروس کرونا باعث شده که بخش های پرمصرف مانند رستوران ها تعطیل شوند و تقاضا برای گوشت کمتر شود و به همین دلیل به صورت مازاد عرضه خودش را نشان می دهد.

*چه باید کرد؟

اگر به زنجیره تولید اعتقاد داشته باشیم بایدبدانیم که هر گونه تصمیم های بخشی به ضرر این زنجیره است پس باید پرهیز کنیم، تصمیم دامپزشکی برای ممنوعیت جابجایی در زمان نامناسب بوده است. خود بازار نیاز به زیرساخت هایی دارد که باید فراهم شود، نهاده های گران، قیمت ها را بالا خواهد برد، بخش زیادی از این  گرانی نهاده ها به دلیل وجود فساد در این بخش است.

ضعف مدیریتی را بایدبرطرف کرد، سامانه بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی که محلی برای توزع عادلانه نهاده ها بین دامداران و مرغداران واقعی است هنوز نتوانسته به ا هداف خود برسد و نظر تولید کنندگان را تامین کند.