در چند روز گذشته کشور روسیه واردات انواع سیب و محصولات سبزی و صیفی از جمله گوجه فرنگی را از کشور آذربایجان ممنوع کرد و این فرصت بسیار استثنایی را برای ایران فراهم کرده تا این گونه محصولات خود را که جایگاه ویژه‌ای هم در دنیا دارد، به روسیه صادر کند.
دیده‌بان کشاورزی روسیه اعلام کرد: « واردات سیب و گوجه فرنگی از کشور آذربایجان را به دلیل وجود بیماری و آفت‌های گیاهی ممنوع کرده که از 10 دسامبر اجرایی می‌شود.»
روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «بارها به کشور آذربایجان برای رعایت مسائل قرنطینه‌ای میوه و سبزیجات هشدار داده بودیم، اما به آن توجهی نکردند.»
دیده بان کشاورزی روسیه گفت: «وجود آفت و بیماری و مشکلات قرنطینه‌ای در سال جاری نسبت به سال گذشته در محصولات وارداتی از آذربایجان افزایش یافته و از 22 اکتبر 17 مورد عدم رعایت مسأله قرنطینه‌ای و وجود آفت و بیماری مشاهده شده است»
آذربایجان یکی از بزرگترین کشورهای صادرکننده گوجه فرنگی به روسیه است و منع واردات از این کشور می‌تواند بازار بسیار مناسبی را برای کشور ایران فراهم کند، از آنجایی که ایران هم از بزرگترین تولید کننده‌های انواع گوجه فرنگی، سبزی و صیفی و سیب در دنیا است، مسئولان باید از این فرصت به دست آمده به خوبی استفاده کنند.
این بازار مناسب تنها محدود به روسیه نیست، خبرها حاکی از این است که تولید اینگونه محصولات در کشورهای اوراسیا که ایران با آنها قرارداد تجاری امضاء کرده نیز وضعیت خوبی ندارد و بازارهای جدید و مناسبی هم در این کشورها هست.
ایران پس از چندین سال مذاکره، توافقنامه تجاری را با اوراسیا در اردیبهشت 98 امضاء کرد و قرار است پس از سه سال اجرای آزمایشی به قرارداد تجارت آزاد تبدیل شود.
همان موقع مسئولان اجرایی این توافقنامه را فرصت مهمی دانستند که می تواند در اقتصاد کشور بسیار موثر باشد.این پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل روسیه، قزاقستان، بلاروس، ارمنستان و قرقیزستان هستند.
دبیر کمیسیون همکاری های تجاری و اقتصادی ایران و روسیه با اشاره به این توافقنامه، دوره سه ساله پیش رو بعد از اجرا و نتایج آن را دارای اهمیت بسیاری دانست که «نهایی شدن آن منجر به باز شدن دروازه های تجاری ایران می‌شود.»
به گفته وی «این سه سال فرصتی را پیش روی شرکت های تولیدی و بخش خصوصی قرار داده تا خود را برای ورود به پیمان تجاری منطقه‌ای و تجارت آزاد آماده کنند تا قدرت رقابت پذیری آنها در بازارهای جهانی چندبرابر شود.»
طی این دو سال تجارت ایران با کشورهای اوراسیا تا حدودی پیش رفته و حال فرصت جدیدی پیش آمده که می‌توان در صورت استفاده از این موقعیت آن را در راستای تقویت روابط تجاری ایران و روسیه و کشورهای اوراسیا قلمداد کرد.
ظرفیت‌های تجاری بین ایران و روسیه خوب است، اما ایران بیشتر وارد کننده است و می‌توان این تراز تجاری را با صادرات محصولات کشاورزی بهبود بخشید.
رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه حجم مراودات تجاری دو کشور را ۱.۸ میلیارد دلار اعلام کرد و گفت: از این میزان حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون دلار صادرات و مابقی مربوط به واردات است.
حجم تجارت ایران با کشورها اوراسیا هم به رغم قرارداد توافق تجاری وضعیت مناسبی ندارد
مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرد: حجم تجارت جمهوری اسلامی ایران با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا طی سال‌های ۱۳۹۸-۱۳۹۴، در مقایسه با حجم کل تجارت کشور طی سال‌های فوق سهم اندکی و حدود ۲ درصد داشته است.
*آیا ایران ظرفیت صادرات به کشور روسیه را دارد؟
بر اساس آمارهای فائو ایران در تولید محصولات کشاورزی، زراعی و باغی در ۶۸ محصول کشاورزی جایگاه نخست تا پانزدهم جهان را دارد در تولید میوه در خاورمیانه و شمال آفریقا مقام اول را داراست. همچنین در سال های مختلف ایران رتبه هشتم تا دهم دنیا را در تولید میوه در اختیار دارد و طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی این تولیدات به 100 کشور جهان صادر می‌شود
به دلیل تنوع اقلیمی، توپوگرافیک و ارتفاعی ایران امروزی انواع متنوعی از میوه‌ها در این کشور یافت می‌شوند، از خرماهای نیمه گرمسیری، گرفته تا میوه‌های روینده در مناطق معتدل و سردسیر. در 15 محصول باغی در دنیا جزو 10 تولید کننده برتر است.
نکته مهم اینجاست که 2.5 برابر سرانه تولید جهانی میوه را داریم، اما به میزان یک چهارم سرانه مصرف استاندارد جهانی از میوه‌ها تغذیه می‌کنیم.
کشورمان با داشتن رتبه پنجم تنوع اقلیمی در جهان تولیدکننده و صادرکننده بسیار متنوع انواع و اقسام سبزی و صیفی از قبیل خربزه، هندوانه، بادمجان، هویج، انواع کلم، انواع فلفل، کاهو، خیار، سیب‌زمینی، انواع سیر و انواع سبزیجات است، به‌طوری که در تولید خیار و خربزه در رتبه سوم جهان، در تولید هندوانه در رتبه چهارم، در تولید گوجه فرنگی در رتبه هفتم، در تولید سیب‌زمینی و سیر در رتبه سیزدهم جهان و در تولید کاهو در رتبه شانزدهم جهان قرار دارد.
ایران با سطح زیر کشت 244 هزار هکتاری خرما در دنیا مقام اول و از نظر تولید نیز با یک میلیون تن در رتبه دوم قرار دارد.
ایران در تولید محصولات پسته، زرشک، خاویار، زعفران، میوه‌های هسته‌دار و انواع توت جایگاه نخست در جهان را در اختیار دارد. همچنین ایران در تولید خرما و زردآلو در رده دوم جهان قرار گرفته است. در تولید هندوانه، گیلاس، خربزه و انواع ملون، سیب، انجیر و خیار هم جایگاه سوم جهان را از آن خود کرده است.
آیا روسیه بازار مناسبی دارد؟
به گفته سید مهدی طبیب زاده رئیس اتاق بازرگانی استان کرمان، روسیه سالانه بیش از ۵۰ میلیارد دلار واردات دارد و می تواند بازار بسیار مناسبی برای محصولات کشاورزی ایران باشد.
طیب زاده با انتقاد از عدم استفاده از این فرصت ها گفت: کشورهایی مانند ترکیه، ویتنام، چک، لهستان و هلند سهم موثری در این میزان واردات دارند، اما ایران در بین ۲۰ کشور اول مبادله تجاری با روسیه قرار ندارد.
معاون وزیر و رئیس سازمان توسعه تجارت ایران هم پیشتر اعلام کرد هر چقدر گوجه فرنگی تولید کنیم، در روسیه خریدار دارد ولی باید بررسی شود، این محصول و فرآوردههای آن را چطور می‌توان به آنها فروخت و در این زمینه باید کار پژوهشی و مطالعاتی برای بازارهای مقصد اولیه و خریداران آن انجام و یک هولدینگ برای صادرات محصول ایجاد شود.
وی تاکید کرد: کشور روسیه به عنوان یک ظرفیت بزرگ برای صادرات محصول گوجه فرنگی صادراتی است و به توجه و تمرکز بیشتری نیاز دارد.
موانع صادرات به روسیه حل شده است؟
چند سال پیش در کشاکش تحریم ها روسیه در مقابل تحریمهای اتحادیه اروپا واردات انواع محصولات کشاورزی را از کشورهای عضو اتحادیه اروپا ممنوع کرد؛ پوتین رئیس جمهور روسیه همان زمان چراغ سبز را برای واردات از ایران داد و حتی صریحا اعلام کرد که روسیه تا زمانی که کشورهای همسایه مانند ایران است نیازی به واردات از اتحادیه اروپا ندارد.
بلافاصله گروه‌های کارشناسی روسی برای بررسی واردات به ایران آمدند اما از نظر آنها مشکلاتی وجود داشت که به آنها اجازه واردات محصولات کشاورزی ایران را نمی داد و در حقیقت به بن بست خوردند و مسیر خود را برای واردات از کشور ترکیه کج کردند و همان زمان میزان واردات گوجه فرنگی از کشور ترکیه را دوبرابر افزایش دادند.
کارشناسان روسی نداشتن پروتکل ها بین دو کشور، عدم بسته بندی مناسب محصولات ایرانی، بعضا وجود باقیمانده سموم بیش از حد مجاز، گرانی محصولات و کیفیت پایین را به عنوان بخشی از موانع صادراتی عنوان کردند.
حال که فرصت صادراتی جدید برای روسیه و کشورهای اوراسیا پیش آمده است باید از مسوولان پرسید آیا موانع ومشکلات قبلی که مانع حضور محصولات کشاورزی ایران در بازارهای روسیه شده این بار برطرف شده است؟ که در غیر این صورت این بار نیز این فرصت از دست خواهد رفت و شاید هیچ وقت دیگر به دست نیاوریم.
روسیه به دلیل همسایگی با ایران و کم هزینه بودن ترانزیت دریایی از خزر و روابط خوبی که با کشور ما دارد تمایل به واردات از ایران است و نباید این موقعیت را از دست داد.