آنفلوآنزای پرندگان در کمین صنعت طیور سه استان

همه ساله با آغاز فصل سرما، مهاجرت پرندگان از عرض‌های شمالی به سمت نواحی جنوب و گرمسیر کشور آغاز می شود که در مسیر مهاجرت، تعدادی از این پرندگان زمستان خود را در تالاب ها می‌گذرانند و تعدادی دیگر هم به مناطق گرم‌تر کشور سفر می‌کنند.
تغییرات اقلیمی آب و هوایی، میزان آب رودخانه ها و وجود تالاب های فصلی و آبگیرها در کشور باعث می‌شود تا هر سال هزاران قطعه پرنده مهاجر برای زمستان‌گذرانی، این تالاب ها را انتخاب کنند که این امر می‌تواند احتمال شیوع ویروس آنفلوانزای فوق حاد پرندگان را افزایش دهد.
به دنبال این مهاجرت، موضوع شیوع بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در کانون‌های تجمع پرندگان همه ساله به عنوان یکی از مسائل جدی مورد توجه صاحبان صنایع مرغداری قرار می‌گیرد، این بیماری سال گذشته خسارت سنگینی به صنعت مرغ‌داری به ویژه مرغداری صنعتی وارد کرد که طبق تخمین‌ها، خسارت این بیماری ۲ هزار میلیارد تومان برآورد شد. آنفلوانزای پرندگان یک بیماری ویروسی است که می تواند علاوه بر مرگ و میر پرندگان به انسان و برخی حیوانات نیز انتقال یابد.
سالانه بیش از چهار میلیون پرنده  به ۶۲۰ نقطه آبگیر کشور مهاجرت می‌کنند از این رو سازمان دامپزشکی در سال‌های گذشته در زمینه طرح ملی هدفمند کنترل بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان از جمله واکسیناسیون، رصد و پایش بیماری در مناطق روستایی و صنعتی اقدامات خوبی انجام داده است.
امسال با آغاز ورود پرندگان به کشور از اوایل پاییز، رصد و پایش زیستگاه‌های آبی نظیر سدها، تالاب‌ها، آب بندها و آبگیرها با هدف پیشگیری از شیوع بیماری آنفلوآنزا فوق حاد پرندگان در دستور کار محیط بانان و تیم‌های بازرسی مشترک محیط زیست و دامپزشکی استان ها قرار گرفته است.
در روزهای گذشته سازمان دامپزشکی، مرگ پرندگان مهاجر به‌دلیل ابتلا به آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان را در تالاب های سه استان مرکزی، اردبیل و مازندران تایید کرده است.
تالاب ازباران شهرستان فریدونکنار، تالاب میقان اراک و تالاب سد میل مغان اردبیل از مناطقی هستند که شیوع این ویروس در این مکانها تایید شده است .
البته امروز هشتم آذرماه حمیدرضا نجاری رئیس اداره آنفلوانزای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کرد: نه تنها هیچ موردی از ابتلای انسانی به آنفلوانزای پرندگان در کشور نداریم بلکه از ابتدای امسال تاکنون هیچ موردی از ابتلا به آنفلوانزای فصلی انسانی هم در کشور گزارش نشده است.
به گفته او، فقط در یک یا دو نقطه کشور در دو مرغداری به صورت محدود موارد ابتلا به این بیماری در تعدادی از مرغ ها دیده شده که همه آنها معدوم شده اند و هیچ موردی از ورود این مرغ های محدود به بازار وجود نداشته است.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست هفتم آذرماه اعلام کرد که این سازمان احتمال می‌داد بخشی از پرندگان مهاجر که از روسیه وارد ایران می‌شوند، به این بیماری مبتلا باشند. از این‌رو جلساتی با سازمان دامپزشکی و وزارت بهداشت برگزار و هشدارهای لازم برای افزایش پایش و مدیریت این موضوع به دستگاه‌های مختلف در استان‌های کشور داده شد.
شهاب الدین منتظمی با تاکید بر اینکه همکاران استان‌ها هرگونه تلفاتی در پرندگان مهاجر را به سازمان دامپزشکی برای نمونه‌برداری اعلام می‌کنند، افزود: اکنون تمامی لاشه‌های پرندگان مرده جمع‌آوری و به‌صورت بهداشتی دفن شده اند.
شیوع آنفلوانزای حاد پرندگان وحشی در مازندران
با اعلام نتیجه آزمایش علت مرگ مشکوک تعدادی از پرندگان وحشی در تالاب ازباران شهرستان فریدونکنار که با میزبانی یک سوم پرندگان مهاجر یکی از بزرگترین مقاصد پرندگان زمستان گذر در استان زمستان به شمار می رود، شیوع آنفلوانزای حاد پرندگان وحشی در مازندران تایید شد.
به گفته مدیرکل دامپزشکی استان مازندران ، نتیجه آزمایشات انجام شده از سوی سازمان دامپزشکی کشور نشان می دهد که علت مرگ چند بال از پرندگان وحشی در تالاب ازباران شهرستان فریدونکنار ابتلا به این بیماری بوده است.
دکتر سید حسین رضوانی اظهار داشت: به دلیل نظارت مناسب هیچ گزارشی از بروز آنفلوانزا حاد پرندگان در مرغداری‌های استان و مرگ مشکوک پرندگان وحشی مهاجر در تالاب ها و یا آببندان های استان اعلام نشده است .
وی با اعلام اینکه در شرایط فعلی پرندگان مهاجر وحشی می توانند کانون اصلی ناقل بیماری آنفلوانزا حاد پرندگان به سایر نقاط استان باشند، از پرورش دهندگان مرغ بومی و اردک و سایر پرندگان خانگی خواست از رهاسازی پرندگان خود به داخل مزارع خودداری کنند.
مهاجرت سالانه ۱.۵ میلیون بال پرندگان مهاجر زمستان گذران داخلی و خارجی به تالاب و آبگیرهای استان مازندران و وجود چند صدهزار مرغ بومی با رویکرد پرورش خانگی، مازندران را به عنوان یکی از کانون های اصلی در معرض خطر بیماری آنفلوانزا، نیوکاسل و برونشیت در فصل سرما قرار می دهد.
جمع آوری لاشه ۲۵۱ پرنده در تالاب میقان اراک
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان مرکزی هم از جمع آوری ۲۵۱ لاشه پرنده مبتلا به آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در اواخر هفته گذشته از نواحی اطراف تالاب میقان اراک خبر داد.
ابتلای این پرنده‌ها به آنفلوانزای فوق حاد پرندگان به تایید دامپزشکی استان مرکزی رسیده و دفن بهداشتی لاشه‌ها به همراه آهک‌پاشی انجام شده است.
عباس جودکی بیان کرد: پایش‌ مستمر  تالاب میقان اراک با جدیت وجود دارد و در پی شیوع این بیماری و بر اساس مصوبات کارگروه مخاطرات زیست محیطی و مدیریت بحران استان مرکزی تردد به منطقه تالاب میقان اراک تا اطلاع ثانوی ممنوع است.
گفته می شود بیشترین تلفات پرندگان در تالاب میقان اراک مربوط به غازهای خاکستری است و چندین گونه اردک و تنجه نیز در میان پرندگان تلف شده مشاهده می‌شود.
تالاب میقان اراک در سال ۹۵ با شیوع وسیعی از آنفلوانزای فوق حاد پرندگان مواجه شد و در آن سال، بیش از ۲ هزار و ۴۰۰ لاشه پرنده از سطح تالاب جمع‌آوری شد اما در سه سال گذشته موردی از این بیماری در این تالاب مشاهده نشده بود.
تالاب کویری میقان  یکی از زیستگاه‌های مهم کشور است که دارای ۱۴۰ گونه پرنده از قبیل کنگر، خوتکا، اردک نوک پهن، فلامینگو، غاز خاکستری، هوبره، تنجه، حواصیل، اردک سبز است.
درنای خاکستری از گونه‌های خاص و مهم تحت حمایت بین‌المللی است که تالاب میقان هر سال با آغاز فصل سرما میزبان کوچ موقت این گونه ارزشمند است.
همچنین به گفته مدیرکل دامپزشکی استان مرکزی، ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار قطعه طیور واحدهای پرورش مرغ تخمگذار، بوقلمون و مرغ مادر این استان امسال علیه بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان ایمن سازی شدند.
پوشش واکسیناسیون طیور استان مرکزی علیه  آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان امسال با هدف پیشگیری از شیوع احتمالی این بیماری در استان نسبت به پارسال سه برابر شده است.
تایید وجود آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان در تالاب سد میل مغان اردبیل
بدنبال مشاهده کانون بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان در حیات وحش تالاب سد میل مغان در شمال استان اردبیل و تایید تشخیص ویروس بیماری در مرکز تشخیص سازمان دامپزشکی کشور، اداره کل دامپزشکی استان اردبیل با صدور اطلاعیه‌ای مجدد نسبت به بروز و شیوع این بیماری در طیور صنعتی و روستایی هشدار داده است.
در این اطلاعیه از صاحبان طیور بومی و روستایی درخواست شده نسبت به محصور کردن محل نگهداری طیور خود اقدام و ضمن قطع ارتباط با پرندگان وحشی آزاد پرواز و مهاجر از تماس با این پرندگان خودداری کنند.
تالاب سد میل مغان با ۱۵۰ هکتار وسعت بزرگترین تالاب شمال استان است که همه ساله میزبان ۳۰ هزار قطعه از ۷۲ گونه پرندگان مهاجر است.
وضعیت برخی استان‌های دارای زیستگاه آبی
این روزها زیستگاه‌های آبی استان آذربایجان غربی نیز میزبان ۷۰ هزار بال پرنده آبزی و کنارآبزی است که تا ۴۰ درصد آنها پرندگان بومی و بقیه پرندگان مهاجر هستند.
به گفته رییس اداره نظارت بر امور حیات وحش محیط زیست آذربایجان‌غربی، امسال بارش‌های مناسب پاییزی باعث افزایش تراز آب زیستگاه‌های آبی و احیای تالاب‌های آذربایجان‌غربی شده و به همین دلیل در مقایسه با سال گذشته حضور پرندگان مهاجر در این زیستگاه‌ها افزایش یافته است اما تاکنون موردی از ابتلای آنها به آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان در زیستگاه‌های آبی استان مشاهده نشده است.
مدیرکل دامپزشکی استان البرز اطمینان داده است که در این استان هم هیچ موردی از بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان یافت نشده است.
در ورامین هم با توجه به وجود تالاب فصلی بند علیخان و ورود پرندگان مهاجر برای زمستان گذرانی و مراکز متعدد تولید جوجه اردک خوشبختانه موردی از ابتلا به این ویروس گزارش نشده اما این شهرستان برای مقابله با این بیماری در آماده باش کامل است.
در استان چهار محال و بختیاری وجود تالاب‌های بین‌المللی گندمان، چغاخور و سولقان و جاری بودن سه رودخانه کارون، دز و زاینده‌رود استان باعث می‌شود تا همه ساله هزاران قطعه پرنده مهاجر برای زمستان‌گذرانی، این آبگیرها را انتخاب کنند که این امر می‌تواند احتمال شیوع ویروس آنفلوانزای فوق حاد پرندگان را افزایش دهد.
به گفته معاون سلامت اداره کل دامپزشکی چهارمحال و بختیاری، امکان انتقال بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در این استان دور از انتظار نیست، از این رو آمادگی لازم برای جلوگیری از شیوع این بیماری در استان فراهم است.
دستیابی ایران به دانش فنی بذر واکسن آنفلوانزای فوق حاد پرندگان
با توجه به وجود خطر شیوع بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در فصل سرما به عنوان بیماری قابل انتقال به انسان در شرایط کرونایی، پژوهشگران کشورمان به تازگی نخستین بذر بومی واکسن آنفلوانزای فوق حاد پرندگان را با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سازمان دامپزشکی کشور تولید و رونمایی کردند تا گامی برای خودکفایی کشورمان باشد.
به گفته مصطفی قانعی دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری، ایران اگر چه قدمت صد ساله در زمینه واکسن سازی دارد اما به موازات سایر کشورهای واکسن ساز پیش نرفته است با این حال اکنون به مرحله‌ای رسیده که محققان کشور توانسته اند بذر واکسن آنفلوانزای فوق حاد پرندگان را تولید کنند و دانش فنی آن را به دست آورند.
برای تهیه واکسن به طور معمول از بیماری که اسم آن سویه است، یک بذر گرفته می شود که نقطه اول تولید واکسن است، بذر موجود در فرآیند تولید تبدیل به واکسن می شود. تاکنون همه بذرها از خارج کشور وارد می شد و این امر برای کشور نوعی وابستگی ایجاد می کرد و بخشی نیز خروج ارز را به همراه داشت، اما با رونمایی از نخستین بذر بومی واکسن آنفلوآنزای پرندگان این وابستگی به نوعی کاهش خواهد داد.
بذر این واکسن تاکنون غیر اختصاصی و وارداتی بود که توسط محققان مرکز ملی تشخیص سازمان دامپزشکی به صورت بومی به تولید رسید.علاوه بر آن این محققان به منظور ردیابی ویروس آنفلوانزای فوق حاد پرندگان موفق به تولید آنتی ژن H۵ شدند. این محصول تاکنون وارداتی بوده است.

اهمیت دستیابی به تکنولوژی ساختن این واکسن در کنار خودکفایی کشورمان، در صیانت از صنعت طیور به عنوان یکی از تامین کنندگان امنیت غذایی ایران حایز اهمیت است.
کاظم خاوازی وزیرجهادکشاورزی نیز درباره آسیب پذیری صنعت طیور از شیوع بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان گفته است: در سال ۹۶ تعداد ۲۶ میلیون قطعه طیور به دلیل ابتلای آنها به آنفلوانزای فوق حاد پرندگان معدوم شد که فاجعه ای فاجعه بزرگ در صنعت طیور بود.
به گفته خاوازی اظهار داشت: امسال ۲۳ کشور درگیر آنفلوانزای پرندگان هستند در صورتی که ما در سال جاری به رقم ابتلای ۳۰ هزار قطعه طیور به این بیماری هم نرسیده‌ایم و این نشان می دهد این بیماری در بین طیور کاملا کنترل می‌شود.

همچنین به گفته وزیر جهاد کشاورزی، در کشور به ۶ واکسن در حوزه دام و ۱۸ واکسن در حوزه طیور نیاز داریم که پژوهشگران کشور می‌توانند به تولید بذر بومی این واکسن ها اقدام کنند.
کاهش زمان تشخیص بیماری به ۷۲ ساعت
یکی از دلایل موفقیت در شناسایی گله های پرندگان مبتلا به ویروس آنفلوانزای فوق حاد پرندگان را می توان در بومی سازی کیت های مورد نیاز تشخیص بیماری های دام و طیور جست و جو کرد که به گفته معاون تشخیص و درمان سازمان دامپزشکی کشور در حال حاضر ۷۰ درصد این کیت ها با مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران تولید می‌شود.
به گفته خالد خداوردی، اکنون در ۱۷ استان کشور امکان تشخیص آنفلوانزا فوق حاد پرندگان امکان پذیر شده است به طوری که اگر در گذشته تشخیص و معدوم سازی پرندگان بیمار ناشی از این بیماری ۱۰ تا ۱۲ روز زمان نیاز داشت، اکنون با قابلیت‌های ایجاد شده این زمان بین ۱۵ تا ۷۲ ساعت کاهش یافته است.
آنفلوانزای پرندگان را بهتر بشناسیم
بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان H۵N۸ ، ویروسی و مشترک بین انسان و طیور است؛ این عفونت در پرندگان اهلی به سرعت سبب همه گیری در میان آنها می‌شود.
پرندگان وحشی آبزی به عنوان مهمترین ذخایر طبیعی ویروس آنفلوانزا محسوب می شوند و بوسیله آنها ویروس از یک نقطه به نقطه دیگری حمل و از طریق بزاق، و فضله بیماری به پرندگان اهلی و کسانی که با پرندگان تماس دارند منتقل می شود.
در نوع خفیف آنفلوانزای مرغی، ابتلابه بیماری با ریزش پرهای پرندگان و کاهش تولید تخم مشخص می‌شود و در نوع دوم، بیماری به سرعت درمیان پرندگان شایع و باعث اتلاف شمار زیادی از آنها می‌شود.
این بیماری از طریق تجارت پرندگان زنده و پرندگان مهاجر مانند اردکها و سایر پرندگان دریایی از کشوری به کشور دیگر منتقل می‌شود.
سرفه، گلودرد، تنگی نفس وسابقه تماس در یک هفته قبل از مرگ پرندگان آلوده یا در مرحله واگیری و یا سطوح آلوده به ویروس و تب بالای ‎ ۳۸درجه از علایم بیماری آنفلوانزای مرغی در انسان محسوب می‌شود.
پرندگان آبزی، وحشی و مهاجر بدون ابتلا بـه ایـن بیماری می‌توانند ویروس را تا مسافت‌های طولانی انتقال دهند و لازم است اقدامات پایش بیماری به صورت مستمر تشدید شود.
اولین گزارش رسمی در باره همه گسری این ویروس در سال  ۲۰۰۵ میلادی  در مرز برخی کشورها به سازمان بهداشت جهانی دام (OIE) داده شد و در پایان ماه ژوئیه همان سال، روسیه و قزاقستان گسترش آنفلوآنزای پرندگان را در کشورهای خود اعلام کردند و گفتند که عامل بیماری، ویروس H۵N۸ است.
انسان در ارتباط مستقیم با پرندگان بیمار یا لاشه‌های پرندگان کشته شده می تواند به این بیماری مبتلا شود. در ایران منشاء این بیماری پرندگان مهاجری عنوان می شود که در فصل سرد سال از مناطق سردسیر شمالی وارد مناطق گرم یا معتدل می شوند.
انتقال بیماری به انسان
بر اساس یافته های پزشکی انسان به ۲ شکل به ویروس های آنفلوانزای پرندگان آلوده می شود. روش قدیمی یا کلاسیک، عبارت از انتقال یا جابجایی هر ۲ ویروس های آنفلوانزای پرندگان و انسان به یک گونه دامی واسط مانند خوک و گراز است. این دام ها، توانایی مخلوط کردن ژن های ویروس های آنفلوانزای انسان و پرندگان را دارند. به عبارتی دیگر در اثر بازآرایی یا آرایش مجدد ژن های آنفلوآنزا در سلول های پوششی نای خوک، ویروس های پرندگان توانایی انتقال به افراد انسانی را پیدا می کنند.
درروش غیرکلاسیک، انتقال مستقیم ویروس های پرندگان به افراد انسانی است که براساس تئوری سد میان گونه ای به راحتی قابل انتقال نیست و افراد انسانی فقط زمانی به شکل مستقیم به ویروس های پرندگان آلوده می شوند که تماس نزدیک به نسبت طولانی با پرندگان مبتلا به آنفلوآنزا در اوج بیماری داشته باشند.
 مرغداران، کارگران و کارکنان مرغداری ها و سایر طیور صنعتی مانند بوقلمون، اردک، شتر مرغ و بلدرچین و پارک های محل نگهداری گونه های مختلف پرندگان و دامپزشکان با احتمال زیادی برای درگیر شدن با ویروس های قابل انتقال به انسان مواجه اند.
هشدارهایی که باید جدی گرفت
با توجه به آغاز فصل مهاجرت پرندگان مهاجر به استان ها برای مقابله با شیوع احتمالی بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان نیاز است تولیدکنندگان طیور صنعتی و سنتی نکاتی را در دستور کار قرار دهند.
کنترل تردد رفت و آمد به مرغداری‌ها، رعایت اقدامات بهداشتی، انجام ضدعفونی محوطه و اطراف مرغداری، ضد عفونی مواد، لوازم و تجهیزات و جلوگیری از ورود پرندگان آزاد پرواز و بومی به داخل واحدهای مرغداری از جمله مواردی است که باید صاحبان این صنایع مورد توجه قرار دهند.
شهروندان هم باید از خرید مرغ و طیور از دست فروشان و بازارهای غیررسمی همچنین استفاده از گوشت انواع پرندگان خودداری و در صورت مشاهده مراتب را به اداره کل دامپزشکی اطلاع رسانی کنند.
سهل‌انگاری در رعایت اصول امنیت زیستی و قرنطینه‌ای توسط مدیریت واحـدهای پرورش طیور می‌تواند منـجر به فاجعه‌ای جبران ناپذیر شود؛ رعایت پروتکل‌های بهداشتی دامپزشکی، توجه فعالان صنعت طیور به مسایل بهداشتی، جلوگیری از هرگونه جابه جایی طیور، تخم‌مرغ و نهاده‌های مرتبط بدون مجوز دامپزشکی می‌توان از شیوع این بیماری پیشگیری کرد.