اتفاقات اقتصادی زیادی در چند سال اخیر در کشور به وقوع پیوست که سیستان‌وبلوچستان هم از آن بی‌بهره نمانده که این اتفاقات جریان قاچاق را با شیب تندتری به جلو برده است.
یکی از مهم ترین اتفاقات تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی و حرکت‌های ناموزون اقتصادی در بخش ارز بود که زمینه کاهش ارزش پول ملی و افزایش طمع قاچاقچیان به منظور قاچاق غیرقانونی انواع محصولات برای کسب درآمدی بیشتر و شاید کسب مقداری دلار فراهم می‌کرد.
در جریان این رویدادها کم‌کم خبرها از گرانی و کمبود بعضی کالاهای اساسی در سفره‌ها حکایت می‌کرد و در این بین دیده می‌شد محصولی که تا همین چند سال پیش با مازاد عرضه روبه رو بود اکنون به مانند گوهری نایاب از دسترس قشر متوسط و ضعیف جامعه دور می‌شد.
قاچاقچیان طمع کار از فرصت ارزانی دام در نقاط مختلف کشور استفاده و با خروج غیرقانونی و قاچاق آن از طریق مرزها کشور را با کمبود دام زنده و در نهایت تامین گوشت مواجه کردند.
سیستان‌وبلوچستان هم با توجه به داشتن یکهزارو ۱۰۰ کیلومتر مرز خشکی با کشورهای پاکستان و افغانستان و ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی با دریای عمان و تنها استان ایران که با پاکستان مرز مشترک دارد همواره تحت تاثیر مبادلات مرزی غیرقانونی و انواع قاچاق و به ویژه قاچاق دام زنده قرار دارد.
با این مقدمه به بررسی قاچاق دام زنده در سیستان‌وبلوچستان پرداخته و ابعاد مختلف آن را بررسی کردیم.
قاچاق دام زنده درمسیری ۲طرفه
قاچاق دام زنده در سیستان‌وبلوچستان عمدتا در ۲ مرز پاکستان و افغانستان اتفاق می‌افتد.
در سال‌های گذشته جریان قاچاق از مرزهای این استان از سمت کشورهای همجوار به داخل مرزهای ایران بود به گونه‌ای که دام را با قیمتی پایین تر از آن سوی مرز می‌خریدند و در داخل کشور با قیمتی بالاتر در اختیار توزیع‌کنندگان و در نهایت مصرف‌کنندگان قرار می‌دادند.
پایین بودن قیمت دام‌های خارجی به خصوص در هند، پاکستان و افغانستان از یک سو و افزایش بی رویه قیمت دام در داخل کشور موجب شده بود سود جویان بیش از گذشته به فکر قاچاق دام‌های خارجی به مرزهای شرقی بیفتند.
در این چرخه معیوب علاوه بر به خطر افتادن اقتصاد دامپروری داخلی با ورود بی رویه دام‌های قاچاق خارجی سلامت دام‌های داخلی نیز به خطر افتاده بود.
این روزها جریان قاچاق دام زنده در سیستان و بلوچستان دوسویه شده است
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی استان گفت: در گذشته قاچاق انواع دام زنده از مرز کشورهای همسایه سیستان‌وبلوچستان مانند افغانستان و پاکستان به داخل کشور انجام و از آنجا به استانهای مرکزی، همجوار و حتی استانهای دورتر مانند مازندران، گلستان، تهران و اصفهان حمل می شد.
سیدحسین حسینی‌جنگجو افزود: اکنون بخاطر تغییرات، نوسانات ارزی و تحریم ها قضیه قاچاق دام در این منطقه برعکس شده است.
وی افزود: همواره قاچاق هر محصولی از منطقه ای که این محصول فراوان و قیمت پایین است به سایر مناطق که دارای قیمتی بالاتر است قاچاق می‌شود.
وی به ارزش پول کشورمان و نقش آن در این قاچاق اشاره کرد و گفت: ارزش پول ایران نسبت به روپیه و سایر پول‌های رایج کشورهای همسایه پایین‌تر آمده و قیمت گوشت در پاکستان حدودا ۱۷۰ تا ۱۸۰ هزار تومان بوده در شرایطی که در ایران حدودا ۱۰۰ هزارتومان است.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی سیستان‌وبلوچستان اطلاعی از تعداد دام‌های زنده قاچاق شده از مرزهای استان نداشت اما در این مورد گفت: قاچاق دام زنده در جایی ثبت نمی‌شود از اینرو اطلاع و آماری از قاچاق به صورت دقیق نداریم که به طور مثال روزانه چند راس دام از مرزهای شرقی وارد یا صادر می شود.
در ادامه بررسی وضعیت قاچاق دام زنده به سراغ مرزبانی سیستان‌وبلوچستان رفتیم.
معاون اجتماعی فرماندهی مرزبانی سیستان‌وبلوچستان نظر دیگری در مورد روال قاچاق دام زنده در این استان داشت.
سرگرد ابوالحسن ضیایی گفت: موضوع قاچاق دام بیشتر در قسمت حوزه جنوب و غرب کشور فعالیت دارد و آن هم به دلیل اختلاف قیمت دام زنده و محصولات گوشتی دراستان‌های غربی با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس است.
وی افزود: در بسیاری اوقات قاچاق دام در سیستان‌وبلوچستان معکوس است یعنی نسبت به کشورهای همسایه شرقی در کشور ما گوشت گران‌تر است و بسیاری اوقات از آن طرف قاچاق و به داخل کشور ما می‌آید.
معاون اجتماعی فرماندهی مرزبانی سیستان‌وبلوچستان بیان کرد: در افغانستان دام از ایران ارزان تر است و ازاین‌رو جریان قاچاق دام خیلی از زمان‌ها معکوس است.
وی ادامه داد: در حوزه جنوب کشتارگاه‌های که در شهرستان سرباز دایر است دام مورد نیازشان از پاکستان تامین می‌شود چون آن طرف مرز ارزان‌تر است.
ضیایی خاطرنشان کرد: قاچاق سازمان‌یافته دام زنده از سیستان‌وبلوچستان به خارج از کشور نداریم به عنوان مثال اگر یک دامدار درحوزه مرز چهار تا گوسفند از مرز رد کند بعید است چون دلیل و توجیه اقتصادی ندارد زیرا همین دام او را در داخل کشور بیشتر می‌خرند.
وی بیان کرد: البته باید در نظر داشت ورودی دام از کشورهای همسایه به سیستان‌وبلوچستان نسبت به گذشته کمتر شده زیرا کشتارگاه‌های حوزه جنوب استان که قبلا فعالیت گسترده ای داشتند مقدار فعالیتشان کمتر شده است.
معاون اجتماعی فرماندهی مرزبانی سیستان‌وبلوچستان افزود: اختلاف قیمت گوشت در کشور ما با کشور همسایه کمتر شده در صورتی که قبلا خیلی بود در گذشته پاکستان دام به حدی ارزان بود که برای تجار و قاچاقچیان صرفه اقتصادی داشت که از آن سوی مرز دام وارد و در اینجا بسته بندی و به سایر استان‌ها ارسال کنند.
وی افزود: هم‌اینک بخاطر نوسانات دلار نه بخاطر موضوع گوشت یک مقدار این اختلاف کم شده اما هنوز هم به این میزان نیست که از کشور ما دام زنده به آن طرف قاچاق شود.
ضرورت جلوگیری از قاچاق دام زنده و آنچه باید کرد
قاچاق و پیامدهای آن امنیت اقتصادی یک کشور را به خطر می‌اندازد، چه قاچاق از داخل کشور به خارج باشد و چه از خارج به داخل در هر دو سوی این ماجرا اول از همه بنیان‌های اقتصاد و دوم مردم هستند که آسیب می‌بییند.
قاچاق دام زنده با خروج یکی از مهمترین کالاهای اساسی سفره ایرانیان که همان گوشت بوده دارای اهمیت بیشتری است از اینرو برای مقابله با این نوع قاچاق باید تدابیری اندیشید.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی سیستان‌وبلوچستان گفت: رفع اختلاف زیاد قیمت دام زنده در داخل با خارج از کشور راهکار اول و موثر در کاهش و مدیریت جلوگیری از قاچاق دام است.
عده‌ای راه‌حل جلوگیری از قاچاق دام زنده را پلاک گذاری می‌دانند
هویت‌گذاری دام یکی از پروژه‌های اساسی بوده که به منظور جلوگیری از قاچاق دام و حفظ ذخایر ژنتیکی آن در کشور کلید خورده اما سوال اینجاست با وجود اجرای دوساله این طرح به صورت جدی در کشور و همچنین سیستان‌وبلوچستان آیا به صورت عملیاتی در کاهش قاچاق موثر بوده است؟
سیدحسین حسینی‌جنگجو مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی سیستان‌وبلوچستان با اشاره به اینکه هویت‌گذاری و پلاک‌گذاری دام اقدامی موثر در کاهش قاچاق دام زنده نبود تصریح کرد: هم اینک که قاچاق به صورت معکوس و از داخل کشور به خارج انجام می‌شود پلاک گذاری دام کار خاصی را انجام نمی دهد زیرا این دام با همان پلاک قاچاق شده و قاچاقچیان پلاکش را سر مرز یا مبادی حمل و نقل درآورده و دام را بدون پلاک از مرز خارج می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه یکی از راه‌های کاهش قاچاق دام زنده کنترل مبادی حمل و نقل است افزود: دام‌هایی که از داخل کشور و از استانی به استان دیگر یا از شهری به شهر دیگر حمل می‌شود باید با مجوزهای رسمی دامپزشکی و تاییدیه جهاد کشاورزی باشد.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی سیستان‌وبلوچستان به سازوکار دامپزشکی برای جلوگیری از قاچاق دام اشاره و خاطرنشان کرد: دامپزشکی چندی پیش با صدور دستورالعملی حمل دام به استانهای مرزی را ممنوع اعلام کرده بود.
وی ادامه داد: نمی‌توان ورود دام به کل سیستان‌وبلوچستان ممنوع کرد زیرا در این استان یکهزار و ۵۰۰ کیلومتر مرز باز داریم.
وی بیان کرد: مردم سیستان‌وبلوچستان به این گوشت و خدمات نیاز دارند اگر حمل دام به استانهای مرزی ممنوع باشد قیمت گوشت بالا می‌رود از اینرو در ماه‌های گذشته قیمت این محصول ناگهان از ۹۰هزار تومان به ۱۲۰ تا ۱۲۵ هزابر تومان هم رسید.
حسینی افزود: هم اینک دامپزشکی اجرای این طرح را تسهیل کرده و اعلام داشته که حمل دام سنگین بلامانع است.
وی تاکید کرد: هنوز حمل دام سبک از سوی دامپزشکی مجوز ندارد و این مهم مشکل قاچاق دام زنده را حل نخواهد کرد زیرا قاچاقچیان دام نیاز به مجوز برای حمل دام نمی‌بینند.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی سیستان‌وبلوچستان به بهترین راه حل در جلوگیری از قاچاق اشاره کرد و گفت: اگر با رصد و پایش شهرهای مرزی تعداد دامی که وارد روستاهای مرزی دپو می‌شود را مشخص کنیم قطعا عوامل نظارتی و انتظامی مطلع می‌شوند که در فلان روستا چه تعداد دام وجود داشته و چه تعداد را می‌خواهند از آنجا خارج کنند.
پیامدهای قاچاق دام زنده
قاچاق کالا حقیقتی است انکارناپذیر که برای کســب درآمد از طریق حمل کالاها و عمدتا در مــرز کشــورها و گمرک بر خلاف قوانین موجود انجام می‌شود.
قاچاق مضرات زیادی دارد و ضربه سهمگینی بر اقتصاد یک کشور وارد می کند چه کالای قاچاق وارد کشور شود و چه به صورت غیرقانونی از کشور خارج شود در هر ۲ صورت ابعاد مختلف حرکت اقتصادی آن کشور را نشانه گرفته و با انداختن سنگ بر جلوی پای پیشران های توسعه کشور را ضعیف می‌کند.
قاچاق دام زنده صنعت دامپروری داخلی را تهدید می‌کند به این صورت که اگر دامی از ایران به کشور دیگری رود کشور را با کمبود مواجه و زنگ‌های هشدار نبود آن محصول را به صدا در می‌آورد و اگر از خارج به داخل کشور باشد به دلیل نبود نظارت‌های بهداشتی بر روی این نوع دام‌ها علاوه بر تغییر ساختار ژنتیکی نژاد دام‌های ایرانی، نظام دامپزشکی را با هزینه‌های هنگفت انواع واکسیناسیون دام‌ها مواجه می‌کند.
به طور جد نقش قاچاق انواع دام زنده در افزایش قیمت گوشت هم بی‌تاثیر نیست؛ در همین راستا تشدید مبارزه با قاچاق و افزایش نظارت‌ها از یک سو و در نظر گرفتن سیاست‌های تشویقی و حمایتی برای دامپروران داخلی می‌تواند در کاهش قاچاق دام موثر باشد.